Со трговски дефицит од околу 1,8 милијарди евра во првите шесет месеци од годинава Македонија има најмал минус во надворешната трговија меѓу земјите од регионот Адрија (БиХ, Србија, Словенија,Хрватска). Сепак, тоа не значи дека нашата земја има најдобри резултати во тргувањето со странство. Иако сите земји се борат со трговскиот дефицит, убедливо најголем извоз и најголема покриеност на увозот со извоз во овој период има Словенија.
Нашата анализа на трговските односи на овој регион покажа дека во сите земји големо влијание врз увозно-извозните биланси имаат поскапувањата на енергенсите како што се нафтата, природниот гас и струјата коишто целосно ја менуваат структурата на трговската размена.
Аналитичарите на „Блумберг Адрија“ предвидуваат дека со намалувањето на економската активност во Европа ќе следува продлабочување на трговскиот дефицит во регионот со оглед на тоа што земјите од стариот континент се главни трговски партнери на петте земји.
Дефицитот долгогодишен македонски проблем
С.Македонија со години назназад има дефицит во трговската размена. Загрижувачки е што во првите шест месеци од 2022 година минусот во трговијата со странство се зголеми за повеќе 52 проценти на годишно ниво и изнесува 1,87 милијарди евра. Истовремено, вредноста на увозот е зголемена за 28,7 проценти и достигна 5,97 милијарди евра, додека извозот скокнал за 20,2 проценти и во наведениот период изнесува околу 4,1 милијарди евра.
Во делот на увозот најголем придонес имаат минералните горива. Вредноста на увезените нафтени деривати се зголеми за 136 проценти, на гасот за 268 проценти, а на струјата за 230 проценти. Поскапувањето на енергенсите на глобалниот пазар очигледно имаа силно влијание врз увозот.
„На зголемената извозна активност во делот на производни производи, во голема мера влијаеја извозно ориентираните капацитети на автомобилската индустрија, кои бележат пораст од 104 отсто во првата половина од годината и железото и челикот, кои зајакнаа за 53 отсто во однос на истиот период во 2021 година“, се заклучува во извештајот на нашиот аналитичарски тим.
Голема покриеност на увозот со извоз во Словенија
Трговскиот дефицит на Словенија во првите шест месеци од 2022 година изнесува 2,2 милијарди евра, со стапка на покриеност на увоз-извоз од 92 отсто. За споредба, во истиот период лани земјата бележи суфицит од 439 милиони евра. Растот на потрошувачката на домаќинствата е висок, поттикнат од олеснувањето на мерките поврзани со пандемијата и зајакнувањето на пазарот на труд.
Извозно ориентираниот дел од економијата во голема мера се потпира на увозот на полупроизводи. Бидејќи повисоките увозни цени ја подигнаа номиналната вредност на тие увози, извозот е под притисок од неповолната перспектива поради зголемените трошоци, неизвесноста околу војната во Украина и постојаните прекини во синџирот на снабдување.
„Растот на извозот, пак, е поттикнат од економското закрепнување на клучните трговски партнери и тоа што дури и извозните производи на номинално ниво се под влијание на општиот раст на цените“, оценува аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Промени во Хрватска
Трговскиот дефицит на Хрватска изнесува 4,9 милијарди евра за првите четири месеци од оваа година, наспроти 2,9 милијарди во истиот период во 2021 година. Увозот е зголемен за 53 отсто на годишно ниво и изнесува 12,5 милијарди евра, додека растот на извозот е значително понизок - 28 отсто на годишно ниво и забележа вредност од 7,5 милијарди евра. Повисоките цени на глобалниот пазар се исто така доминантен двигател на промените во Хрватска, како во увозот, така и во извозот.
Според нашите аналитичари, растот на вредноста на увозот за првите четири месеци од 2022 година главно е обликуван од домашната побарувачка и инвестициите. Имено, и покрај зголемената инфлација, приватната потрошувачка солидно расте поради акумулираните заштеди, поволните движења на пазарот на труд и силната туристичка сезона. Инвестициите се поддржани од фондовите на Европската Унија, при што водечка улога во искористувањето на средствата има јавниот сектор.
Кога станува збор за извозот, на врвот на листата по вредност се и производите од енергетскиот и металниот сектор, а освен поскапувањето, влијание врз зајакнувањето има и економското закрепнување на главните трговски партнери.
Енормен пораст на дефицитот во Србија
Кога станува збор за Србија, трговскиот дефицит во првата половина од годината изнесува 5,75 милијарди евра, што е зголемување за 89,9 проценти во однос на истиот период во 2021 година. Увозот на стоки изнесува 18,9 милијарди евра и бележи пораст од 44 проценти на годишно ниво. Извозот на стоки изнесува 13,1 милијарди евра, што е за 31 проценти повеќе во однос на истиотпериод минатата година. И увозот и извозот се главно поттикнати од растот на цената на горивата.
Иако Србија беше главно самодоволна од аспект на електрична енергија, од декември 2021 година, капацитетот на електраната на јаглен беше сериозно намален поради технички дефекти. „Електропривреда Србија“ мораше да увезува големи количини струја. Во исто време, увозот на природен гас се зголеми поради поголемата побарувачка поради лошите временски услови и резервното производство на електрична енергија.
Дијаспората ја финансира БиХ
Трговскиот дефицит на Босна и Херцеговина (БиХ) во првата половина од 2022 година изнесува 2,3 милијарди евра, што е за 48 проценти повеќе во споредба со истиот период минатата година. Увозот е зголемен за 43 проценти и изнесува околу 7 милијарди евра, а извозот на стоки изнесува 4,66 милијарди евра, што е 25 проценти повеќе во однос на истиот период минатата година.
Босна и Херцеговина главно извезува машини и транспортна опрема и хемиски производи. Од друга страна најмногу увезува машини и транспортна опрема, горива, хеми производи и храна. БиХ увезува повеќе отколку што извезува: Земјата го финансира овој трговски дефицит преку екстензивните дознаки од 2-милионската дијаспора на БиХ која живее надвор од земјата. Растот на извозот и увозот треба да се гледа во контекст на закрепнување на економската активност по КОВИД-19, а особено во форма на зајакнување на активностите со главните трговски партнери. Растот на двете категории исто така значително придонесува за растот на цени на стоките. Домашната побарувачка е стимулирана од реалниот раст на нето платите“, укажуваат од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“
Очекувања
Земјите од еврозоната, како главни трговски партнери на регион Адрија, забележаа пад на индикаторот ПМИ, кој ги бележи движењата во преработувачкиот сектор. Тој падна на 49,8 проценти во јули (вредностите под 50 укажуваат на рецесија), што е најниско ниво од јуни 2020 година. Во рамките на овој индекс, компонентата поврзана со новите нарачки ослабе за една третина. За прв пат од почетокот на пандемијата, компаниите очекуваат намалување на производството во наредната година.
„Сите овие елементи сугерираат дека послабата странска побарувачка и забавувањето на растот на извозот ќе продолжат барем до крајот на 2022 година“, се вели во извештајот на аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“.
Трговијата е под притисок на инфлацијата, а слабеењето на економската активност, според прогнозите, ќе доведе до негативни движења на пазарот на трудот, па ќе трпи и приватната потрошувачка. Се очекува намалување на инвестициите и поради поскапото финансирање.
„Сето ова сепак не значи дека вредноста на увозот ќе се намали, имајќи ги предвид високите цени на суровините на светско ниво, особено ако активно се користат хрватските канали за течен природен гас како замена барем за дел. од традиционалните текови на гас во Централна Европа“, проценуваат аналитичарите.
По првата силна туристичка сезона од 2019 година (особено за Хрватска), нето-извозот ќе почне да слабее веќе на крајот на 2022 година. Во Србија динарот ќе биде под притисок во таква ситуација, но нашиот тим очекува Народната банка на Србија (НБС) да продолжи активно да ја брани стабилноста на домашната валута, вклучително и интервенирање во делот на каматните стапки и девизните резерви. Од друга страна, главниот негативен ризик е потенцијалниот недостиг на гас, кој директно би ја намалил вредноста на увозот, но и би довел до поединечни прекини на индустриското производство.
