.webp){kind=icon}
Пазарот за чоколадни производи е динамична индустрија, со очекувана глобална продажна вредност од нешто повеќе од 107 милијарди евра до крајот на 2023 година. Од друга страна, регионот ЕМЕА (Европа, Блискиот Исток и Африка) се издвојува како најголем пазар за чоколадни производи на глобално ниво.
За 2023 година, извештајот на „Евромонитор“ прогнозира дека производството ќе достигне 4,2 милиони тони. Источна Европа бележи најбрз раст во овој регион, со прогнозиран раст од 3,1 отсто годишно до 2025 година.
Сепак, може да биде потребно извесно време за секое зголемување на производството да доведе до пониски цени на овој производ. „Цената на какаото скокна на највисоко ниво во последните 44 години, бидејќи глобалните дефицити ги зголемуваат трошоците за производителите на чоколада“, известува Дајан Соус за „Блумберг“.
Bloomberg Mercury
Климатските промени се значаен фактор што може дополнително да ја влоши ситуацијата, како што предупреди Меѓународниот центар за тропско земјоделство (CIAT) пред речиси една деценија. Студијата на плантажите со какао во Брегот на Слоновата Коска и во Гана, кои сочинуваат две третини од светската понуда, открива дека површината погодна за производство на какао може да се преполови поради порастот на температурата за само 2,3 Целзиусови степени до 2050 година.
Дополнително, постои загриженост дека новите европски регулативи за уништување на шумите дополнително ќе ги зголемат трошоците за чоколадната индустрија, што на крајот ќе влијае на потрошувачите. „Главните состојки за квалитетно чоколадо потекнуваат од плодот на какаовото дрво – какао-масата и какао-путерот, а флуктуациите на тие цени секако значително влијаат на цената на крајниот производ. Прекините во глобалните синџири на снабдување може значително да ги зголемат транспортните трошоци, што повторно се одразува на цената што може да ја плати клиентот“, велат Мерјем и Тарик Хамзиќ од Сараево, сопственици на „Башка чоколада“, бренд на занаетчиско чоколадо што е рачно изработено и спакувано во мали серии.
Фото: Bashka Chocolatier
„Глобализацијата нè прави сите поврзани на начини на кои никогаш не би можеле да замислиме. Не само кога станува збор за какаото. На пример, циклонот што го погоди Мадагаскар во 2017 година ја зголеми цената на ванилата за четири пати на светскиот пазар. Нарушувањето во синџирот на снабдување на кое бевме сведоци во периодот на пандемијата имаше ефект дека цената на повеќето суровини, како и на амбалажата, се зголеми меѓу 20 и 50 отсто“.
Дали повисоките цени ќе значат помалку потрошувачи?
Резултатите покажуваат дека пазарот на чоколада полека го губи замавот по пандемијата, а повисоките трошоци за живот и зголемените каматни стапки ги принудуваат потрошувачите да ги намалат несуштинските трошоци.
Европскиот гигант за преработка на какао „Бери калебо“ (Barry Callebaut AG) објави пад на продажбата бидејќи повисоките цени ги принудија потрошувачите да го намалат луксузот.
Компанијата соопшти дека обемот на продажба е намален за 2,7 отсто во првите девет месеци од оваа година. „Краткорочно и среднорочно не очекуваме поскапување повисоко од она што го затекнавме во периодот на пандемијата“, велат сопствениците на „Башка чоколада“ за состојбата во регионот Адрија. Тие велат дека на долг рок има потенцијал за раст на побарувачката за чоколадо во земји како Кина и Индија, каде што потрошувачката по жител останува под онаа на другите делови од светот. Сепак, таквиот раст на побарувачката може да доведе до недостиг од одредени суровини и зголемување на цените на крајните производи, предупредуваат тие.
Сепак, како најважна промена и предизвик на овој пазар, тие ја истакнуваат онаа што се случува во самата комуникација со клиентите. Новите генерации потрошувачи очекуваат транспарентност и етичко производство, бидејќи чоколадото повеќе не е само слатка закуска, туку и искуство, велат тие.
„Претходно не беа поставувани прашања за деталниот состав на производот или за изворот на суровините што се користат во производството на чоколадата. Едноставно немаше јавен интерес за тоа, а производителите не чувствуваа потреба или обврска да споделат такви детали. Денес сме сведоци на сосема поинаков пристап и од потрошувачите и од производителите, каде што се бара и се очекува сите учесници во производствениот синџир да бидат обесштетени на правична основа за нивната работа, суровината да е ’фертрејд’ сертифицирана, дека немало злоупотреба на трудот и дека потеклото на самото какао може да се следи сè до плантажата каде што се собирала примарната суровина од плодот на какаото. Потоа, се очекува составот на амбалажата да има минимално или никакво негативно влијание врз животната средина“, објаснуваат Хамзиќи.
За купувачите, кои сè повеќе сакаат да знаат од каде доаѓаат производите што ги купуваат и дали се етички произведени, се чини дека тоа може да има цена.
Какво чоколадо ќе консумираме?
Потребата за поексклузивни производи, сертификати за одржлив синџир на снабдување и производство и трендот на здрав начин на живот ја поттикнуваат експанзијата на премиум-производите, се наведува во студијата за стабилниот раст на овој сегмент од пазарот. Покрај класичните, има и нова генерација здрави чоколада збогатени со витамини и хранливи материи што го зајакнуваат имунитетот, чоколада со тврдења за физичко и ментално здравје и третмани што позитивно влијаат на здравјето на цревата.
Потрошувачите сè повеќе се свртуваат кон „домашни“ брендови, кои се истакнуваат со автентични и ексклузивни изданија, користејќи поквалитетни состојки и транспарентни процеси за време на производството и набавката. Ваквите брендови во кондиторската индустрија ќе заземаат пазарен удел од 30 отсто по вредност во 2023 година, покажува новата студија за главните трендови кога станува збор за чоколадото на „Бери калебо“. Премиум-чоколада се оние што имаат поголем или висок процент на какао во чоколадото; кои нудат производи со уникатно потекло и сертификати за одржливост, кои често содржат дополнителни состојки; тие имаат софистицирано дизајнирано пакување, алтернативни методи на продажба и, се разбира, премиум цена.
„Во текот на историјата, чоколадото генерално имаше полуксузен статус од денес“, вели Мерјем Хамзиќ. Основната состојка на чоколадото, какаото, се користела уште во времето на Маите и Ацтеките за приготвување пијалаци што биле „резервирани“ за аристократијата и религиозните церемонии. Шпанските освојувачи го донеле какаото во Европа во 16 век, а потоа станало исклучително популарно меѓу благородниците поради неговата ексклузивност. Во 17 и 18 век високата класа добила пристап до чоколадо, а првите продавници за чоколада биле отворени во Париз, Лондон и во други европски градови. Чоколадото се сметаше за престижен подарок. Индустриското производство на чоколадо во текот на 20 и 21 век го направи широко достапно.
Фото: Аида Реџепагиќ /Фонација 787
„Искуството стекнато со уживање во занаетчиско чоколадо носи премиум цена во споредба со она што комерцијалните и индустриските играчи го продаваат на полиците на големите и малите пазари. Ние не сме на тие полици и свесно избираме други продажни канали. Квалитетното чоколадо со причина се нарекува луксуз со најприфатлива цена“, објаснуваат од „Башка“.
Покрај промените во понудата, се забележуваат и промени во навиките на потрошувачите, се наведува во студијата на „Бери калебо“. Генерацијата ипсилон (Y) користи чоколадо како награда за достигнувањата, додека генерацијата икс (Х) често користи чоколадо како начин за опуштање и намалување на стресот. Едно не е променето: подарокот на врвно чоколадо сè уште се смета за најслаткиот симбол на престиж.
