Што ги привлекува Индијците во Србија?

На една од улиците што се спојуваат со познатиот белградски кружен тек Славија, веќе три години успешно работи мал, семеен ресторан што служи локална индиска кујна – „Маихана“ (Maikhana). „Кога го отворивме ресторанот во декември 2022 година, бевме меѓу ретките Индијци кои во тоа време живееја во Белград, но од неодамна ги има сè повеќе и повеќе меѓу нашите гости“, вели сопственикот на ресторанот, Самир Шарма, кој во Србија се пресели со сопругата и двете деца за време на врвот на ковид пандемијата, бидејќи оваа земја беше една од ретките во Европа чии граници останаа отворени додека земјите низ целиот свет воведоа ограничувања за патување. На масата меѓу на чади чинија со палак панер - вегетаријанско кари со сирење и спанаќ, омиленото јадење на неговиот син Картикаја Шарма, додека тој вредно прима нарачки во малиот ресторан кој се полни.

„Местото не е секогаш толку преполно како денес, но никогаш не е ни празно - имаме редовни клиенти и многу сум среќна поради тоа“, додава Навита Агравал, сопругата на Самир, додека става топли чинии со свежо приготвена храна на послужавниците. Семејството Шарма со години живеело во јужноамериканските земји, каде што најчесто воделе ресторани или работеле во нив. Осумнаесетгодишниот син и шеснаесетгодишната ќерка, Махатмија Шарма, се родени во Перу. Семејството потоа живеело на Кајманските Острови и Јамајка, а почетокот на пандемијата ги затекнал во Доминиканската Република, каде што практично биле невработени поради ковид ограничувањата.

„Значи, некако непланирано завршивме во Белград, каде што живееме веќе четврта години“, вели Шарма. Во тоа време за влез во Србија на семејството дури и не му била потребна виза – тогаш уште важела владината одлука од 2017 година, со која што на индиските граѓани им се дозволуваше престој во земјата до 30 дена без виза. Денес, нивниот ресторан е една од 252 компании во Србија во сопственост на индиски граѓани или на компании од таа земја, според податоците од Агенцијата за деловни регистри (АПР) за 2024 година.

Бизнисмени и работници

Многу работи се промениле откако семејството Шарма се преселило во Белград пред повеќе од три години. Индиските граѓани повеќе не можат да патуваат во Србија без виза, но нивниот број расте - тие доаѓаат за привремена работа, најчесто за да работат во градежната индустрија и услужните дејности. Истовремено, заедницата на индиски бизнисмени и инвеститори се шири, препознавајќи можности на српскиот пазар. Бројот на индиски компании од година во година расте - од 252 активни компании регистрирани во АПР на крајот на минатата година, 49 се занимаваат со трговија на големо и мало, како и со поправка на моторни возила, 31 со професионални и технички дејности, 29 со информации и комуникации, 25 со услужни дејности, а останатите со други дејности, покажуваат податоците од Српската стопанска комора (ПКС).

Мајкл Алфандери / Приватна архива Bloomberg Businessweek Adria

 

Меѓу новите играчи на српскиот пазар е индиско-швајцарската компанија „Фокс енд фифт“ (Fox&Fifth Group), која е во завршна фаза на подготовка за лансирање професионални услуги за чистење и дезинфекција на српскиот пазар. Индиецот Хридеј Такер и Швајцарецот Мајкл Алфандери отворија компанија во Србија во април минатата година и почнаа да работат на бизнис план.

„Отворивме канцеларија во Белград, вработивме две Србинки кои ни помогнаа да ги поставиме работите и се надеваме дека ќе го имаме првиот контингент работници од Индија до крајот на јули или почетокот на август, кои ќе извршуваат задачи за чистење и дезинфекција во приватни медицински установи во Србија“, вели 28-годишниот Такер, кој живее на релација Индија - Обединето Кралство.

Партнерството со Алфандери не е случајно - покрај фактот дека нивните дедовци пред многу години биле деловни партнери, Алфандери поседува фабрика која произведува производи за чистење, кои „Фокс енд фифт“ планира да ги увезува на српскиот пазар во иднина. „Пред да одлучиме да започнеме бизнис во Србија, не патував во овој дел од светот“, вели Такер.

Хридеј Такер / Приватна архива Bloomberg Businessweek Adria

 

„Нашата идеја беше да најдеме нов пазар каде што можеме да понудиме услуги за чистење и дезинфекција за медицински установи, и се покажа дека на српскиот пазар постои неискористен потенцијал за овој вид бизнис“, додава тој. „Фокс енд Фифт“ моментално е во процес на добивање работни дозволи за околу педесет работници од Индија, кои ќе дојдат во Србија на привремена работа. „Процесот е долг, но се надеваме дека ќе пристигнат во Белград до крајот на летото или почетокот на есента“, вели Такер.

На прашањето зошто одлучиле да увезат работна сила, бизнисменот вели дека тоа било поисплатливо и им овозможува да обучуваат работници во Индија, каде што веќе има разработен сличен бизнис, пред да ги испратат во странство. Самир Шарма, чиј ресторан моментално вработува пет лица, исто така пред некое време одлучил да увезе нови работници од Индија да работат во кујната. „Ги поднесовме документите за работни дозволи пред три месеци, но слушнавме дека имало гужва и дека долго се чека“, вели Шарма, кој, покрај својот план за зголемување на бројот на вработени, неодамна инвестирал и во тандури печка.

Бројот на работници од Индија е непознат

Со едногласна одлука Србија на 1 јануари 2023 година го укина безвизниот режим со Индија, Тунис и Бурунди, на барање на Европската унија (ЕУ) официјален Белград да се усогласи со европската визна политика кон овие три земји. Причината за инсистирањето на Брисел за усогласување беше зголемениот проток на нелегална миграција од овие три земји кон Европа преку Србија. Сепак, бројот на странски работници, вклучително и индиски државјани, расте преку легални текови. „Стотици, ако не и илјадници, работат на градилиштата во Белград, а тие најчесто заработуваат помеѓу 600 и 700 евра и живеат во организиран сместувачки капацитет за работници“, изјавија за „Блумберг бизнисвик“ добро информирани извори од градежната индустрија, кои сакаа да останат анонимни. Како што додадоа тие, повеќето од нив се мажи кои доаѓаат да работат со едногодишни договори, кои по потреба се продолжуваат, додека нивните семејства најчесто остануваат во Индија. „Доаѓањето на работници од Индија е сосема нормален процес на глобализацијата и трансформацијата како на политичкиот, така и на економскиот меѓународен поредок, од кој и Србија е дел“, изјави за „Блумберг бизнисвик“ д-р Слободан Поповиќ, научник кој соработува за истражувања со Центарот за студии „Појас и пат“ при Институтот за меѓународна политика и економија.

Сепак, нема прецизни официјални податоци за бројот на работници од Индија, ниту за бројот на странски работници во Србија воопшто. „Во последните четири до пет години околу 250.000 странски работници влегле во Србија, кои дошле да работат привремено“, изјави за „Блумберг Адрија“ на почетокот на јуни Бојан Станиќ, помошник-директор на Одделот за стратешка анализа на ПКС. Станиќ се повика на податоци за бројот на издадени работни дозволи, кои сè уште не се официјално објавени. „Блумберг Адрија“ контактираше со Министерството за труд, ветерани и социјални работи за информации за тоа колку работници од Индија се меѓу нив и во кои области се најмногу вработени, но до моментот на објавување не добивме одговор. Србија и Индија имаат договор за избегнување на двојно оданочување од 2008 година, што ја прави балканската земја уште попривлечна за работниците оттаму.

Трговски и политички врски

Во Србија се регистрирани 3.116 компании кои увезуваат од Индија, 73 кои извезуваат таму и 68 кои тргуваат во двата правци. Трговската размена меѓу Србија и Индија исто така расте - вкупната надворешна трговија минатата година изнесуваше 405,6 милиони долари, додека во 2023 година беше 383,7 милиони долари. „Постои потенцијал за соработка со Индија во секторот за земјоделска и прехранбена индустрија, како во форма на трговска соработка, така и во форма на трансфер на технологија и соработка меѓу научните институти“, соопшти Српската стопанска комора во писмен одговор до „Блумберг бизнисвик“. Оттаму додадоа дека се работи на усогласување на фитосанитарните сертификати за да се овозможи проширување на извозот на српски земјоделски и прехранбени производи. При посетата на Србија од страна на индискиот претседател Друпади Мурмум во 2023 година беа истакнати неколку клучни области на соработка. Станува збор, потсетува Поповиќ, за „одбранбена и воена технологија, фармацевтска индустрија, земјоделство, информатички технологии со вештачка интелигенција и соработка во областа на културата со фокус на филмот“.

Вкупниот српски извоз на стоки во Индија во 2024 година изнесуваше 25,5 милиони долари, а минатата година Србија најмногу извезе свежи јаболка (2,8 милиони долари), стеги за батерии за моторни возила (2,3 милиони долари) и фотокатодни цевки за ТВ камери и друга опрема. „Кога станува збор за конкурентноста на српската економија, мора да бидеме свесни дека на индискиот пазар, кој е многу динамичен, богат, шаренолик и полн со противречности, пласманот на нашите производи зафаќа многу мал дел“, истакнува Поповиќ. Минатата година од Индија беа увезени стоки во вредност од 380,1 милиони долари, претежно суров алуминиум (30 милиони долари), паметни телефони (26,5 милиони долари) и некласифицирана стока. „Сепак, проблемот е што Србија има голем трговски дефицит“, вели Поповиќ. Според него, за понатамошен развој на соработката, прво е потребно да се воспостави директна авиокомпанија помеѓу белградскиот аеродром „Никола Тесла“ и клучните аеродроми во Индија бидејќи двете земји потпишаа договор за воздушен сообраќај уште во 2018 година. Моментално нема директни летови помеѓу Србија и Индија, а од петнаесетте авиокомпании што нудат летови помеѓу двете земји, мнозинството летаат до Њу Делхи и Мумбаи и тоа со пауза и префрлање, а не со директен лет.

Ниту Такер ниту Алфандери, кои се надеваат дека успешно ќе работат на српскиот пазар во наредните години, немаат планови трајно да се преселат во Србија. „И двајцата имаме други бизниси во Европа и Индија, а нашиот план е периодично да го посетуваме Белград“, вели Такер. За семејството Шарма, Србија стана дом во последните три години и тие планираат да останат. „Ми се допаѓа животот во Србија, сестра ми и јас одиме на училиште, стекнавме пријатели, семејниот бизнис оди добро и апсолутно можам да замислам дека ќе живеам тука долгорочно“, вели 18-годишната Картикаја Шарма.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар