Ниту Илон Маск не би ја оправил македонската јавна администрација

Сигурно веќе ја прочитавте веста дека новиот американски претседател Доналд Трамп го назначи милијардерот и сопственик на „Тесла“, Илон Маск, за шеф на Министерството за ефикасност на владата, коешто ќе почне да функционира откако Трамп и официјално ќе ја преземе функцијата во јануари 2025. Маск, заедно со претприемачот и исто така милијардер, Вивек Равасвами ќе имаат задача да „ја урнат владината бирократија, да ги укинат непотребните прописи, да ги намалат непотребните трошоци и да ги реструктурираат федералните агенции“, најави Трамп. Тој порача дека Министерството за ефикасност на владата ќе биде партнер со Канцеларијата за управување и буџет на Белата куќа и  ќе развие план за елиминирање „измами и неправилни плаќања“, спроведувајќи „целосна финансиска ревизија и ревизија на ефектите на федералната влада“.

Доколку министерот Маск биде успешен како бизнисменот Маск, работата треба да ја заврши најдоцна до 4 јули 2026 година - на одбележувањето на 250-годишнината од нацијата.

Маск се амбицирал за година и половина  да ја оправи американската јавна администрација, но не знаеме колку време би му требало да ја среди македонската, на пример. Таа „се реформира“ последниве 30-тина години, а божем поинтензивно од донесувањето на првите специјални регулативи за јавна администрација и државни службеници, некаде од пред 20 години.

А, што сѐ не поминавме сиве изминати години: стратегии, реформи, акциски планови, евалуации на стратегиите, евалуации на реформите, евалуации на евалуациите...

Ви текнува ли на оние копчиња со зелени, жолти и црвени „смајли“ икони што на времето беа поставувани пред шалтерите на државните служби? Со нив тогашната влада на Груевски планираше да го подобри квалитетот на јавните услуги што ги добиваат граѓаните, кои требаше во зависност од задоволството од услугата, да притиснат „задоволно“, „рамнодушно“ или „тажно“ копче, па потоа да се прават анализи за тоа каде треба да се подобрат услугите и сл. Тие шарени копчиња одамна веќе ги нема пред државните шалтери, оттогаш поминаа речиси 15 години, но болката со јавната администрација во Македонија си остана. Таа е сѐ уште нереформирана, прекубројна, бавна и не им нуди на граѓаните услуги со задоволителен квалитет. Една од најнепосакуваните и најисцрпувачки практики во државава е вадењето документи од повеќе различни институции заради завршување одредена работа. Дали е ова нужно во време на дигитализација, каде што не постои никаква пречка институциите да ја извршуваат целата електронска комуникација меѓу себе, без дополнителни побарувања кон граѓаните што им се обраќаат за помош.

„Не можеш ниту еден обичен извод да извадиш како човек, а не пак за нешто покомплицирано да треба да добиеш услуга од државните служби. Секоја чест на тие што си работат чесно и совесно, но овие што се мавтаат низ канцеларии по цел ден со рацете в џеб, ја расипуваат сликата за целата државна служба“, се жали револтиран граѓанин на нашето прашање како е задоволен од квалитетот на јавните услуги. Тој додава дека во принцип вие ќе завршите работа горе-долу по регуларен пат за поедноставните потреби, иако и тука може да се соочите со разни грешки и пропусти и да загубите време и нерви (на пример, грешките во разните документи што ги издаваат управите за матични книги се сѐ почести), но ако треба да извадите некакви дозволи, лиценци, имотни листови, итн., за снаоѓање низ лавиринтот на надлежните институции и служби ќе ви треба „специјален водич“.

Александар Димитриоски/Bloomberg Adria

„Политизацијата на јавниот сектор континуирано ја поткопува доследната примена на одредбите за транспарентни процеси засновани на мерит-систем, со што дополнително е намалена довербата во работата на администрацијата. Промените во владејачките структури по изборите во мај 2024 не донесоа подобрувања во оваа насока, а значителен дел од средниот менаџмент беше заменет или деградиран“, се наведува во извештајот на ЕК.

„Блумберг Адрија“ во претходните денови на социјалната мрежа Линкдин спроведе анкета со прашње: Колку сте задоволни од работата на јавната администрација. Дури 84 отсто од испитаниците одговорија дека не се задоволни. 

Linkedin/Bloomberg Adria MKD

Од Брисел велат дека како држава имаме доста квалитетна стратегија за реформи во јавната администрација, но нејзината ефективност е многу мала, затоа што таа многу бавно се имплементира. Така е речиси кај сите регулативи од која било област во Македонија. Тие се горе-долу „препишани“ или усогласени со европското законодавство, но клучниот проблем е нивната делумна или никаква примена.

„Северна Македонија не успеа да ја усвои долгоочекуваната ревидирана легислатива за државните службеници и вработените во јавниот сектор. Овие закони треба да обезбедат вработувања засновани на мерит-систем, односно на квалификации, како и фер процедури за унапредување и отпуштање од службата. Од првото усвојување на оваа регулатива во 2014 година, актуелните закони за јавната служба имаат претрпено голем број измени и дополнувања, што резултира со нивно недоследно применување“, забележуваат од ЕК.

Низа пропусти, неправилности и недоследности во работата на јавниот сектор

Што се однесува до оценувањето на успешноста на јавната администрација, извештајот констатира дека и покрај правилата за спроведување на тие евалуации, оценувањето не се врши систематски или соодветно за целта.

Транспарентноста по основите за отпуштање на државните службеници е недоволна, а не се даваат податоци за отпуштања и на раководни и на нераководни кадри. Сè уште не е обезбедено соодветно следење на препораките на Државната комисија за спречување на корупцијата (ДКСК) за подобрување на процедурите за вработување. Администрацијата се соочува со сериозни предизвици за привлекување и задржување квалификуван обучен кадар. Повремените иницијативи за зголемување на платите во некои министерства или тела ја зголемија фрагментацијата на системот на наградување, а во некои случаи беа оспорени од Уставниот суд.

Понатаму ЕК забележува дека постојаните промени на персоналот што работи на управувањето и спроведувањето на фондовите на ЕУ ја поткопуваат ефективноста на овие мерки. Исто така се забележува и дека многу високи позиции продолжуваат да се пополнуваат со вршители на должност.

Голем број носители на раководни места биле сменети пред истекот на нивниот мандат и заменети со вршители на должност по парламентарните избори во мај 2024 година. Бројот на привремени вработувања и вработувања со договор за услуги и понатаму е висок, без воспоставен систем за следење на нивниот ефективен број и времетраење на ниво на сите институции.

Според извештаите на државниот ревизор, одреден број вработени во јавните служби добиваат плата и покрај тоа што немаат формална задача и не мораат да се појават на работа. Министерството за политички систем и односи продолжува да регрутира персонал и планира да ги распореди новите регрути во различни институции, се наведува во извештајот на ЕК.

Според укажувањата на ЕК, политичката поддршка, менаџирањето, надзорот и управувањето со реформите на јавната администрација од страна на Владата биле недоволни, што дополнително било поткопано од слабата координација меѓу Министерството за информатичко општество и администрација (МИОА) и Министерството за финансии, како и честите промени на раководството на МИОА.

Во извештајот се укажува дека се потребни дополнителни напори за разјаснување на одговорностите на институциите за креирање политики, за да се обезбеди нивно правилно функционирање, вклучувајќи и зајакнување на улогата на Генералниот секретаријат.

Ниту Собранието ниту Владата немаат воспоставено процедури за систематска евалуација на законите и политиките, оценува ЕК. Според Комисијата, одговорноста на администрацијата сè уште треба да се подобрува, но треба да се подобрува и давањето услуги за граѓаните и за бизнисот.

Корупцијата останува рак-рана

Depositphotos

Министерот за јавна администрација Горан Минчев деновиве изјави дека новите конкурси за вработување во јавната администрација ќе се засноваат единствено на стручност и знаење, откако Уставниот суд го укина балансерот – алатка за етничка застапеност. Тоа ќе важи додека не се подготви нов закон за правична застапеност.

Минчев најави дека експертска работна група веќе работи на новиот закон за правична застапеност, кој ќе биде доставен до Венецијанската комисија за мислење пред финалното решение. Исто така, се зборува и за формирање академија за јавна администрација, каде што административците со недоволно квалитет би биле дополнително обучувани и прераспределени на соодветни работни позиции, наместо да се отпуштаат.

„Претпочитам некомпетентните службеници да се доедуцираат и да се прераспределат на задачи каде што нивното знаење и способности ќе бидат соодветно применети“, изјави Минчев, додавајќи дека дел од намалувањето на администрацијата може да се постигне преку пензионирање и природен одлив.

Инаку, ВМРО-ДПМНЕ вети реформа на јавниот сектор, и тоа дека ќе ја зголеми ефикасноста на јавната управа преку намалување на бројот на јавни институции за 10 проценти и реорганизација на министерствата. Опозициската СДСМ, пак, го набеди Минчев дека тој и неговата партија ЗНАМ се безгласна буква во кабинетот на Христијан Мицкоски, бидејќи тој како министер не бил дел од владината работна група што треба да понуди ново решение по укинувањето на балансерот, и дека оваа влада нема своја автентична политика за реформи на јавната администрација.

Во јавниот сектор, инаку, активни се вкупно 1.371 институција, вклучувајќи ги и министерствата, во кои активно се вработени 128.879 луѓе, според регистарот на Министерството за информатичко општество и администрација. Бројката доаѓа до околу 160 илјади со оние што се вработени со договор на дело.

Намалување на 10 проценти на јавниот сектор, како што ветуваше ВМРО-ДПМНЕ, во пракса треба да значи укинување на 137 институции и околу 16.000 вработени.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар