.webp){kind=icon}
Малопродажниот пазар на храна и пијалаци во земјите од регионот Адрија беше предмет на новата анализа подготвена од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“. Во анализата, која е објавена на „Блумберг Адрија инсајт“, тие констатираат дека станува збор за концентриран пазар, со оглед на тоа што петте најголеми играчи имаат пазарен удел помеѓу 70 и 80 проценти.
„Пазарот е само малку пофрагментиран во Србија благодарение на наследеното постоење на голем број мали приватни компании. Понатаму, малопродажните пазари во регионот Адрија се мешавина од домашни и западноевропски трговци на мало. Групацијата ’Фортенова’ е единствениот играч присутен на четири пазари, каде што работи под брендовите ’Меркатор’, ’Идеа’ и ’Конзум’“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека дисконтите имаат цврсто присуство во регионот Адрија. Иако никаде не се на прво место, дисконтите имаат од 25 до 30 проценти вкупен удел на пазарот, а најголем дел во Словенија и Хрватска, каде што имаат корист од бесцаринскиот увоз на стоки на големо од центрите во Централна Европа.
„Стратегијата за ниски цени им обезбеди брза пенетрација на пазарот и грабање на уделот од супермаркетите“, велат од нашиот аналитички тим.
Во анализата е избрана група на компании за споредба составена од најголемите трговци со намирници (според приходите од продажба) во земјите од регионот Адрија. Од четири земји се избрани три водечки играчи со цел најдобро да се прикажат трендовите во индустријата.
„По пандемијата на ковид, деловните перформанси на трговците на мало беа предизвикани од високата инфлација, која урна повеќедецениски рекорди. Сепак, трговците на мало успеаја успешно да се справат со зголемените трошоци и да ги одржат операциите стабилни. Растот на продажбата дојде на задната страна на надуените цени, подобрувајќи ја и профитабилноста, но без придобивки кај маржите“, велат аналитичарите.
Тие посочуваат дека просечниот раст на продажбата кај групата компании што се предмет на споредба во 2022 година изнесувал 14 проценти, односно нешто над инфлацијата.
„Зголемувањето на приходите беше примарно поттикнато од зголемувањето на вредностите, а не на обемот. Гледајќи ги спецификите на ниво на земја, во БиХ гледаме дека потрошувачката на мало ги надминува стапките на инфлација со најширока маргина во 2022 година, што значи дека зголемувањето на приходите дојде и како резултат на поголемите количества“, велат аналитичарите.
Кога станува збор за профитабилноста, аналитичарите укажуваат дека бруто-маржите и маржите ЕБИТ(ДА) се релативно непроменети.
„Бруто-маржите се намалија од 26,3 проценти во 2021 година на 26,2 проценти во 2022 година. Трошоците за материјали (т.е. набавната вредност на продадените стоки, другите материјали и енергијата) се зголемија повеќе од продажбата, а пораснаа и трошоците за вработените. Трговците на мало ја бранеа профитабилноста со намалување на другите трошоци“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека со ниска едноцифрена просечна ЕБИТ-маржа од 3,5 проценти, профитабилноста на трговците на мало од регионот Адрија останува под онаа кај компаниите од малопродажбата во европските земји во развој.
„Зголемувањето од 0,3 п.п. во 2022 година (без еднократниот приход на ’Хофер’) дојде како резултат на пониското просечно учество на трошоците за амортизација. Навистина, во текот на изминатите неколку години маржата растеше, приближувајќи се кон нивото на европските врсници. Силниот пораст забележан во 2021 година беше заеднички резултат на повисоките бруто-маржи и оптимизацијата на оперативните трошоци, што во 2022 година не беше случај“, велат аналитичарите.
Од нашиот аналитички тим констатираат дека во просек трошоците за вработените имаат релативно умерено учество од 10 проценти во вкупните трошоци и покрај тоа што индустријата е доста трудоинтензивна.
„Вкупниот број на вработени во нашата споредбена група се зголеми само за еден процент во 2022 година, додека трошоците за вработените се зголемија за 14 проценти во просек, што е во рамките на растот на продажбата. Како резултат на тоа, уделот на трошоците за вработените во вкупната продажба остана ист во однос на 2021 година.“, велат аналитичарите.
Според нив, хроничен проблем на индустријата е недостигот од (квалификувана) работна сила, со кој сè повеќе се справуваат „увезувајќи“ работници од земјите што не се членки на ЕУ.
„Зголемувањето на платите беше уште една алатка што беше засилено употребувана за да се затвори тој јаз што е можно повеќе, особено во опкружувањето со висока инфлација“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека трговците на мало традиционално се фокусирани на зголемување на продуктивноста на вработените и дека таа се подобрила во 2022 година.
„Сепак, таквото движење не дојде како резултат на технички надградби или оперативни подобрувања (барем не материјално), туку како резултат на номиналното зголемување на вредноста на продадени стоки и надуените влезни трошоци. Поточно, продажбата по вработен е зголемена за 12 проценти, додека приходите се зголемени за слични 14 проценти во 2022 година. Автоматизацијата го намалува бројот на вработени и го решава проблемот со недостигот од работна сила“, велат аналитичарите.
Во анализата се наведува дека, без исклучок, трговците на мало во регионот Адрија бележат негативен нето обртен капитал, кој доаѓа од негативниот циклус на конверзија на готовина и укажува дека бизнисот ефективно се финансира преку доставувачите.
„Во 2022 година просечниот рок на плаќање траеше 68 дена, прометот на резервите беше во просек 41 ден, а просечниот период за наплата на побарувањата беше само осум дена, што значи дека набавката и продажбата на резервите и наплатата на готовина од клиенти се реализираа пред да се платат доставувачите. Големите трговци на мало имаат корист од нивната пазарна позиција и можат да преговараат за такви долги услови за плаќање, што често се користи и за финансирање долгорочни средства“, велат аналитичарите.
Тие откриваат дека заедно со пониските просечни маржи, трговците од регионот Адрија обезбедуваат пониски приноси на вложениот капитал во споредба со европските врсници.
„Во 2022 година, РОИК се движеше во високо едноцифрена и ниско двоцифрена зона за повеќето компании“, посочуваат од нашиот аналитички тим.
Во однос на задолженоста, и покрај силното потпирање на финансирањето од доставувачите, просечниот сооднос нето-долг/ЕБИТДА во 2022 година е малку зголемен и изнесува 2,6 пати.
„Компаниите ’Фортенова’ се меѓу најзадолжените поради високиот долг наследен од претходниот период, кога работеа како дел од групацијата ’Агрокор’, кога агресивното проширување на продажната мрежа се финансираше со задолжување. ’Меркатор’ (СЛО) најмногу се истакнува во групата бидејќи е високозадолжена компанија, а доказ за тоа е соодносот нето-долг/ЕБИТДА од 6,2 пати и негативен ИЦР (од англиски: ICR – interest coverаge ratio) односно ЕБИТ недоволен за покривање на трошоците за финансирање)“, велат аналитичарите.
Тие укажуваат дека е позитивно тоа што просечниот коефициент на нето-долг/ЕБИТДА е под горната прифатлива вредност и е значително подобрен во споредба со 2020 година. Обврските за лизинг на капитал и меѓукомпаниското финансирање имаат доминантно учество во вкупната задолженост, што исто така ја објаснува преовладувачката долгорочна природа на долгот.
Нашите аналитичари очекуваат 2023 година да биде уште една предизвикувачка година за трговците на мало со дополнителни притисоци врз маржите. Според нив, приходите ќе продолжат да растат поради повисоките цени, иако сметаат дека растот на продажбата ќе забави.
„За словенечките трговци зголемувањето ќе биде најниско поради забавувањето на потрошувачката и посилниот пад на стапките на инфлација. Трговците на мало во БиХ ќе бидат на спротивната страна со оглед на постојаниот раст на потрошувачката и зголемувањето на цените“, велат аналитичарите.
Тие додаваат дека стабилноста на маржите ќе биде предизвикана од притисоците на влезните трошоци, поттикнати од континуираниот тренд на зголемување на трошоците.
„Дополнително, притисокот врз маргините ќе доаѓа од административните ограничувања на цената/маржата на основните прехранбени производи, забавувањето на зголемувањето на трошоците за дискрециски категории со повисока маржа, поголемата побарувачка за стоки на промоции/пониски цени на стоки и конкретно во случајот на Хрватска – воведувањето неработна недела“, велат аналитичарите.
Кога станува збор за 2024 година, тие очекуваат дека личната потрошувачка во регионот Адрија ќе забрза, што ќе помогне да се подобрат изгледите за локалните трговци на мало.
