Во текот на последната деценија државните инвестициски фондови од земјите од Заливот, поддржани од кралските семејства, го насочија своето внимание кон нова арена: спортот. Тие вложуваат десетици милијарди долари низ светот за да остварат принос, дипломатско влијание и „мека моќ“. Од фудбал до Формула 1 и други спортови, земјите богати со нафта како Саудиска Арабија, Обединетите Арапски Емирати и Катар ја гледаат оваа индустрија како влезница за поголемо глобално влијание. Токму за ова се зборуваше во емисијата „Спотлајт“ (Spotlight) на „Блумберг“.
Во мај годинава првите официјални посети на Доналд Трамп во неговиот нов мандат беа, како и претходно, насочени кон Блискиот Исток. Прва станица – Саудиска Арабија. Овој дипломатски гест претставува силна поддршка за Ријад и престолонаследникот Мохамед бин Салман. Пораката на Трамп беше јасна – сака најбогатите земји од регионот да ветат големи инвестиции во САД. „Со оваа посета додаваме над еден трилион долари“.
Bloomberg
Земјите од Заливот можат да си го дозволат тоа. Благодарение на децениски приходи од нафта, нивните финансиски резерви се извонредни, а главни инструменти за „пријателски инвестиции“ се државните инвестициски фондови – моќни, но често нетранспарентни финансиски структури тесно поврзани со државната власт.
Овие фондови се инвестициски компании во државна сопственост, најчесто финансирани од приходи од природни ресурси како нафта и гас. Меѓу најголемите се фондовите од Катар, Саудиска Арабија, Кувајт и ОАЕ. На пример, фондот од Абу Даби (ADIA) управува со имот вреден над еден трилион долари.
Принтскрин YouTube - фондови
Покрај Заливот, тука е и Кина, која ги користи фондовите за проекти во рамките на иницијативата „Појас и пат“, како и Норвешка, чиј државен фонд со портфолио од 1,7 трилион долари ја носи титулата најголем во светот.
Но фондовите од Заливот се најдинамични – само минатата година инвестираа дури 82 милијарди долари, што претставува околу 60 отсто од сите глобални аквизиции. Вкупно управуваат со повеќе од четири трилиони долари имот. Нивното богатство доаѓа од т.н. хидрокарбонска рента, што создава предизвик – каде да се „паркира“ целиот тој капитал?
Визија 2030: Патот кон постнафтената ера
Како што цените на алтернативните извори на енергија паѓаат, а нестабилноста на пазарот на нафта останува, Саудиска Арабија сè повеќе се обидува да ја диверзифицира својата економија. Преку проектот „Визија 2030“, принцот Мохамед бин Салман најавува насочување кон области како вештачка интелигенција, биотехнологија, спорт, е-игри и напредни технологии.
Во тој контекст, државните фондови служат како клучна алатка за трансформација и позиционирање на Заливот на глобалната сцена.
Спортот стана централна точка на стратегијата. Станува збор за индустрија што генерира милијарди долари годишно, но исто така има огромно симболично и дипломатско значење.
Принтскрин YouTube
Од 2002 година, кога Либиската инвестициска агенција првпат вложи во Јувентус, инвестициите од Заливот во европскиот и светскиот спорт растат со молскавична брзина. Катар денес е сопственик на Пари Сен Жермен, Абу Даби на Манчестер Сити, а саудискиот ПИФ (PIF) е сопственик на Њукасл јунајтед. Според финансиските извештаи, ПСЖ и Сити сега се меѓу најпрофитабилните клубови во светот.
Американскиот пазар долго време беше исклучок, но и тоа се менува. Катар сега е активен и во НБА и НХЛ-лигата, а особено внимание привлече Саудиска Арабија со влезот во голфот – омилениот спорт на Трамп – преку ЛИВ (LIV Golf) како конкуренција на ПГА (PGA).
Гувернерот на саудискиот ПИФ, Јасир ал-Румајан, кој е близок со Доналд Трамп, наскоро би можел да заземе место во највисокото тело на светскиот голф. Тие двајца повеќепати се видени како заедно играат голф. Оваа инвестиција се покажа како исклучително успешна.
„Спортсвошинг“ или трансформација?
Не е изненадување што овие активности наидоа и на критики. Манчестер Сити се соочува со сериозни обвинувања за неправилности во финансиското известување, додека Светското првенство во Катар во 2022 година отвори поширока културна дебата за „спортсвошинг“ (sportswashing) – обвинувања дека владите го користат спортот за да ги прикријат прашањата како што се правата на работниците, ЛГБТК-заедницата и заштитата на животната средина.
Сепак, некои аналитичари го поставуваат прашањето дали овие земји всушност се приближуваат кон западните вредности токму преку поинтензивна интеграција со западните институции и пазари.
Е-спорт: Нов хоризонт
Во мај се отвори ново поглавје. Покрај традиционалниот спорт, фондовите од Блискиот Исток инвестираат и во е-спорт. Саудискиот државен инвестициски фонд (ПИФ) веќе има инвестирано над 20 милијарди долари во гејминг-компании, а до крајот на деценијата планира да вложи уште 40 милијарди.
Ријад во 2025 година повторно ќе биде домаќин на Светскиот куп во е-спорт, каде што тимови во игри како „дота 2“ (Dota 2) ќе имаат можност да освојат десетици милиони долари – пари за кои сега знаеме од каде доаѓаат.
Инвестициите во спорт – од голф, фудбал и кошарка до е-спорт – не се само каприц на богатите земји. Тие се дел од внимателно осмислена стратегија со која се редефинира улогата на Блискиот Исток во светот. Станува збор за „мека“ позиционираност, каде што стадионот може да стане дипломатска мисија, а фудбалскиот клуб медиум за геополитичка комуникација.
На краток рок можеби не е јасно дали овие инвестиции финансиски се исплатливи. Но тоа и не е целта. Целта е создавање влијание, пристап и присуство. И тоа, засега, очигледно се остварува.
.webp){kind=icon}
