Двојни правила на игра: Саудиски фондови и англиски спорт

Иако Премиерлигата го поздравува капиталот од САД и од Катар, преземањето на Њукасл јунајтед (Newcastle United) од страна на Саудиска Арабија откри подлабоки политички тензии, недоследности во управувањето со англискиот спорт и важност на успехот базиран на резултати во обликувањето на перцепциите за инвестициите.

Кога Јавниот инвестициски фонд (ПИФ - PIF) на Саудиска Арабија во октомври 2021 година го презеде Њукасл јунајтед, тоа требаше да биде само уште еден доказ за глобалната привлечност на Премиерлигата. Наместо тоа, преземањето откри низа двојни стандарди, политички тензии и подлабоки прашања за тоа кој навистина ја обликува иднината на англискиот фудбал.

Официјално, Премиерлигата побара „правно обврзувачки гаранции“ од ПИФ дека Кралството Саудиска Арабија нема да го контролира клубот. „Обезбедивме јасни гаранции за одвојување на државата и фондот“, рече извршниот директор на Премиерлигата, Ричард Мастерс, обидувајќи се да ја смири скептичната јавност.

ПИФ донесе големо внимание за Њукасл, но и двојни стандарди Bloomberg

Сепак, според истрагата на „Гардијан“ (The Guardian), саудискиот престолонаследник Мохамед бин Салман лично лобирал кај британската влада, предупредувајќи дека отфрлањето на преземањето ќе ги „загрози билатералните односи“. Ваквите наводи сугерираа дека автономијата на ПИФ е повеќе формална конструкција отколку вистински оперативен факт.

Реакции и тивок прагматизам кон другите

Пет дена откако беше одобрена трансакцијата, Премиерлигата усвои итни мерки со кои се ограничува можноста на Њукасл да склучува комерцијални договори со субјекти поврзани со сопствениците. „Сакаме да ја заштитиме фер конкуренцијата на пазарот“, рече Кристијан Перслоу, тогашниот извршен директор на Астон Вила (Aston Villa).

Сепак, фактот дека слични мерки не беа спроведени кога клубовите беа преземени од инвеститори од САД или од Катар отвори сериозни прашања за конзистентноста на правилата.

Американските фондови, како што се „Фенвеј спортс груп“ (Fenway Sports Group) (Ливерпул) и „Клиарлејк капитал“ (Clearlake Capital) (Челси) не се соочија со морален надзор во врска со нивните инвестиции. Катарските сопственици на ПСЖ (Paris Saint-Germain), иако се надвор од англискиот систем, беа прифатени и во пошироката европска спортска заедница без сериозни бариери. Од друга страна, саудискиот главен град се соочуваше со континуиран морален и политички надзор.

Ренесансата на Манчестер Сити беше поттикната од напливот на пари од Емиратите/Depositphotos

„Фудбалот стана продолжена рака на геополитичките игри“, рече Сајмон Чедвик, професор по спортски бизнис на Универзитетот во Париз. „Толеранцијата кон инвеститорите зависи од тоа колку се поврзани со пошироките политички интереси“.

Спортско перење под рефлекторите

„Амнести интернешнел“ (Amnesty International) и други организации за човекови права ја обвинија Саудиска Арабија за обид за т.н. спортско перење (англ. sportswashing - спортско перење е чин на спонзорирање спортски тим или спортски настан со цел да се одвлече вниманието од лошите практики на друго место, односно да се подобри имиџот најчесто на некоја владина или комерцијална организација). Новиот дрес на Њукасл, дизајниран во боите на саудиската репрезентација, дополнително ги разгоре сомнежите. „На Премиерлигата очајно ѝ е потребен процес на длабинска анализа на инвеститорите што ќе ги вклучува и човековите права“, рече Саша Дешмук од „Амнести ВБ“ (Amnesty UK).

Сепак, додека ПИФ се соочуваше со обвинувања за спортско перење, инвестициите на Емиратите во Манчестер Сити (Manchester City) или катарските инвестиции во ПСЖ се соочија со помалку критики во структурирањето на комерцијалните аранжмани. Кога Манчестер Сити беше обвинет за повеќе од сто прекршувања на финансиските правила, истрагата се заглави во лавиринт од правни спорови. Од друга страна, Њукасл јунајтед речиси веднаш се најде под лупа поради неговите спонзорски договори. Оваа разлика во темпото и интензитетот на реакциите дополнително ја зајакна перцепцијата за двојни стандарди во рамките на Премиерлигата.

Спортски резултати - мерка за прифаќање

Сепак, со текот на времето, фокусот се префрла од политиката на резултатите. Њукасл јунајтед под водство на менаџерот Еди Хау во сезоната 2022/2023 се пласира во Лигата на шампионите, првпат по повеќе од две децении. Годинава на „Сент Џејмс парк“ (St. James' Park) го освои трофејот од Лига-купот. Успехот на теренот не само што ја промени перцепцијата за клубот меѓу навивачите туку и комерцијално го позиционира Њукасл како сериозен играч во европскиот фудбал.

 

Вредноста на клубот, според процените на агенцијата „Дилоит“ (Deloitte), се зголемила за повеќе од 30 проценти за само две години од преземањето. Спонзорските договори, меѓу кои се издвојуваше оној со саудиската авиокомпанија „Саудија“ (Saudia), дополнително ја консолидираа финансиската стабилност на клубот.

„Спортот има способност брзо да ги сврти наративите“, коментираше аналитичарот за спортска економија Киран Мeгваjер. „Доколку Њукасл продолжи да постигнува спортски успеси, притисокот врз приказната за спортско перење природно ќе се намали“.

Премиерлигата на крстопат

Случајот со Њукасл јунајтед стана повеќе од само прашање на сопственост на еден клуб. Тоа отвори прашања за способноста на Премиерлигата да изгради кохерентна регулаторна рамка во свет каде што капиталот, геополитиката и спортот стануваат неразделни.

„Ако сакаме да го заштитиме угледот на Премиерлигата како најсилна лига во светот, мора да имаме конзистентен и транспарентен пристап кон сите инвеститори“, изјави неодамна Мастерс.

Без таков пристап, англискиот фудбал ризикува да стане поле за селективни битки за моралот, водени повеќе од дневната политика отколку од долгорочната визија за спортски развој. Сепак, ако Њукасл продолжи да расте и спортски и финансиски, постои реална шанса дури и најгласните критики да бидат засенети од успесите на теренот.