Како милионите од Орбанова Унгарија го освојуваат регионот Адрија

Унгарските компании инвестираат сè повеќе во регионот Адриjа во последниве години, првенствено во недвижности, туризам, енергија, медиуми и спорт, а локалната „ОТП банка“ има филијали во Словенија, Хрватска и во Србија и е значаен играч во финансиската пазар во сите овие земји.

Унгарските компании имаат и формална поддршка од Владата да инвестираат во земји што се препознаени како стратегиски важни, а земјите од регионот Адрија со кои секако граничат се токму тоа. Премиерот Виктор Орбан, кој е на власт 14 години и важи за дисидент во ЕУ, се труди да има добри политички односи со соседните земји и некако да го прошири своето влијание во непосредното опкружување. Тоа подразбира поголемо економско присуство во тие земји, пред сè преку инвестиции. Унгарската влада издвојува пари за специјални фондови, кои им овозможуваат на унгарските бизнисмени да се заинтересираат и да ги пласираат своите пари и ресурси на овие пазари. Унгарските компании често планираат како ќе се претстават во одредени деловни потфати и како ќе ги распределат територијата и областа во која ќе работат во странство. Она што е интересно е дека речиси во секоја држава од регионот Адрија се издвојува по еден унгарски бизнисмен што ужива голема доверба од Виктор Орбан.

Статистиката покажува дека унгарските компании инвестирале речиси 2,5 милијарди евра во регионот Адрија во последните десет години, од кои најмногу, речиси 50 проценти, има во Србија (1,2 милијарда), потоа во Хрватска (869 милиони) и во Словенија (366 милиони). Најмалку, само 22 милиона евра, се инвестирани во Македонија. Меѓутоа, земјите од регионот Адрија многу помалку инвестираа во спротивна насока, односно во Унгарија. Најмногу инвестиции во последните десет години има Србија (73 милиони), потоа Словенија (48 милиони).

Според „Блумберг“, линијата меѓу бизнисот и политиката е заматена во Унгарија, каде што новата елита поврзана со семејството на Орбан и неговата влада ги презеде големите бизниси откако националистичкиот лидер дојде на власт во 2010 година.

СРБИЈА: Пријателството на Вучиќ и Орбан ги отвори вратите за унгарскиот капитал

Автор: Маријана Авакумовиќ

Врската меѓу политиката и бизнисот можеби најјасно се одразува во Србија. Благодарение на пријателството меѓу Александар Вучиќ и Виктор Орбан, во последните години се зајакна политичката соработка меѓу Србија и Унгарија, што го отвори патот за раст на трговската размена меѓу двете земји, заедничките инвестиции во енергетиката и доаѓањето на унгарскиот капитал во Србија.

Компании блиски до премиерот на Унгарија неодамна се насочија кон деловните и индустриските недвижности во Србија и сериозно се позиционираа на овој пазар.

Неодамна зетот на Орбан, Иштван Тиборч, преку неговата компанија „Диофа фанд менаџмент“ (Diofa Fund Management), купи 11 луксузни деловни згради во Белград од неговиот деловен партнер Даниел Јелинек, унгарски бизнисмен, со кого неговиот бизнис со недвижности е испреплетен во неговата родна земја.

Интересно е што ги купил по нешто пониска цена отколку што компанијата на Јелинек, „Индотек“, ги купила пред три години од ГТЦ. Тогаш беа исплатени околу 270 милиони евра, што укажува дека оваа набавка е всушност регулирање на нивните меѓусебни односи или позиционирање на пазарот.

Зетот на Орбан намирисал профит на српскиот пазар на недвижности

Според податоците на консултантската компанија ЦБРЕ (CBRE), која се занимава со пазарот на недвижности, цените за изнајмување канцелариски простор во Белград пораснале за околу 10 проценти во последните две години и се очекува да пораснат за три до пет проценти во следните две години, бидејќи нема доволно канцелариски простор.

Иако излезе од пазарот на канцелариски простор, „Индотек“ на Јелинек стана еден од главните играчи на пазарот на индустриски недвижности. „Индотек“ гради фабрички хали во Србија и им ги издава на странски инвеститори, што се покажа како профитабилен бизнис. Според истражувањето спроведено од ЦБРЕ, минатата година 23 проценти од инвеститорите сакале да инвестираат во оваа област на недвижности, додека во 2024 година тоа ќе го направат дури 43 проценти од нив.

Од друга страна, компанијата на Тиборч, „Ваберерс интернешнл“, го купи домашниот дистрибутер МДИ во октомври минатата година со намера да стане главен давател на логистички услуги во Србија.

Инаку, Јелинек не е фокусиран само на Србија. Тој е многу присутен и во Хрватска, каде што е најпознат по тоа што е во игра за преземање на 43 проценти од уделот на руската „Сбербанк“ во хрватската „Фортенова“, поранешен „Агрокор“, која во тоа време стана 100 отсто сопственик на „Меркатор“.

„Индотек“ исто така работи во хрватскиот туристички сектор преку својата мнозинска подружница „Далматие група“, која поседува пет хотели, едно одморалиште, еден камп и една марина. Наведените имоти се наоѓаат во регионите Примоштен, Градац, Трпњ и Јелса на Хвар.

Така што доаѓањето на овие две компании во нашите простори се совпаѓа со стратегијата на Унгарија да се доближи што е можно поблиску до балканските соседи.

Катарина Закиќ, научна соработничка во Институтот за меѓународна политика и економија, истакнува дека Иштван Тиборч, зет на премиерот Орбан, е познато име во светот на бизнисот, пред сè во Унгарија, а потоа и во нашето маало. Подемот на неговите компании беше брз и ефикасен, што повеќето аналитичари го припишуваат на неговите блиски врски со премиерот Орбан.

Стратегијата за развој на неговите компании во регионот е доста слична на онаа во Унгарија - инвестиции во секторот за недвижности (деловни и трговски центри), хотелиерство, улично осветлување и медиуми.

Биографијата на Даниел Јелинек е многу слична, со тоа што тој првенствено се занимава со недвижен имот, иако е забележан и обид за купување на аеродромот во Будимпешта.

„Така, Унгарија полека но сигурно се позиционира како еден од најважните економски партнери на Србија“, вели Закиќ.

Унгарските компании инвестирале 1,2 милијарда евра

Според податоците на Стопанската комора на Србија, од 2010 година компаниите со унгарски капитал инвестирале во Србија околу 1,2 милијарда евра преку странски директни инвестиции, од кои 42 процента биле пласирани во 2019 година, односно 521 милион евра.

Во Србија веќе долги години работат унгарски компании како МОЛ (MOL), „ОТП банка“ (OTP Banka), „МастерпластЈУ“ (MasterplastYU), „Кнот аутофлекс“ (Knott Autoflex), „Мини Пани“ (Mini Pani) и „Тизо аутомотив“ (Tiszo Automotive).

„ОТП банка“ моментално е една од најголемите банки во Србија. На српскиот пазар влезе во 2007 година, со купување на „Нишка“, „Цептер“ и „Кулска банка“. Десет години подоцна ги купи „Војвоѓанска банка“ и НБГ, под лизинг од Грците за 125 милиони евра. „ОТП група“ го купи „Сосиете женерал Србија“ во 2019 година, но износот на трансакцијата остана тајна.

Вучиќ и Орбан се сретнале повеќе од 40 пати

„Она што треба да се нагласи во конкретниот случај е дека во последните десет години премиерот Орбан и претседателот Вучиќ имаа повеќе од 40 официјални средби, дека претседателот Орбан го доби Орденот на Република Србија (на голем ѓердан за исклучителни заслуги во развојот и зајакнувањето на мирната соработка и пријателските односи меѓу двете земји) и дека билатералните средби на сите министри на двете земји се многу чести“, вели Закиќ.

Нафтовод и фудбалски клуб

Добрите политички односи меѓу Вучиќ и Орбан секако придонесоа за надминување одредени бариери во соработката, а еден од факторите на договорот постигнат за складирање на српскиот гас во Унгарија, по избувнувањето на војната во Украина, беше и формирањето заедничко претпријатие за трговија со гас. Србија и Унгарија најавија изградба на нов нафтовод, меѓу Нови Сад и градот Алѓе, преку кој енергијата би се испорачувала по копно, директно од нафтоводот „Дружба“ - најдолгиот во светот, кој се протега на 4.000 километри меѓу Русија и Германија.

Унгарија преку спортот ја шири својата мека моќ во Србија. Фудбалскиот клуб ТСЦ од Бачка Топола доби 9,5 милиони евра од унгарската влада за изградба на една од најмодерните фудбалски академии во Србија, а на отворањето на стадионот присуствуваше и самиот Виктор Орбан, кој особено внимание посветува на Војводина, каде што живее и унгарско население.

 

ХРВАТСКА: Бог, среќа и Виктор Орбан - три главни столба на унгарските инвестиции во Хрватска

Автор: Миро Солдиќ

Енергетиката, финансиите, туризмот и спортот се омилените индустрии на унгарските инвеститори, кои, според статистиката на Хрватската народна банка (ХНБ), од осамостојувањето во Хрватска инвестирале над три милијарди евра. Малку подлабока анализа на потеклото на парите открива малку поинакви бројки, но и реа на корупција, непотизам и санкциониран руски капитал што најмногу се шири зад големите инвестиции на нашите северни соседи.

Прво, да ја расчистиме статистичката конфузија. Имено, како што пишувавме неодамна, традиционалните статистики што бележат странски инвестиции во голема мера кријат кој е вистинскиот инвеститор. Користејќи ги бројките на „Евростат“, се обидовме да добиеме попрецизни податоци, кои покажаа дека реалните унгарски инвестиции во нашата земја се значително пониски од 3,1 милијарди евра на ЦНБ (до крајот на 2022 година) и се околу 2,5 милијарди.

Најголемата и најконтроверзна инвестиција од Унгарија е секако онаа со која МОЛ ја презеде нашата најголема нафтена компанија – ИНА. Таа сага започна пред повеќе од дваесет години, поточно во 2003 година, кога МОЛ стана „стратегиски партнер“ со преземање 25 проценти плус една акција од ИНА.

Токсичниот однос помеѓу ИНА и МОЛ

Приказната се вжешти пет години подоцна, кога МОЛ купи дополнителни 22,15 процента од акциите и стана мнозински сопственик на компанијата. Веќе следната година, во 2009-та, беше потпишан договор со кој Владата се обврза да го купи бизнисот со гас од МОЛ.

Веднаш потоа почнуваат неволјите во рајот. Парламентот формираше комисија за истрага на договори, а откако МОЛ купи 47,46 проценти од акциите на ИНА во 2011 година, Агенцијата за надзор на финансиските давачки, ХАНФА, поднесе кривична пријава против раководството на МОЛ поради сомневање за деловна измама и манипулација на пазарот.

Сè кулминира во летото истата година, кога Канцеларијата за сузбивање на корупцијата и организираниот криминал (УСКОК) отвори истрага против поранешниот премиер Иво Санадер под сомнение дека примил поткуп од претседателот на Управниот одбор на МОЛ, Золт Хернади, и ја злоупотребил својата положба за да му ги предаде на МОЛ управните права во ИНА.

Потоа започнаа меѓународни судски спорови меѓу Хрватска и МОЛ, а некои од тие процеси траат и денес. МОЛ продолжи да управува со ИНА, додека јавноста секој час слуша критики за занемарување на домашните капацитети, особено на рафинериите во Риека и Сисак.

Золт Хернади е осуден на две години затвор за корупциска афера со ИНА/Bloomberg

Втората голема унгарска инвестиција во енергетскиот сектор е поврзана со закупот на капацитетот на ЛНГ-терминалот на Крк. Компанијата МФГК (MFGK), која работи како дел од државната „МВМ груп“ (MVM Group), отвори подружница во Хрватска и во средината на 2020 година закупи 6,7 милијарди кубни метри гас за периодот 2021-2027 година. Компанијата МЕТ на МОЛ е исто така еден од најголемите закупци, но во периодот 2027-2037 година сите ќе бидат раселени од ППД на Павле Вујновац, кој го закупи целиот капацитет на терминалот за тој период.

Унгарците одамна се населија и се етаблираа во хрватскиот финансиски сектор откако унгарската „ОТП банка“ влезе на хрватскиот пазар во 2004 година со купување на „Нова банка“. Десет години подоцна ја презедоа сопственоста на „Банко пополаре Хрватска“, а во 2017 година ја купија „Сплитска банка“ за 270 милиони евра, со што станаа четврта по големина банка во Хрватска, со над десет отсто од вкупниот пазар. Активата на банката денес изнесува 43 милијарди евра.

Мезарош е роден на истото место како Орбан, а пред неговото устоличување имал компанија за инсталација на гас вредна неколку десетици илјади евра. Откако Орбан почна да владее со Унгарија како да е негов феуд, Мезарош брзо прерасна во еден од најбогатите луѓе во Унгарија, чии компании и холдинзи, како што е „Опус глобал“, денес имаат удел во сите сектори на економијата - од спорт до финансии, градежништво, земјоделство и туризам. Денес неговото богатство се проценува на 1,7 милијарда евра.

Кој е Лоринц Мезарош?

Господ, среќа и Виктор Орбан - ова се трите фундаментални фактори на кои, според неговите зборови, почива успехот на Лоринц Мезарош, унгарскиот милијардер што во последните неколку години се проширува на хрватскиот пазар. Мезарош е најпознат во Хрватска како поранешен косопственик на ФК Осиек, чиј главен спонзор е денес. Тој стои и зад проектот за изградба на нов стадион во градот на Драва, вреден 40 милиони евра.

Bloomberg

По фудбалот, реши да се испроба и во туризмот, па во 2021 година беше најавена инвестиција од 70 милиони евра во изградба на луксузниот „Ривас хотелс енд ризорт“ (Riva's Hotels & Resort) во близината на Опатија. Минатата година беше потпишан договор со кој хотелската групација „Мериот“ го презеде управувањето со хотелот, кој треба да биде отворен годинава. Во меѓувреме го презеде и „Опатија хотел Мирамар“.

Неговата последна инвестиција во Хрватска беше купувањето на „Рабо“, најголемиот хрватски производител и извозник на свежи јаболка од Кнежеви Виноград.

 

СЛОВЕНИЈА: Еднонасочен сообраќај

Автор: Алеш Ковачич

Според податоците на Банката на Словенија, унгарските инвестиции рапидно пораснале во последните пет години. Тие лани достигнале дури 578,5 милиони евра, додека во 2018 година изнесувале само 59 милиони. Од друга страна, словенечките инвестиции во Унгарија се зголемени за помалку од осум милиони евра во последните три години, од 33,3 на 40,9 милиони евра.

Во последните години економските текови добија изразен еднонасочен знак. Слично на инвестициите, трговијата исто така генерално се движи во насока исток-запад. Според прогнозите на агенцијата „Спирит“ (Spirit), прометот во 2023 година ќе достигне 3,332 милиони евра.
 

 

Унгарија е на седмото место меѓу надворешнотрговските партнери со 2,114 милиони евра увезени производи. Тенденција на раст, слична на онаа на инвестициите, е забележлива во последните неколку години, додека трговијата со услуги покажува иста нерамнотежа.

Според Банката на Словенија, билатералната трговија е значително во корист на Унгарија, бидејќи се очекува дефицитот на нашата земја во 2023 година да достигне речиси 900 милиони евра. Овде повторно 2019 година се издвојува како пресвртница, бидејќи трендот на нерамнотежа само зајакна оттогаш (со мало опаѓање во 2020 година).

Едностраноста на трговијата и инвестициите ја препознава и Министерството за надворешни и европски работи (МЗЕЗ), кое го презеде развојот на билатералните економски односи меѓу двете земји од Министерството за економија. Така, во МВЕП, додека ваквата соработка меѓу земјите ја оценуваат како „многу добра“, препознаваат „големи можности за зголемување на меѓусебната трговска размена и вредноста на словенечките инвестиции во Унгарија“.

Лажна статистика

Податоците на „Дан енд Бредстрит“ (Dun&Bradstreet) покажуваат дека во Словенија се регистрирани 81 компанија со директен капитал од Унгарија, кои заедно сочинуваат помалку од три проценти од сите странски директни инвестиции. Меѓу позначајните преземања се двете домашни банки СКБ и „Нова КБМ“, трговецот со нафта МОЛ, медиумската компанија „Планет ТВ“, како и преземањето на „Терме Лендава“.

Но Министерството за економија наведува дека има фирми во сопственост на Унгарци, „кои се во сопственост на унгарски компании преку фирми регистрирани во други земји“. Тоа значи дека на овој начин не може да се добијат веродостојни податоци за нивниот вкупен број.

Неуспешен обид за преземање на туристичкиот гигант

Туристичкиот сектор е од голем интерес за унгарските инвеститори. Во 2019 година термалните бањи Лендава беа префрлени од холдингот „Сава“ на државниот унгарски фонд „Комитатус“ за девет милиони евра. Како што тогаш објавија медиумите, Унгарците во реновирањето требало да вложат околу 16 милиони евра, но, според тамошните медиуми, од инвестицијата останале само ветувања. „Сава“ важи за значаен играч во туристичкиот сектор, имајќи предвид дека преку својата компанија „Сава туризам“ поседува голем број туристички капацитети вредни околу 250 милиони евра.

Затоа, не е чудно што неодамна беше една од целите на преземањето на озлогласениот приватен инвестициски фонд „Јорк“. Унгарската групација „Индотек“ планираше да го финансира преземањето на 43 проценти од акциите на „Јорк“ во „Сава“ во јануари 2022 година, но тогашната влада на Јанез Јанша одлучи да го искористи своето право на откуп.

Третина од банкарскиот пазар

Како што објавивме, се очекува спојувањето на банките СКБ и „Нова КБМ“ да се случи „во втората половина на 2024 година“, според зборовите на функционерите. Станува збор за субјекти што се под капата на унгарската „ОТП групација“ и по спојувањето, според Петер Беса од дирекцијата за меѓународна малопродажба на „ОТП групацијата“, тие ќе работат под името „ОТП Словенија“.

Преземањето на СКБ е причина и за квантитативниот скок на унгарските СДИ во 2019 година, кога унгарскиот банкарски гигант ја купи четвртата по големина словенечка банка од француската „Сосиете женерал“ за 323 милиони евра.

ОТП го задоволи својот апетит за преземање со купувањето на „Нова КБМ“ во мај 2021 година. Иако официјалната цена не е позната, според процените на медиумите, зделката е вредна околу една милијарда евра.

Со „најкомплексната и најголема процедура за преземање во историјата на групата ОТП“, како што го опишаа Унгарците преземањето, тие обезбедија удел од 30 проценти на словенечкиот банкарски пазар. Треба да се напомене дека ОТП ја купи НКБМ од фондот „Аполо глобал менаџмент“ (80 проценти) и од Европската банка за обнова и развој - ЕБОР (20 проценти).

Тогаш постигнаа профитабилен договор со оглед на тоа дека во 2015 година на таа банка ѝ платиле 250 милиони евра, додека државата претходно инвестирала 870 милиони евра.

Вториот најголем трговец со нафта

Унгарскиот банкарски гигант одигра важна улога во уште едно преземање. Во 2021 година унгарскиот трговец со нафтени деривати МОЛ потпиша договор вреден 301 милион евра за купување на 92,25 проценти од акциите во компанијата „ОМВ Словенија“, која вклучуваше 120 бензински пумпи (МОЛ подоцна му продаде 39 пумпи на „Шел“).

Врската помеѓу нафтата и еврото претставува приближно една десеттина од акциите на „ОТП банка“ во сопственост на МОЛ, што го прави трговецот со нафта најголем поединечен акционер на банката. По преземањето на „ОМВ Словенија“, кое формално беше завршено во јуни минатата година, Унгарците станаа втор најголем трговец со нафта кај нас, веднаш по домашниот „Петрол“. Петер Рататикс, извршен директор за потрошувачки услуги на МОЛ, во интервју за ТВ „Блумберг Адрија“ минатата година ја нагласи целта за зголемување на уделот на 40 проценти од словенечкиот пазар.

Медиумите го критикуваат Орбан

Унгарците се присутни и на словенечката медиумска сцена. Во 2020 година ТВ2, медиумски конгломерат од Унгарија, ја купи „Планет ТВ“, која претходно беше во сопственост на „Телеком Словенија“, за пет милиони евра. Важно е да се напомене дека претприемачите блиски до владејачките кругови на партијата Фидес, на унгарскиот премиер Виктор Орбан, се поврзани со сопственоста на унгарската компанија. Меѓу нив се издвојува унгарскиот олигарх Јозеф Фида, кој има значителни сопственички удели во финансиски компании и компании за недвижности, како и во банки.

Сопствениците што влегоа во медиумската компанија „НоваТВ24.си“ во 2017 година имаа слични врски со политичката елита во Будимпешта. Тие го продадоа својот удел од 45 проценти во телевизијата, со врски со партијата СДС, во 2022 година.

Сандор Ксани, директор на ОТП/STA

Проект „Емоника“

Недвижностите се важен дел од мозаикот на унгарскиот капитал. Вредниот проект за реновирање на патничкиот центар во Љубљана со придружниот комерцијален дел на „Емоника“ се проценува на околу 740 милиони евра. Станува збор за јавно-приватно партнерство, бидејќи инвеститор на надградбата на железничката станица е Дирекцијата за инфраструктура, објаснуваат од Министерството за инфраструктура.

И овде во заднина се појавува банкарскиот гигант ОТП. „Словенечки железници“ е инвеститор на автобуската станица, а инвеститор на комерцијалниот дел од проектот „Емоника“ е компанијата „Мендота инвест“, членка на „ОТП групацијата“, наведуваат во писмениот одговор.

Унгарските инвеститори штотуку добија зелено светло за почеток на изградбата на комерцијалниот дел од проектот вреден 350 милиони евра.

Директорот на „ОТП групацијата“, Шандор Чањи, во врска со проектот, кој според најавите треба да биде завршен до 2026 година, изјави дека ова е „најголемата инвестиција на ‚ОТП групацијата‘ во Словенија“.

 

МАКЕДОНИЈА: Од најголем до занемарлив странски инвеститор

Автор: Владимир Николоски

На почетокот на овој век Унгарија беше на првото место на листата земји најголеми странски инвеститори, а денес има незначително учество во вкупните странски инвестиции во Македонија. 

Унгарија стана најголем инвеститор откако во 2001 година унгарскиот телекомуникациски оператор „Маѓар телеком“, дел од групацијата „Дојче телеком“, купи мнозински дел од 51 процент од акциите на македонскиот национален телекомуникациски оператор „Македонски телекомуникации“, за што плати 322,6 милиони евра. Тоа беше меѓу првите поголеми продажби на државни компании што имаа монопол на пазарот. Македонската влада денес сè уште поседува 34,8 проценти од акциите, вклучувајќи ја и таканаречената златна акција, која има едно право на глас и посебни права во согласност со статутот на друштвото.

Меѓутоа, податоците на Народната банка за трансакциите што го откриваат движењето на капиталот од странските инвестиции покажуваат дека оттогаш наваму има континуиран одлив на капитал од унгарските инвестиции. Имено, заклучно со 2022 година учеството на странските директни инвестиции од Унгарија во Македонија е сведено на 2,52 процента. 

Во меѓувреме, иако политичарите од двете земји постојано укажуваат на добрите меѓусебни односи и најавуваат инвестиции, речиси со години нема реализација на поголема инвестиција од унгарски инвеститори во Македонија.

Долгогодишното сивило го разби унгарската компанија „Биг енергиа холдингс Кфт“. „Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека станува збор за компанија што е во целосна сопственост на „Биг мегаобновлива енергија“ (БИГ), енергетско друштво што е независен производител на енергија и работи во Израел, Романија, Босна и Херцеговина, Србија и во Македонија. БИГ преку унгарската компанија во неколку наврати инвестира во македонскиот сектор на електрична енергија преку купување удели односно цели друштва што реализираат проекти за производство на струја од обновливи извори на енергија и преку развивање  сопствени проекти за производство на соларна енергија.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар