Се чини дека Светското првенство во Катар беше повеќе вовед во иднината на фудбалот отколку некоја аномалија. Иднината на најважната споредна работа на светот, според неодамнешните одлуки на ФИФА, официјалното управно тело за фудбал, ќе биде испреплетена со турнири во богатите пустински монархии на Персискиот залив.
ФИФА минатата недела објави дека кандидатурата на Саудиска Арабија за домаќин на Светското првенство 2034 година добила повисока техничка оценка од заедничката кандидатура на Соединетите Американски Држави, Канада и Мексико за првенството 2026 година, извести „Ројтерс“. Официјалната одлука беше потврдена во средата на вонредниот конгрес на ФИФА.
Понудата на Саудиска Арабија за организација на најголемиот фудбалски настан во светот доби висока оценка и покрај фактот што блискоисточното кралство мора да изгради поголем дел од стадионите за турнирот. ФИФА во својот извештај за оценување на кандидатурите наведе дека понудата, и покрај недостатокот на спортска инфраструктура, добила просечна оценка од 4,2 на скала до пет.
Амбициозни планови за осум нови стадиони
Сите спортски објекти, вклучувајќи го планираниот Малеабʿ ал-Малик Салман ад-Дували во саудиската престолнина Ријад, со капацитет од 92.760 места, треба да бидат завршени до 2032 година. Сепак, според „Ројтерс“, три нови стадиони ќе бидат завршени за Азискиот куп, на кој кралството ќе биде домаќин во јануари 2027 година.
„Понудата на Саудиска Арабија вклучува неколку амбициозно планирани стадиони, сместени на уникатни локации, вклучувајќи го стадионот на принцот Мохамед бин Салман во проектот Кидија и стадионот Неом во рамките на проектот Лајн,“ наведено е во извештајот на ФИФА.
Неом, урбан индустриски град на брегот на Црвеното Море, со големина на Белгија, кој треба да угости речиси девет милиони луѓе, е клучен дел од планот Визија 2030 на саудискиот престолонаследник принцот Мохамед бин Салман.
Саудискиот престолонаследник принцот Мохамед бин Салман
Bloomberg
Планот Визија 2030 е насочен кон создавање нови извори на економски раст за кралството, чии три четвртини од буџетските приходи зависат од фосилните горива. Спортот зазема високо место на списокот на приоритети на принцот за диверзификација на економијата, што кралството веќе го покажа со купување врвни фудбалери од Европа.
И покрај високите амбиции, некои планови мораа да бидат ограничени поради растечките трошоци, вклучувајќи го проектот Лајн (The Line), футуристички град со стаклени ѕидови кој се протега на 170 километри низ арапската пустина.
Спортот зазема високо место на списокот на приоритети на Бин Салман за диверзификација на економијата која ја води.
На конгресот на ФИФА следниот месец ќе се гласа за одобрување на Светските првенства за 2030 и 2034 година, иако за двете постои само една понуда. Саудиска Арабија е единствениот кандидат за првенството 2034 година, додека заедничката кандидатура на Мароко, Шпанија и Португалија останува единствена за 2030 година.
„Ќе мора да се навикнеме на тоа дека ова е новата реалност во спортот“, вели Вид Дежман од „Арена Спорт“, коментирајќи ја одлуката за доделување на домаќинството на Саудиска Арабија.
Тој додава дека арапскиот свет е сè поприсутен и во други спортови, не само во фудбалот. „Финансиски се толку моќни што можат да си дозволат огромни инвестиции. На ФИФА и другите организации тоа секако им носи заработка и подобри финансиски услови за репрезентациите и клубовите.“
„Високата оценка што ја доби Саудиска Арабија не е изненадување бидејќи ФИФА практично немаше друга опција“, изјави Томаж Амброжич, директор на компанијата „Спорт Медиа Фокус“.
„Ќе мора да се навикнеме на тоа дека ова е новата реалност во спортот“, вели Вид Дежман од „Арена Спорт“.
Фудбалска игра на нафтените долари
Правилата на играта во фудбалскиот свет во последно време ги одредуваат државите на Арапскиот полуостров. Како најголем играч се појави токму Саудиска Арабија, која, со повикување на суперѕвезди како Нејмар и Кристијано Роналдо, настојува да ја афирмира својата позиција како најнова фудбалска велесила. Длабоките џебови на нафтената монархија ги опфаќаат и купувањето на големи фудбалски клубови, па така во последните години државата, на пример, го купи англискиот фудбалски клуб Њукасл Јунајтед.
Португалската суперѕвезда Кристијано Роналдо се пресели во саудиската фудбалска лига во 2023 година
Depositphotos
Критичарите тврдат дека Саудиска Арабија го користи спортот за да го сврти вниманието од кршењето на човековите права во земјата, што често се нарекува со англискиот термин „спортсвошинг“ (sportswashing). Саудиската влада е позната и по сузбивањето на несогласувањата и строгата казнена политика кон криминалците.
Саудиска Арабија нема фудбалска традиција ниту адекватна инфраструктура, но Амброжич напоменува дека слични забелешки беа насочени и кон Катар.
„Катар на крајот ги оправда високите очекувања, организираше турнир на високо ниво и, и покрај одредени негативни аспекти, истакна силна одржливост благодарение на фактот што целиот настан беше организиран практично во еден град“, додаде тој.
„Со оглед на тоа што идните светски првенства ќе ги организираат по три држави, а во 2030 година дури шест, подготвеноста на Саудиска Арабија сама да го организира првенството во овој момент е вистинска реткост“, смета Амброжич.
„Во иднина очекувам дека во регионот на кој припаѓа Саудиска Арабија ќе се организираат повеќе големи спортски настани, вклучувајќи ги и Олимписките игри“, изјави Томаж Амброжич, директор на компанијата „Спорт Медиа Фокус“.
Амброжич предупредува дека фудбалски развиените држави повеќе не се подготвени значително да вложуваат во толку скапи настани, па кандидатурата на Саудиска Арабија во моментов претставува големо олеснување за ФИФА.
„Дури и следните две европски првенства ќе бидат организирани во соорганизација на повеќе држави или фудбалски сојузи“, додаде тој.
Во последните години во фудбалскиот свет, поради критиките поврзани со трошоците, расте трендот на соорганизација на големи турнири.
„Со соорганизација на големи спортски настани, организаторите се ослободуваат од огромните вложувања во инфраструктурата, а на посетителите сместувањата им се финансиски подостапни“, истакна Дежман, додавајќи дека очекува овој тренд да биде присутен и во иднина.
„Во иднина очекувам дека во регионот на кој припаѓа Саудиска Арабија ќе се организираат повеќе големи спортски настани, вклучувајќи ги и Олимписките игри", заклучи Амброжич.
Светското првенство во фудбал во 2022 година се одржа во Катар, источниот сосед на Саудиска Арабија
Bloomberg
Обвинувања за непочитување на човековите права
Странските медиуми во меѓувреме изнесуваат критики за очекуваното одобрение на блискоисточната монархија како домаќин на престижниот фудбалски турнир за десетина години. Поради високите температури на пустинската клима, турнирот ќе се одржува во зима – слично како и последното првенство во Катар.
Се јавија и поборниците за човекови права. Саудиска Арабија, како и Катар, е позната по озлогласениот работнички систем кафала, кој со децении го дефинира односот помеѓу мигрантските работници и нивните работодавци во арапскиот свет.
Кафала бара мигрантите во државата да имаат спонзор, обично работодавец, одговорен за нивните визи и правен статус. Организациите за човекови права ја критикуваат оваа практика бидејќи им овозможува на работодавците да им ги одземат пасошите на работниците, најчесто од посиромашните делови на јужна Азија, и да ги злоупотребуваат со минимални правни последици.
Стив Кокберн, раководител на одделот за работнички права и спорт при „Амнести Интернешнл“, во реакција на оценката на ФИФА изјави дека „оценката на кандидатурата на Саудиска Арабија е неверојатно измиена од страшните постигнувања на таа земја во областа на човековите права“. Тој додаде дека „оценката не вклучува никакви значајни обврски кои би ја спречиле експлоатацијата на работниците, иселувањето на жителите или апсењето на активистите“.
.webp){kind=icon}