Европските стадиони се финансираат со обврзници, во регионот со ентузијазам и кредити

Клубот Спортинг од Лисабон собра 225 милиони евра со продажба на обврзници за модернизација на стадионот и негово претворање во забавен центар. Продажбата ја организираше „ЏП Морган“ (J.P. Morgan), а емисијата носи фиксна каматна стапка од 5,75 проценти и рок на отплата од 28 години. Обврзниците имаат маргинален инвестициски рејтинг (БББ ДБРС, БББ од „Фич“), а побарувачката достигна две милијарди евра или 8,5 пати повеќе од понудениот износ. Поголемиот дел од купувачите доаѓаат од Соединетите Американски Држави (САД), што уште еднаш потврдува дека американскиот капитал продолжува да води во сегментот на финансирање на спортот.

Според Михаел Блажековиќ, раководител на аналитичкиот тим во „Блумберг Адрија“, вакви проекти веќе не се ретки. „На поразвиените пазари на капитал, не е невообичаено фудбалските клубови да се задолжуваат преку обврзници, особено во Европа. Клубовите често се нископрофитабилни, скоро сите се негативни на нето ниво, па затоа ваквите аранжмани се гледаат преку имот и бренд, а не преку профит.“

Инвеститорите во проектот на Спортинг не го купуваат само спортскиот резултат, туку и „вењу економикс“ (од англиски: venue economics - превод: eкономијата на местото на одржување), приливите на приходи од концерти, угостителство, музеи и брендирани простори што го прават стадионот активен имот 365 дена во годината. Локацијата во една од најскапите населби во Лисабон и претстојното Светско првенство во 2030 година, чиј ко-домаќин е Португалија, дополнително го намалуваат ризикот и ја зголемуваат привлечноста.

Блажековиќ напоменува дека трошоците за плати се најголемиот товар за клубовите, честопати над 50 проценти од вкупните трошоци. „Во Јувентус, платите сочинуваат 60 проценти од трошоците, во Борусија Дортмунд околу 40 проценти. Со вакви структури, повеќето клубови зависат од трансфери, што го зголемува ризикот и трошоците за капитал.“ Затоа, вели тој, не е изненадувачки што клубовите позајмуваат со просечна каматна стапка од околу шест проценти во емисии деноминирани во евра. „Пазарот го разбира овој ризик, но тој мора соодветно да се наплати.“

Регионот сè уште без основа за обврзници

За разлика од Португалија, регионот Адрија нема пазар на капитал што би можел да поддржи спортски обврзници. Клубовите во Хрватска, Србија, Босна и Херцеговина и Словенија се претежно здруженија на граѓани или непрофитни институции, додека само неколку работат како спортски акционерски друштва.

„Постојат неколку клубови во Хрватска кои имаат потенцијал да издаваат обврзници, но веројатно нема да одат по тој пат поради големината и цената на емисијата“, вели Блажековиќ. „Ваквите емисии би морале да понудат висока премија во споредба со другите компании, што нема економска смисла во време на евтини банкарски кредити.“

Недостатокот на институционални инвеститори, регулаторната непредвидливост и плиткиот пазар дополнително ја ограничуваат можноста клубовите од регионот да ја добијат довербата на капиталот.

Што треба да се промени?

За да се пристапи кон моделот што го има Спортинг, регионалните клубови прво треба да ја променат сопственичката и некои од правните структури, да го професионализираат управувањето и да го монетизираат стадионот надвор од натпреварите. Само тогаш би било реално да се зборува за ослободување што би привлекло сериозни инвеститори.

Без јасни приходи, стабилна регулатива и сигурни биланси на состојба, секоја обврзница останува на ниво на теорија.

Емисијата на Спортинг од 225 милиони евра покажува дека фудбалот може да функционира како сериозен инвестициски производ, но само таму каде што клубовите се професионализирани, средствата се вреднуваат и пазарот на капитал е зрел. Во регионот Адрија, тоа сè уште не е случај. Додека американските фондови купуваат лисабонски обврзници, регионалните клубови сè уште бројат поени, а не приноси.