.webp){kind=icon}
Во Македонија има своевиден бум на интересот меѓу граѓаните за купување државни хартии од вредност, а најдобар показател за тоа е што заклучно со март годинава физички лица поседувале државни записи во вредност од 138 милиони денари (2,2 милиони евра), што е рекорден раст во изминативе две години. Податоците на Министерството за финансии покажуваат дека трендот на зголемено инвестирање во државни хартии од вредност од физичките лица почнува од средината на минатата година, а врв достигнува минатиот месец.
Станува збор за период во кој поради високата инфлација имаше засилено затегнување на монетарната политика во повеќе земји во светот, што доведе до зголемување на цената на капиталот на меѓународните пазари и ја принуди македонската вада да се задолжува дома и во странство по повисоки камати, а комерцијалните банки да ги коригираат нагоре каматите на депозитите и на кредитите.
Каматите попривлечни кај обврзниците
Растот на каматите на државните хартии од вредност е многу поголем отколку растот на каматите на депозитите кај комерцијалните банки, што секако го увидоа некои од граѓаните, кои почнаа традиционалното штедење да го менуваат со инвестирање пред сè во државни записи.
Заклучно со февруари годинава, каматите на вкупните депозити изнесуваат еден процент, додека каматата на 12-месечните државни записи заклучно со декември минатата година била 3,5 проценти.
Сепак, статистиката покажува дека во однос на вкупната сума издадени државни хартии од вредност учеството на физичките лица во сопственичката структура е занемарливо и сè уште доминираат комерцијалните банки и пензиските фондови.
Засега ништо од нови хартии од вредност во Македонија
Веќе извесен период владите во повеќе земји од Европа, како Хрватска, Шпанија и Италија, ги користат таканаречените народни обврзници за да го финансираат јавниот долг преку издавање хартии од вредност наменети исклучиво за населението. На тој начин тие успеаја да соберат милијарди за покривање на буџетскиот дефицит и на некој начин да им конкурираат на банките на депозитниот пазар.
Во Македонија првата аукција на државни хартии од вредност е реализирана во јануари 2004 година, со емисија на тримесечни државни записи. Од почетокот на издавање на континуираните државни хартии од вредност, портфолиото го сочинуваа државни записи од еден месец, три месеци, шест месеци и дванаесет месеци и државните обврзници со рок на достасување од две години, три години, пет години, десет години и петнаесет години. Државните хартии од вредност се продаваат преку аукции што се организирани преку агентот на Министерството за финансии, а тоа е Народната банка. На аукциите директно можат да учествуваат само овластените директни учесници (сите банки во РМ), а другите заинтересирани резиденти и нерезиденти можат да учествуваат индиректно, односно преку банките.
Актуелната влада во новата стратегија за управување со јавниот долг најави постојано унапредување на финансискиот пазар на државни хартии од вредност и следење на светската практика на диверзификација на изворите на финансирање и воведување нови видови финансиски инструменти што ќе имаат различна примена. Така, се предвидува издавање развојни обврзници првично наменети за населението односно за физичките лица, со можност да бидат достапни и за банките, пензиските фондови и другите учесници на финансискиот пазар.
Се планира и издавање зелени обврзници за поттикнување и поддршка на проекти за унапредување и заштита на животната средина и се специјално наменети за финансирање еколошки проекти. Владата предвидува и издавање таканаречени проектни обврзници како алтернативен начин за финансирање проекти поврзани со инфраструктура, како и развојни обврзници за граѓани со цел да се мобилизира капитал, кој е во форма на готовинска заштеда кај граѓаните.
„Со нив ќе се постигнат тројни ефекти, односно намалување на готовината како една од мерките за намалувањето на неформалната економија, притоа граѓаните ќе добијат приноси на нивните заштеди, додека тие средства ќе се стават во функција на развојот“, пишува во стратегијата.
Сепак, засега нема никаков сигнал од државата за реализација на плановите за издавање нови видови државни хартии од вредност преку кои би се привлекле повеќе пари од граѓаните за финансирање на јавната потрошувачка.
