Вештачката интелигенција и иднината на управувањето со ризиците во банкарството

Претседателот на Здружението на професионални менаџери за управување со ризиците во БиХ (УПРМБиХ) и член на Управниот одбор на „Шпаркасе банка БиХ“, Игор Јокиќ, зборува за влијанието на вештачката интелигенција врз банкарскиот сектор, новата парадигма на управувањето со ризиците и претстојната конференција „Банкарството во ерата на вештачката интелигенција: Можности и предизвици“, која на 28 ноември во Сараево ќе ги обедини водечките експерти од регионот и Европа.

Promo

Како промените што ги носи вештачката интелигенција ги обликуваат банкарската индустрија и нејзините услуги во најширока смисла? 

Вештачката интелигенција (ВИ) не е само технолошка иновација – таа е глобална револуција што ја менува речиси секоја индустрија, вклучувајќи го и банкарството. ВИ веќе го менува начинот на кој банките ги разбираат клиентите, управуваат со ризиците и донесуваат одлуки. Трансформацијата се случува во брзината и квалитетот на анализата на податоците, со решавање на барањата во реално време преку автоматизирани асистенти, персонализирани услуги и поефикасни деловни процеси. 

ВИ исто така ги отвора вратите за поголема финансиска инклузија – овозможувајќи процена на кредитната способност и за оние клиенти што немаат традиционална кредитна историја, со што се проширува достапноста на финансиските услуги и се зајакнува општествената улога на банкарскиот сектор. 

Од друга страна, оваа промена бара и нов начин на размислување: премин од статички модели кон динамично учење и одлучување во реално време. Тоа значи дека банкарството влегува во фаза во која технологијата, знаењето и етиката се еднакво важни фактори на стабилност. Во таа комбинација луѓето остануваат клучни бидејќи способноста да ги интерпретираме податоците и да носиме одговорни одлуки и понатаму ќе ги разликува добрите од најдобрите банки. 

Во која насока ќе се развива функцијата на управувањето со ризиците во банкарството под влијание на технологиите на вештачката интелигенција? 

Иако вештачката интелигенција ќе донесе големи промени во парадигмата, фундаменталната мисија на менаџерите за управување со ризиците останува иста – заштита на капиталот на банката и обезбедување на нејзината финансиска стабилност. 

Сепак, ерата на вештачката интелигенција ќе го промени начинот на кој се остварува таа мисија: улогата се трансформира од претежно реактивна во изразито предиктивна и проактивна. 

Вештачката интелигенција, покрај тоа што ги оптимизира репетитивните и статистички задачи и ги пренасочува ресурсите кон подлабоки анализи, носи и суштинска промена – стратешко размислување што, наместо да се фокусира на сегашноста или минатото, овозможува управување со ризиците насочено кон иднината. Генеративната вештачка интелигенција може да ослободи ресурси што денес се трошат за дијагностика и утврдување на причините за настаните и да отвори простор за поефикасно предвидување на она што може да се очекува. 

Таквите предиктивни практики и алатки постојат и сега, но со технологиите на вештачката интелигенција тие можат да станат многу понапредни, пософистицирани и поефикасни, што со соодветна примена носи повеќекратни придобивки. Пред сè за квалитетот на активата и стабилноста на банките, бидејќи подобрите предикции значат понавремено препознавање на раните предупредувачки сигнали, ублажување и заштита од идни нови ризици, што всушност и е суштината на управувањето со ризиците. 

На тој начин се отвора простор улогата на менаџерите за управување со ризиците во рамките на банкарските организации да добие нова, советодавна димензија кон продажно ориентираните функции, со што ќе се приближат перспективите и ќе се зајакне синергијата во рамките на банката. Таквата поцелосна и поегзактна слика за ризиците во сегашноста и иднината може да помогне во развојот на нови производи, унапредувањето на советувањето со клиентите и создавањето поквалитетно корисничко искуство. 

Истовремено, вештачката интелигенција носи и нови видови ризици – од ризик на моделот, кога алгоритмите можат да донесат погрешни одлуки, до етички предизвици како што се дискриминација, нетранспарентност и потреба од уште поголем фокус на квалитетот на податоците. 

Банките ќе мора да развијат јасни внатрешни рамки за управување со технологиите на вештачката интелигенција – вклучувајќи процеси за валидација на моделите, континуирано и систематско управување со податоците и усогласеност со регулаторните барања. Управувањето со ВИ ќе стане составен дел од функцијата за управување со ризиците, а соработката со регулаторите и стручните заедници ќе биде клучна за зачувување на довербата и стабилноста. 

Се разбира, сето тоа бара сериозна подготовка и вложувања. Менаџерите за управување со ризиците ќе мора да ги зајакнат сопствените компетенции, да имаат подлабоко разбирање за начинот на кој функционираат моделите, но и внимателна контрола и ублажување на ризиците што ваквите иновации можат да ги донесат со себе. На тоа мора да му се посвети највисоко ниво на внимание, можеби дури и повисоко отколку во која било друга област, бидејќи механизмите за управување со ризиците претставуваат столб на стабилноста на банкарските системи, и тука не смее да има компромиси. 

Во секој случај, за ризиците што може да ги генерира вештачката интелигенција да не ги надминат нејзините придобивки, неопходно е да се развие соодветна законска рамка што ќе постави јасни граници и правила за користење на алгоритмите во финансискиот сектор. Таквата рамка треба да ги опфати прашањата за транспарентноста, заштитата на податоците, одговорноста за одлуките што ги носи ВИ, како и спречувањето дискриминација и злоупотреба. 

Што значи во практична, оперативна смисла „управување со ризиците водено од вештачка интелигенција“ (AI-driven risk management) и како тоа ќе го насочи развојот на струката? 

Во банкарството, „управување со ризиците водено од вештачка интелигенција“ означува премин од светот на статички правила и историски податоци кон ера на динамично учење и предвидување во реално време. Тоа не е футуристички концепт, туку збир на практични оперативни промени што им овозможуваат поквалитетна заштита на финансиските институции. 

Управувањето со ризиците водено од вештачка интелигенција во сегашната практика најчесто се манифестира со попрецизни и пософистицирани процени на ризикот, како и преку автоматизирано одлучување за кредитните барања на клиентите. ВИ-моделите анализираат илјадници микроваријабли – далеку над класичните показатели – за да создадат многу попрецизна слика за кредитната способност на клиентот. Тоа ѝ овозможува на банката да реагира проактивно и порано да ги идентификува слабостите во портфолиото, значително подобрувајќи ја прецизноста на одредување на цените на кредитите и намалувајќи ги загубите. 

Понатаму, вештачката интелигенција го револуционизира детектирањето на измамите во реално време. Наместо да се детектираат измамите откако ќе се случат, моделите за машинско учење постојано учат за нови обрасци и аномалии. Тие се способни да анализираат милиони трансакции во милисекунди и да блокираат сомнителни активности пред нивното извршување, ефективно држејќи чекор со напредниот сајбер-криминал. 

Исто така, во областа на спречување на перењето пари (AML), вештачката интелигенција драстично го намалува бројот на „лажни аларми“. Со висока прецизност при филтрирањето и анализата на податоците, таа ги фокусира аналитичарите за ризик само на случаите што навистина бараат човечка интервенција, со што драстично се зголемува ефикасноста и се обезбедува усогласеност со брзите регулаторни промени. 

Ваквата трансформација бара и еволуција на самата професија. Менаџерите за управување со ризиците ќе треба да развиваат вештини во областа на аналитиката, разбирањето на алгоритмите и работењето со податоци. Во иднина ќе се формираат интердисциплинарни тимови што ќе ги поврзуваат финансиите, технологијата и регулативата, со што функцијата на управување со ризиците ќе се позиционира како стратешки партнер во развојот на бизнисот. 

Каква улога има во сето тоа Здружението на менаџери за управување со ризиците на БИХ? 

Здружението на професионални менаџери за управување со ризиците на БИХ има клучна улога во промовирањето на највисоките стандарди и најдобрите практики за управување со ризиците во банкарството. Неговата мисија е континуирано да го подигнува нивото на стручни знаења и компетенции во професијата, како и да биде релевантен партнер на регулаторите, банките и другите финансиски институции во обликувањето на политиките и регулативите. 

Здружението исто така настојува да создаде амбиент во кој се разменуваат искуства и се води стручна дискусија меѓу сите актери што влијаат на стабилноста на финансискиот систем – банки, финансиски институции, реален сектор, регулатори, академски и стручни заедници. Само преку таква соработка е можно да се обезбеди секторот за управување со ризиците во БИХ и во регионот да остане модерен, компетентен и проактивен. 

Токму со таа цел, Здружението на 28 ноември во Сараево ја организира третата регионална конференција насловена „Банкарството во ерата на вештачката интелигенција: Можности и предизвици“, која ќе ги собере водечките домашни и меѓународни експерти од областа на банкарството, економијата, законодавството и технологијата. 

Што очекувате од настанот? 

Третата регионална конференција на Здружението на професионални менаџери за управување со ризиците „Банкарството во ерата на вештачката интелигенција: Можности и предизвици“ ќе ги собере регионалните и меѓународните бизнис-лидери и експерти за да ги отворат клучните прашања и да разменат искуства за можностите и предизвиците што ги носат ВИ-технологиите во банкарството, особено во областа на управувањето со ризиците. 

За вештачката интелигенција многу се зборува во сегментите на продажба, ИТ, комуникации и корисничка поддршка, но далеку помалку во доменот на ризиците – што е разбирливо, бидејќи станува збор за најсофистицираната функција на банкарскиот систем, одговорна за зачувување на квалитетот на активата, отпорноста на банките и стабилноста на секторот. Сепак, оваа тема веќе не е иднина, таа е присутна, и време е за неа да се разговара отворено и стручно. 

Нашата цел не е само да информираме туку и да поттикнеме дијалог, да размениме знаења и да поврземе луѓе што можат да придонесат банкарскиот сектор што поподготвено и покомпетентно да влезе во ерата на вештачката интелигенција. 

Кои пораки ги сметате за клучни за иднината на управувањето со ризиците во БИХ и во регионот? 

Клучната порака е „знаењето е нашата прва линија на одбрана“. Во ерата на вештачката интелигенција, способноста за разбирање на технологијата, но и нејзиното одговорно, етичко и целисходно користење, станува пресудна за стабилноста на финансискиот систем. 

Второ, мораме да ја зајакнуваме професијата преку соработка, размена на искуства и отворен дијалог – внатре во банките, но и меѓу банките, регулаторите, академската заедница и ИТ-секторот. ВИ не познава институционални граници, па, така, не би требало да ги познава ни нашиот пристап кон ризиците. 

И трето, иднината на управувањето со ризиците лежи во спојот на човечката процена и технолошката моќ. Само комбинација на знаење, интегритет и напредни алатки може да обезбеди банкарството да остане безбедно, одговорно и ориентирано кон развојот на реалната економија.