.webp){kind=icon}
Заклучно со крајот на минатата година, долгот на буџетарите, општините, јавните претпријатија, здравствените установи, изнесувал близу 409 милиони евра. Во однос на крајот на 2022 година, обврските се намалиле за 11 милиони евра и ова е прво нивно намалување по пандемиската 2020 година.
Од податоците на Министерството за финансии се гледа дека најголеми должници во земјава се јавните претпријатија и акционерски друштва во државна сопственост. Над 167 милиони евра се нивните обврски. Следни се општинските јавни претпријатија, па општините и здравствените установи.
Најголем дел од долговите е за неплатени комунални услуги, за греење и телефони, потоа за транспорт, за набавка на материјали, ситен инвентар и таканаречените договорни услуги. Над 170 милиони евра од парите се долг кон приватниот сектор.
Има долгови и кон државата, односно кон Управата за јавните приходи. Најголем дел од тие обврски најчесто се однесува на неплатен данок на додадена вредност.
Врвот на листата со должници не се менува
На врвот на листата со години остануваат двете државни претпријатија што настанаа од некогашната железница. Железничкиот транспорт должи 65 милиони евра. Во однос на претходниот период, обврските се намалуваат, или од последниот квартал во 2022 година до истиот период лани тие се помали за околу три милиони евра. Сепак, оваа компанија сметководствено има долгови што се постари од 30 години и за кои не постои начин да се исплатат затоа што фирмите доверители веќе не постојат. Најстарите долгови во висина од над 10 милиони евра датираат од периодот 1991-1995 година.
ЈП „Железничка инфраструктура“ е следно на листата. Кај оваа компанија за една година обврските се зголемиле за над 9 милиони евра и на крајот на 2023 година стигнале до 41 милион евра.
Директорот на ова јавно претпријатие, Зоран Трифуновски, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека растот на обврските се должи на нов заем и на поголемите трошоци за експропријација. Тој уште посочува дека во истиот период обврските кон доставувачите на компанијата се намалиле од 2,4 милиони на 88 илјади евра.
„Зголемувањето на обврските, всушност, е резултат на зголемените обврски кон Министерството за финансии, кои во согласност со договорите за подзаем се склучени меѓу Министерството за финансии и ЈП ’Инфраструктура’ за реализација на проектите за рехабилитација и реконструкција на коридорот 8, и тоа за делниците Куманово-Бељаковце, Бељаковце-Крива Паланка. Отплатата на кредитите (главнина и камата) кон ЕБРД, која е банка кредитор, навремено ги сервисира Министерството за финансии, а истовремено го задолжува претпријатието со денарска противвредност“, вели Трифуновски.
Обврските пораснале и кај јавната установа од областа на здравството, која служи на потребите на јавните здравствени установи, универзитетските клиники… Заклучно со декември таа има неплатени обврски од 21,7 милион евра или над пет милиони повеќе во однос на една година претходно. Општо, состојбата со сите јавни здравствени установи е лоша, ненаплатени се обврски во висина од 61,3 милион евра.
Јавното здравство ѝ должи и на државата. Конкретно, јавната установа од областа на здравството има долг кон Управата за јавни приходи во висина од 344.000 евра по основ на неплатено ДДВ.
УЈП побарува над 156 милиони евра по основ на даноци и придонеси
УЈП заклучно со 29 февруари има побарувања во висина од 160 милиони евра. Должници кон Управата се 1.801 фирма и 3.606 физички лица. Најголем дел од долгот е по основ на даноци, 156,5 милиони евра.
Споредбата на листите на должници на УЈП покажува дека долгот редовно се намалува, но од анализата на долговите на дел од претпријатијата во јавна и државна сопственост се гледа дека нивните обврски растат.
На пример, кај ЈП „Национални шуми“ од 31 декември 2023 година до 29 февруари 2024 година долгот по основ на ДДВ е зголемен за 418.000 евра.
Директорот на компанијата Валентин Груевски во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека во овој случај не мора да станува збор за зголемување на долгот. „Едноставно, нашиот месечен издаток може да е поголем и тој раст на сумата да се должи токму на тоа“.
Сепак, Груевски признава дека јавното претпријатие работи со тешкотии, тие проблеми се поголеми во текот на зимските месеци.
„Ланската година беше многу тешка за претпријатието. Имавме мало производството и мала побарувачка на дрва. Причините се многубројни - зимите стануваат сè потопли, нема потреба од греење како порано. Потоа, многу општини даваат субвенции за купување клима-уреди, што повторно ја намалува потрошувачката на огревно дрво, а и сè помалку луѓе има во средините каде што главно се користи греење на дрва“, вели тој.
За годинава нов проблем за компанијата е и зголемувањето на минималната плата и на другите плати во висина од 10 отсто.
„Тоа е голем товар со кој ќе треба да се справиме. Месечниот трошок само за плати ни се зголемува за 15 милиони денари“, вели тој.
ЈП „Национални шуми“ има околу 2.000 вработени, кои на почетокот на овој месец штрајкуваа затоа што не им беше исплатена јануарската плата. Претходната плата на сите им беше линеарно намалена, а разликата дополнително им беше исплатена. Според тврдењата на синдикатот, во компанијата по неколку месеци доцнат и надоместоците на плата.
