.webp){kind=icon}
Обезбедувањето интернет-конекција преку сателити не е нова идеја, но особено зеде замав откако Илон Маск се вклучи во играта.
Тој го реализира планот преку својата компанија „Спејс екс“ (SpaceX) [порано позната како Space Exploration Technologies Corporation], која во 2014 година најави дека работи на тоа да обезбеди пристап до интернет користејќи сателитски систем во ниската орбита на Земјата (на 500 километри оддалеченост).
Проектот на „Спејс екс“ наречен „Старлинк“ (Starlink) започна да се реализира во 2019 година, а до овој момент системот има околу 5.290 мали сателити во ниската орбита што комуницираат со предаватели на Земјата. Во план е да се распоредат речиси 12.000 сателити, чиј број во иднина може да достигне и до 42.000.
Главната цел на услугата е да создаде интернет-мрежа со голема брзина и занемарливо доцнење во преносот на податоци, која ќе биде достапна практично на која било точка на планетата.
Овој проект претставува значаен скок во премостувањето на дигиталниот јаз, бидејќи се стреми да овозможи сигурен и брз интернет-пристап до изолирани делови на Земјата, каде што не постои развиена интернет-инфраструктура.
Идејата очигледно им се допадна на корисниците, бидејќи кон крајот на 2023 година беше соопштено дека „Старлинк“ има повеќе од 2 милиона активни клиенти и е достапен на сите седум континенти, во над 60 земји. До 2025 година се очекува проектот да обезбеди приход од над 30 милијарди долари за „Спејс екс“.
Достапност во Македонија
Во јуни 2022 година сателитскиот интернет „Старлинк“ стана достапен во Македонија. Во овој контекст важно е да се нагласи дека иако целта на „Старлинк“ е да овозможи интернет секаде на планетата, сепак во моментов услугата не е достапна насекаде. Постои разлика меѓу покриеност и достапност.
Достапноста се однесува на тоа дали „Старлинк“ официјално ги нуди своите производи и услуги на одредена локација, што обично се регулира со одделните држави. На пример, услугите на „Старлинк“ во моментов не се достапни во Србија и оттаму не можете да го купите потребниот хардвер или да добиете понуда на пакети, но може да ја однесете вашата мобилна антена нарачана во Македонија и да ја користите во соседната земја доколку ја имате соодветната претплата.
Официјалната поддршка од „Старлинк“ за производи и услуги во една земја зависи од многу фактори. Регулаторното одобрување е еден од главните. „Старлинк“ мора да соработува со властите во секоја држава за да добие регулаторно одобрение да работи таму.
Starlink.com/screenshot
Нарачка на хардвер и достапни пакети
Со цел да добиеме подиректен увид за тоа како функционира „Старлинк“ во Македонија, се консултиравме со Иван Ивановски, сопственик на платформата „Мастерклас.мк“, кој услугата ја користи подолго време.
Тој објасни дека кај нас не постои физичка продавница за набавка на хардверот (антената и другите додатоци) потребен за користење на „Старлинк“, но истиот може да се нарача онлајн.
„Процедурата е едноставна, се регистрирате како корисник на официјалната страница, селектирате држава и правите нарачка. Тука има еден важен момент, пратката по ДХЛ (DHL) од САД во Македонија стигнува многу брзо, за три дена, но сепак многу се чека за финалната испорака. Тие не сакаат ние да ја плаќаме царината рачно, туку таа е пресметана во цената кога плаќате онлајн, па се чека на локалната подружница на 'Старлинк' да ја среди процедурата околу царинењето на производот, за конечно да го испратат до корисникот. Во комуникација и со други луѓе што направиле нарачки ми потврдија дека за тоа некогаш се губат и до три-четири недели во чекање бидејќи најверојатно само еднаш во месецот ја прават таа процедура за царинење“, појаснува Ивановски.
Цената на хардверот во моментот чини 28.000 денари, а месечно се плаќа во зависност од пакетот што се користи. Постои пакет со кој сте врзани за една локација, каде што опремата се користи на фиксна адреса цело време, тој е 60 евра, а има и пакет „Роум“ (Roam), кој дозволува опремата да се пренесува и да се користи каде било и во различни држави.
Starlink.com/screenshot
„Има и некои други пакети, со кои даваат гаранција за брзината за пренос (upload). Пакетот 'Роум' не мора да се плаќа цело време, односно може да се прекине, на пример доколку имате викендичка што ја користите сезонски, па може на месечно ниво да се вклучува или исклучува. За илустрација, пакетот дозволува да ја однесете опремата во Грција и таму да имате интернет, а потоа кога ќе се вратите кај нас и ќе отидете на викенд на Пониква и таму можете да го користите интернетот со истата претплата“, вели нашиот соговорник.
Лесно поставување и добра конекција
Ивановски ни раскажа дека поставувањето на опремата е многу лесна процедура односно дека антената не треба да се штелува рачно.
„Едноставно ја вклучувате во струја и таа автоматски си го избира аголот и се поставува кон сателитите. Со неа има мобилна апликација на 'Старлинк' и таму има соодветна асистенција при поставувањето доколку има некои блокатори на сигналот, односно високи дрвја или згради. Во ваков случај апликацијата ќе пријави за да ја поместите антената. Исто така со апликацијата може да го скенирате небото за да ви покаже дали таа позиција е погодна во однос на местоположбата на сателитите“.
Неговото корисничко искуство во однос на конекцијата е позитивно, односно вели дека врската е брза и стабилна.
Depositphotos
„Брзината е одлична и конекцијата е доста стабилна. Обично е околу 300 мегабити во секунда (Mbps) за симнување (download) и околу 30/40 мегабити за пренос (upload). Сепак за некои професионалци, на пример ако треба да се вклучи 'лајвстрим' со 4К квалитет од некое поизолирано место, како планина или некоја пустина, има посебни пакети што гарантираат стабилност на брзината и со нив добивате приоритет, но тие се плаќаат по гигабајт. Инаку, 'Старлинк' како услуга ја користат гејмери, трејдери, може да се користи во сите ситуации каде што е потребен брз пинг, нема некои поголеми проблеми и толкаво доцнење (англ. delay) како претходно со некои други сателитски услуги, бидејќи сателитите на 'Старлинк' се многу блиску до Земјата“, посочува Ивановски и додава дека откако ќе ја активирате услугата, интернетот може да се користи на колку било уреди, бидејќи со неа доаѓа и рутер, на кој корисниците се приклучуваат како на домашна локална конекција.
Примена во регионот
Според мапата за достапност на официјалната страница на „Старлинк“, услугата е достапна во три од пет земји во регионот Адрија. Тоа се Македонија, Хрватска и Словенија. Услугата сè уште не е достапна во Босна и Херцеговина и во Србија, за која има најава дека ќе биде вклучена во текот на годинава.
Словенија особено се издвојува по инвентивните начини на кои се користи сателитскиот интернет.
Така, на пример, Јанез Стерле, раководител на Интернет-институтот од Љубљана, кој се занимава со мобилни комуникации, го употребува „Старлинк“ како бекап-конекција за приватни 5Г и 6Г мобилни системи. „Сега можеме на корисниците да им го понудиме 'Старлинк' како алтернативна конекција. Нашето искуство е многу позитивно“, изјави Стерле за словенечката редакција на „Блумберг Адрија“.
Depositphotos
„Овој интернет е многу конкурентен со постојните системи, особено кога има проблеми со поврзувањето“, вели Стерле.
„Старлинк“ го користи и словенечкиот центар за заштита и спасување за пренос на документи и добивање информации од терен. Тие велат дека се задоволни од досегашното искуство, бидејќи системот овозможува решавање ситуации што пред неговата употреба биле нерешливи или многу скапи. Недостатоци забележале при пренесувањето снимки во живо од дронови до седиштето на центарот, бидејќи бара поголем пропусен сигнал од корисникот до мрежата.
Завршна оценка
Од нашиот соговорник Иван Ивановски на крајот од разговорот побаравме да даде и општ заклучок, врз основа на неговото досегашно корисничко искуство, за тоа колку е „Старлинк“ адекватна опција за индивидуалните македонски корисници.
Според него, бидејќи станува збор за малку поскапа услуга, најдобро и најисплатливо е доколку се користи во области каде што нема доволно покриеност, односно каде што „Старлинк“ би бил единственото решение за пристап до интернет.
„Користењето е оправдано и ако сте постојано во движење, а работата ви зависи од стабилна интернет-конекција. Дефинитивно е добар избор и може да се препорача за оние што работат на изолирани места како планини, плажи и сл. Инаку, да се користи 'Старлинк' како замена за оптички или кабелски или 4Г и 5Г интернет, тоа нема многу смисла, бидејќи е скапа услуга, која уште од почетокот е креирана со идеја да овозможи интернет во рурални средини“, заклучува Ивановски.
