Се очекува дека пазарот на ризичен капитал во регионот Адрија ќе се развива побрзо отколку во минатото. Прегледот на фондовите за ризичен капитал што управуваат со компании што имаат корени во овој регион покажува дека во следните неколку години тие планираат да инвестираат повеќе од четвртина милијарда евра во регионални стартапи. Просечната големина на фондовите се зголемува. Ако се додаде уште поголемата активност на фондовите од Централна и Источна Европа, како и зачестената присутност на глобалните фондови во регионот Адрија во последните неколку години, прогнозите за иднината се оптимистички.
Денес се активни втора или трета генерација на фондови што се дел од компаниите за ризичен капитал што работат во регионот Адрија. Споменатите друштва потекнуваат од овој регион и затоа ги поддржуваат локалните основачи на друштва или дијаспората што своите друштва ги основа во странство или во својата матична земја. Основачите од регионот повеќе не се на милост и немилост на ловците на еднорози од Силициумската Долина, Лондон, Париз или Берлин и другите глобални центри на ризичен капитал.
Во моментов, со најголемиот активен фонд од третата генерација „СЦВ технолоџи фанд III“ (SCV Technology Fund III), со расположлив капитал од 70 милиони евра, управува „Саут централ венчрс“ (South Central Ventures), која има канцеларии во Белград, Загреб, Љубљана и Скопје. Фондот, кој е основан во март 2022 година, е во првата половина од својот инвестициски период, кој вообичаено трае до пет години. Износите на првите инвестиции за нови стартапи започнуваат со 500.000 евра, додека, за време на постоењето на фондот, следните инвестиции може да достигнат и до пет милиони евра.
„Имавме среќа да добиеме двајца големи, веќе институционализирани инвеститори во вториот фонд. Првиот беше Европскиот инвестициски фонд (ЕИФ), а вториот беше Европската банка за обнова и развој (ЕБОР). Потоа, во вториот излезен период, ИФЦ, која е инвестициска филијала на Светската банка во Вашингтон, инвестираше во нас. Нашата приказна ја градиме и со локални инвеститори како групацијата „Триглав“ и групацијата „БТЦ некретнине“, како и со избрани индивидуални инвеститори“, ни вели Јуре Микуж, партнер во „Саут централ венчрс“.
Јуре Микуж, „Саут централ венчрс“
Просечната големина на фондот се зголемува со секоја генерација. На пример, словенечката компанија за ризичен капитал „Силикон гарденс“ (Silicon Gardens) моментално инвестира со трет фонд (СГФ III), кој располага со 30 милиони евра. Тоа е значително повеќе од висината или обемот на капиталот на нивниот втор фонд, кој изнесуваше добри пет милиони евра. Со новиот фонд почнаа да инвестираат кон средината на минатата година и до денес реализираа девет инвестиции со вкупна вредност од нешто повеќе од три милиони евра, нè информираше Грегор Ребољ, партнер во „Силикон гарденс“.
Исто така, големината на сигурниот капитал на инвестицискиот фонд „Филсгуд сошл импакт“ (Feelsgood Social Impact) на загрепската компанија „Филсгуд капитал“ (Feelsgood Capital) е 30 милиони евра. Фондот е наменет за инвестиции во хрватски и словенечки стартапи чии бизнис-модели имаат позитивни социјални карактеристики и резултати. Од лансирањето на фондот во 2019 година, инвестирани се околу 12 милиони, а од пет до седум милиони останаа достапни за нови инвестиции во стартапи, додека остатокот од расположливиот капитал е наменет за дополнително финансирање на постојните портфолио-инвестиции, објаснува Тилен Шарлах, кој е задолжен за деловните активности на фондот во Словенија.
Дополнително, има и фондови чиј инвестициски период е истечен, како што е вториот фонд на хрватската компанија за ризичен капитал „Филруж капитал“ (FilRouge Capital). Фондот ја заврши инвестициската активност во декември 2023 година.
„Заедно инвестиравме во 150 компании и имаме 50 милиони евра под наше управување“, објаснува Џулиен Кустари, партнер во „Филруж капитал“.
Тој наедно го најави и третиот фонд, кој треба да почне со работа во последниот квартал од годинава.
„Инвестициската стратегија ќе биде слична на претходните фондови - инвестирање во регионални компании што имаат визија за глобален раст“, вели тој.
Џулијан Кустари, „Филруж капитал“
На пазарот на капиталот влегуваат и нови играчи
Се создаваат и нови фондови. Во Словенија во рамките на програмата на „СИД банка“ и Европскиот инвестициски фонд (ЕИФ) се создадени два фонда за ризичен капитал, кои треба да започнат со работа годинава. Првиот е словенечко-хрватскиот фонд „Весна венчр капитал“ (Vesna Venture Capital), кој треба да има капитал од 50 милиони евра. Ќе се занимава со инвестиции во стартапи што се лансирани за комерцијализација на иновативни технолошки решенија развиени во јавни институции за спроведување истражувања. Вториот е словенечкиот фонд „Пан Адрија венчрс“ (Pan Adria Ventures), со планиран капитал од 55 милиони евра. Тој првенствено треба да биде насочен кон финансирање словенечки стартапи, а помал дел од инвестициите би можел да се реализира и во поширокиот регион Адрија.
Во Србија е основан фондот „Фифт куартер венчрс“ (Fifth Quarter Ventures), кој е во процес на собирање капитал и планира до октомври да собере најмалку 20 милиони долари. „Вообичаено, во компанија можеме да инвестираме од 500 илјади евра до милион долари. Првите пет инвестиции ги завршивме со план годинава да реализираме од шест до осум инвестиции“, ни изјави Пеѓа Предин, партнер во „Фифт куартер венчрс“.
Сè поактивни се и фондовите од Централна и Источна Европа
Исто така, во последната деценија, во земјите од поширокиот регион на Централна и Источна Европа - особено Полска, Чешка, Бугарија и Романија - беа основани неколку компании за ризичен капитал што управуваат со втората или третата генерација на фондови што редовно ги следат инвестициите во регионот Адрија. Меѓу нив е и полско-американската компанија за ризичен капитал СМОК, која управува со имот од 35 милиони долари во два фонда. Во моментов се инвестира од вториот фонд, со капитал од 25 милиони долари. „Во просек, инвестираме во еден стартап месечно во поширокиот регион на земјите од Централна и Источна Европа и во дијаспората“, вели Борис Мусиелак, партнер во компанијата.
Борис Мусиелак, СМОК
Да видиме како споменатите фондови пристапуваат кон процесот на реализација на инвестициите. Иако може да очекуваме дека поголем број инвеститори би значело поголема конкуренција меѓу инвеститорите во одделни компании, тоа не е секогаш така.
Широк спектар на индустрии, а заеднички именител е вештачката интелигенција
Тимовите од поединечни фондови имаат многу различни клучни компетенции, вештини и искуства во различни индустрии и деловни модели блиски до нив. Затоа, по правило, тие се разликуваат во однос на нивните насоки и цели.
„Ние многу добро ги разбираме алатките за развој на софтвер, вештачката интелигенција и развојот на компјутерски игри, бидејќи членовите на тимот работеа заедно во минатото за да градат компании во горенаведените полиња“, ни вели Мусиелак од СМОК, спомнувајќи го соосновачот на компанијата Пол Брагиела, кој има направено повеќе од двесте инвестиции во студии за развој на игри и технолошки компании, во рамките на неговото портфолио како бизнис-ангел и портфолиото на фондовите за ризичен капитал во кои е соосновач. Тој додава дека меѓу нив се компании како „Јунити“ (Unity), која е една од водечките глобални платформи за развој на игри, „Ниантик“ (Niantic), која е веројатно најпозната по развојот на „Покемон гоу“ (Pokémon Go), и производители на видеоигри и развојни компании познати по развојот на „Смол џајант гејмс“ (Small Giant Games) и „Роблокс“ (Roblox).
Фондот „Силикон гарденс“ (Silicon Gardens) се разликува од другите регионални фондови по тоа што во него инвестирале неговите основачи и првите вработени во компании како „Аутфит 7“ (Outfit7), „Спортрадар“ (Sportradar), „Аутбрејн“ (Outbrain), „Најс лејбл“ (NiceLabel), „Целтра“ (Celtra), „Хттпул“ (Httpool), „Фотомат“ (Photomath), „Мајкроблинк“ (Microblnk), „Нордеус“ (Nordeus) и други, истакнува Грегор Ребољ. Меѓу нив има и претприемачи што ги изградија своите успешни приказни без вложувања во ризичен капитал. Во фондот веќе се вклучени речиси 100 физички лица од целиот регион.
„Преферираме да инвестираме во компании на кои, освен капитал, можеме да им понудиме и поддршка во форма на знаење, менторство и врски. Станува збор пред сè за софтверски решенија од различни вертикали. Во областа на бизнисот со потрошувачите, т.е. B2C (од англиски: business-to-consumer), се мобилните апликации, игрите и иновативните производи и услуги што му се продаваат директно на потрошувачот, т.е. D2C (од англиски: direct-to-consumer). Потоа следуваат онлајн продавниците (од англиски: marketplaces ) и софтверот како услуга, односно SaaS (од англиски: software as a service), кој им се нуди на компаниите, т.е. B2B (од англиски: business to business)“, набројува Ребољ.
Грегор Ребољ, Силикон гарденс/Klika
Џулиан Кустари од „Филруж капитал“ одговара дека нивниот фонд главно инвестира во сите индустрии и додава дека во минатото главно инвестирале во финтек, логистика, технологија за ширење дигитални содржини (од англиски: broadcasting), технологии што се занимаваат со климатски промени (климатска технологија), хиперповрзување, мобилност и вештачка интелигенција, вклучувајќи и генеративна вештачка интелигенција. Најатрактивни деловни модели се софтверот како услуга (SaaS), онлајн пазарите и решенијата од бизнис до бизнис (B2B).
„Нашата стратегиска цел е да пронајдеме хипертрендови и во рана фаза да ги поддржиме компаниите што сакаат да станат лидери на пазарот или компаниите што имаат јасна визија зошто и кој би можел да ги купи. Иако вештачката интелигенција не е индустрија сама по себе, таа очигледно го менува светот, па затоа ќе им посветиме посебно внимание на секторите што овозможуваат употреба на вештачка интелигенција“, додава Кустари.
Слично на тоа, „Фифт куартер венчрс“ се дефинира себеси како фонд за општа намена, иако неговиот моментален фокус е на вештачката интелигенција и клауд софтверот (вклучувајќи алатки за развивачи) и на технологијата за климатски промени. Како нивна додадена вредност посочуваат дека им помагаат на портфолио-компаниите во стекнување дополнителни средства од најистакнатите светски инвеститори што можат да ги издигнат овие стартапи на повисоко ниво.
На прашањето за индустриите, Тилен Шарлах од „Филсгуд“ одговара дека тие имаат широк видик и немаат однапред дефинирани блиски индустрии.
Тилен Шарлах, Филсгуд/Приватна архива
Се поддржуваат основачи од регионот и фондови од целиот свет
Иако повеќето основачи поддржани од „Филруж“ доаѓаат од регионот Адрија, меѓу нивните инвестиции имаат повеќе од десет компании од другите земји членки на ЕУ, Велика Британија и САД. Кустари вели дека секоја година повеќе од 1.200 компании се рекламираат преку нивната веб-страница и дека илјадници компании редовно се среќаваат на локалните и на регионалните настани.
„Инвестираме во компании што имаат голем удел во тој дел од светот - без разлика дали станува збор за основачи од регионот, компании или фабрики. Тоа ни е многу важно“, вели Јуре Микуж од „Саут централ венчрс“.
Тој вели дека не се ограничени само на тоа дали компанијата е регистрирана во Словенија или Хрватска односно дека таа може да биде регистрирана и во Делавер или Лондон. Тој додава дека компанијата може да работи што било, нагласувајќи дека нивниот фонд има одредени ограничувања во однос на изложеноста во одредени земји.
„Тоа не ни го пропишаа инвеститорите. Исто така, мислам дека е потребно да се диверзифицираат ризиците, за да не бидеме изложени на една земја со повеќе од четвртина од фондот“, додава Микуж.
Генерално, „Силикон гарденс“ инвестира во компании на амбициозни претприемачи што се поврзани со регионот Адрија, каде што заедно со Словенија главно се фокусирани на Хрватска и Србија, бидејќи пазарот во тие три земји во моментов е најразвиен и нуди најголеми можности за инвестиции.
„За нас, покрај нашата географска локација, најважно е да ги поддржуваме високотехнолошките компании во раните фази, односно да им обезбедиме голем потенцијал за брз глобален раст и создавање висока додадена вредност по вработен“, додава Грегор Ребољ.
Тимот на „Фифт куартер венчрс“ исто така е фокусиран на стартапи во регионот и дијаспората. Покрај извонредните таленти на теренот, тие веруваат во создавање мостови меѓу луѓето со потекло од регионот што се стекнале со образование на водечки светски универзитети и со претприемачко искуство работејќи во врвни технолошки и светски познати стартапи.
И додека тимот на фондот „Филсгуд“ се фокусира исклучиво на хрватските и словенечките стартапи, СМОК бара инвестиции, како во регионот Адрија, каде што веќе има инвестирано во Србија, Хрватска и Босна и Херцеговина, така и во пошироката област на Централна и Источна Европа, особено во Полска и Украина.
Во просек се инвестира најмалку пет или најмногу десет години
Фондовите за ризичен капитал имаат една заедничка карактеристика, а тоа е дека тие се основани за однапред дефиниран временски период. Стандардното времетраење на фондот е десет години, при што првите пет се планирани за реализација на инвестициите, а потоа доаѓа периодот на жетва, кога е потребно постепено да се продаваат инвестициите во компаниите до крајот на нивниот животен век. Затоа и не е чудно што инвеститорите имаат слични одговори на прашањето колку време просечно инвестирале во еден инвестициски процес.
„Периодот на работа на нашиот фонд е десет години, со можност за продолжување најмногу за две години. Првите три до пет години се инвестициски години, а последните пет години се т.н. фаза на ’продажба’. Нашата цел е да учествуваме во инвестицијата помалку од седум години“, објаснува Шарлах од „Филсгуд“.
„Во просек, од пет до седум години, но тоа зависи од различни фактори“, се согласува Грегор Ребољ од „Силикон гарденс“. Истиот период го споменуваат и во „Фифт куартер венчрс“ и објаснуваат дека во тој период на стартапот му се овозможува да развие производ што е во согласност со потребите на пазарот, да заземе водечка позиција и да планира продажба на стратегиски партнер или излез на берзата, преку иницијална јавна понуда на акции (ИПО).
Сепак, практиката не е секогаш иста како во теоријата. „Во нашиот прв фонд, формиран во 2016 година, периодот на реализација на поединечни инвестиции е меѓу шест и десет години. Во вториот фонд, кој го основавме во 2019 година, очекуваме сличен инвестициски период“, додава Џулиен Кустари од „Филруж“. Со ова се согласува и Борис Мусиелак од СМОК, кој вели: „Од осум до десет години. Во овој случај, само на долг рок“.
Целат кон три до пет пати повеќе од вложениот капитал на фондот
Инвеститорите влегуваат во бизнис со различни компании првенствено за да заработат пари од своите инвестиции. Затоа ги прашавме компаниите за ризичен капитал која е нивната целна профитабилност и добивме интересни одговори.
„За секоја инвестиција мора да имаме сценарио што ни овозможува да вратиме најмалку 30 до 50 проценти од вложените средства или сценарио во кое таквите инвестиции може да го вратат целиот фонд. Ако такво сценарио не постои или ако не го видиме, нема да одлучиме да инвестираме. На ниво на целиот фонд планираме петкратен поврат на вложениот капитал“, објаснува Грегор Ребољ од „Силикон гарденс“.
Со оглед на потенцијалот на поединечните инвестиции, слично размислуваат и во СМОК. „Инвестираме само доколку веруваме дека инвестицијата има потенцијал да го врати целиот вложен капитал на фондот. Тоа значи дека, во случај да стекнеме пет проценти од сопственичкиот удел во компанијата, во моментов би требало да замислиме излез што ја вреднува компанијата на повеќе од половина милијарда долари, за да може компанијата да нè убеди во профитабилноста на нашата инвестиција“, додава Борис Мусиелак.
Depositphotos
„Секогаш се стремиме кон минимум 10 пати поврат на инвестицијата за да можеме да го постигнеме целниот износ на поврат на вложениот капитал на ниво на фондот, што во нашиот случај е помеѓу три и пет пати повеќе од вложениот износ“, одговара Џулиен Кустари од „Филруж“.
Слично тврди и Јуре Микуж од „Саут централ венчрс“: „Еден од партнерите секоја инвестиција ѝ ја претставува на инвестициската комисија, при што мора да објасни како инвестицијата ќе биде десет пати попрофитабилна или барем да се приближи до повратот на вложените средства во фондот. Она што го научивме во последните 15 години е дека кога нема да имаме десеткратен резултат, но сепак имаме одредена заштита од губење на вредноста, тоа не функционира. Таква безбедносна мрежа нема“.
Очекувањата на „Филсгуд“ се исто така поставени на троен поврат на капиталот или целен годишен принос од 18 проценти, додека „Фифт куартер венчрс“ не ги наведува целните приноси.
„Когнизм“ - најуспешна инвестиција во портфолиото на регионалните фондови
Ги прашавме и компаниите за нивните најуспешни инвестиции со кои очекуваат да постигнат најголем принос.
„Компанијата ’Когнизм’ (Cognism) е нашата најуспешна инвестиција ако ги погледнеме двата фонда, односно првиот и вториот. Веќе продадовме мал дел и вративме третина од фондот. Во компанијата првпат влеговме со информација дека вреднувањето е околу три-четири милиони долари (како дел од seed (семе) кругот во 2017 година). Во последниот круг на финансирање (серија Ц) компанијата собра 85 милиони долари, а инвеститорите ја проценија на речиси половина милијарда долари“, вели Јуре Микуж, партнер во „Саут централ венчрс“, за нивниот најголем успех. Со оглед на вреднувањето во првичната seed рунда, последната рунда на финансирање беше приближно 125 пати поголема од проценетата вредност во 2017 година. Со собрани 115,9 милиони евра, „Когнизм“ го зазеде петтото место на листата Топ 30 инвестициски магнети од регионот Адрија.
Првата, најуспешна инвестиција на „Саут централ венчрс“ беше во ИТ-стартапот „Целтра“ (Celtra), кој развива апликации за мобилни уреди, и ја врати десеткратно инвестицијата, со можност успехот да се повтори по излегувањето од компанијата „Ефос“ (Efos), која разви систем за автоматски далечински управувач за следење инсекти „Трепвју“ (Trapview). „Ефос“/„Трепвју“ е на 18-то место на листата на Топ 30 магнети со 13,7 милиони евра.
Depositphotos
Дури и „Силикон гарденс“ може да се пофали со неколку видливи излези. „Бидејќи штотуку почнавме со инвестиции, засега немаме податоци за сегашниот фонд. Сепак, можеме да ги истакнеме најуспешните инвестиции од фондот СГФ I: ’Флавијар’ (Flaviar), кој е клуб за љубители на силни алкохолни пијалаци, ’Клиншелф’ (Cleanshelf), кој нуди платформа за управување со онлајн претплати, и ’Повио’ (Povio), консултантска компанија за развој на ИТ-производи. Само со овие три инвестиции ја зголемивме вкупната вредност на фондот повеќе од двојно, а во тој фонд имаме уште незавршени добри инвестиции“, вели Ребољ.
Фондот СГФ II исто така има многу добри показатели, вели Ребољ и ги истакнува паметните хранилки за птици „Брд бади“ (Bird Buddy), производителот на веганската замена за говедско „Џуси марблс“ (Juicy Marbles), платформата за адреналински авантури „57 аурс“ (57Hours), апликацијата за помош на децата со нарушувања на говорот „Блаб блаб“ (Blub Blub), платформата за лекари „Медиатели“ (Mediately), платформата што им помага на компаниите да имплементираат вештачка интелигенција „Теск.аи“ (Tasq.ai), платформата за инфлуенсери „Инфлуи“ (Influee) и платформата за управување со средства „Кадро“ (Cadro).
„Во портфолиото на вториот фонд имаме неколку потенцијални добитници што бележат раст на месечните приходи од десет до 25 проценти ,со повторливи месечни приходи од четири до осум милиони евра. Нашите очекувања се дека ќе можеме да излеземе од тие компании во 2025 и 2026 година. Неодамна излеговме од инвестицијата во ’Повио’ и резервниот пазар ’Металуп’, генерирајќи четирикратен поврат на вложениот капитал“, вели Кустари од „Филруж“.
Во СМОК најуспешни инвестиции се полската платформа за проверка на идентитетот на клиентите „Аутолоџик“ (Authologic) и решението за е-трговија „Алокаи“(Alokai), во кое инвестираа од првиот фонд, пред тимовите на гореспоменатите стартапи да бидат примени во светски познатиот калифорниски акцелератор „Ипсилон комбинатор“ (Y Combinator) во 2021 и 2022 година. Имено, двете инвестиции моментално се вреднуваат најмалку десет пати од вредноста на почетната инвестиција.
И фондовите „Филсгуд“ и „Фифт куартер венчрс“ ги направија своите први инвестиции во декември минатата година и сè уште се во инвестициски период, па можеби е рано да се зборува за успехот на инвестицијата.
Пазарот полека оживува, но сè уште има магла околу вештачката интелигенција
Минатата година забележително беше намален интензитетот на инвестирање на пазарот на ризичен капитал. Сепак, се чини дека годинава пазарот полека се буди.
„Пазарот многу се промени годинава. Има некои рани знаци дека втората година може да биде малку подобра. На пазарот реалниот број на стартапи во Словенија, Хрватска и Србија е намален, што веројатно е резултат на поголема неизвесност: луѓето повеќе не се толку храбри како пред неколку години“, забележува Јуре Микуж.
„Најдобро време за инвестирање е кога другите инвеститори ќе станат конзервативни. Ќе продолжиме со фреквенцијата од една инвестиција месечно, додека други го забавуваат темпото“, додава Борис Мусиелак од СМОК.
На ист начин размислуваат и во „Силикон гарденс“. „Како фонд инвестираме во високотехнолошки компании во нивните најрани фази; тие инвестиции никогаш не престанаа. Поголем пад беше видлив во подоцнежните фази (серија А, Б и Ц). Дополнително, забележливи се корекција и пад на вредноста на стартапите, што се совпаѓа со забавувањето на активноста на берзата и со намалувањето на бројот на спојувања и преземања (M&A) и на иницијалните јавни понуди (ИПО). Се разбира, горенаведеното не важи за одредени ’жешки’ области како што се, на пример, технолошките компании за вештачка интелигенција. До крајот на годинава очекуваме и зголемување на бројот на M&A и на ИПО. Нашата активност останува како што првично планиравме, некаде меѓу осум и 12 инвестиции годишно“, одговара Грегор Ребољ.
Depositphotos
Годинава очекуваме две-три нови инвестиции и три-четири дополнителни финансирања во стартапи што се веќе дел од портфолиото и кои одговараат на „Филсгуд“.
„Сегашниот пазар на инвестиции во рана фаза оживеа главно поради возбудата околу вештачката интелигенција, која го движи целиот пазар и ги подига критериумите за вреднување. Иако моментално не инвестираме, спроведуваме забрзана програма, која вклучува девет фирми“, вели Кустари од „Филруж“.
Имено, ако се навратиме на последните две големи кризи во технолошкиот сектор, 2000 и 2008 година, тоа беа најдобри времиња за градење нови компании. Примери за успешни компании од тие дамнешни времиња се „Гугл“, „Амазон“, „Убер“, „Ербиенби“ итн. Па, затоа Пеѓа Предин од „Фифт куартер венчрс“ верува дека слични трендови ќе се случат и сега, кога ќе бидеме сведоци на ренесансата на вештачката интелигенција. Тој забележува дека најголем број слаби инвестиции се случиле во 2021 година и сите фондови што инвестирале многу во тој период сега мора да се фокусираат на своето портфолио и да ги растовараат своите позиции, што создава можност за фондовите како „Фифт куартер венчрс“. „Затоа очекуваме поголема активност“.
„Од гледна точка на малопродажен инвеститор на јавните пазари, ова е тешко време, но, од друга страна, ова е оптимално време да се постигнат највисоки приноси“, додаваат од фондот.
Како заладувањето на инвестицискиот пазар влијаеше на магнетите во регионот Адрија
Со оглед на тоа што ладењето на инвестицискиот пазар се случи пред две години, компаниите од Топ 30 магнети го почувствуваа тоа на многу различни начини. Најголемите самоуверено изјавуваат дека ништо не почувствувале. „Иако видовме повеќекратни падови на вредноста од 2022 година, со оглед на трендовите на пазарот, не почувствувавме пад на интересот. Секојдневно сме сведоци на голем интерес од инвеститорите, па нашата ситуација се разликува од моменталните пазарни трендови“, одговара Давор Тремац, основач на ИТ-компанијата „Фоноа“, која со собрани 80,8 милиони е на осмото место на листата Топ 30.
Истото тоа го тврди и словенечката компанија „МЕСИ медикал“, која со 18 милиони го зазеде 16-то место на листата Топ 30: „Нашите согледувања не укажуваат на никакво заладување или забавување на пазарот на капиталот. Напротив, забележуваме дека инвеститорите во областа на здравството сè уште се многу активни и бараат нови можности за инвестирање“.
Исто така, се приклучува и Никола Тодоровиќ, соосновачот на „Вондер дајнамикс“ (Wonder Dynamics), кој вели дека не забележале пад на интересот за инвестирање во компаниите од областа на вештачката интелигенција, но има пад на интересот за другите сегменти: „Слушнав од неколку основачи дека имале проблеми со планирањето на првиот состанок. Тоа е веројатно резултат на преголемата еуфорија на пазарот во 2021 година. Сепак, гледаме мало закрепнување и пазарот повторно изгледа здраво“.
Слично тврди и Стјепан Буљат од „Когнизм“: „Очигледно е дека има заладување на интересот на инвеститорите иако активно не сме барале нови средства“. Тој додава дека со оглед на економските услови во изминатите години, свесни се дека инвестициската клима е предмет на променливи фактори.
„Минатата година беше тешка година за собирање средства, без разлика на степенот на развој на компанијата“, вели Милован Милиќ од компанијата „Девтек“, која со 12,3 милиони евра се најде на 20-то место на листата Топ 30, но напоменува и дека состојбата е подобрена во однос на крајот на 2022 година и почетокот на 2023 година.
„На пазарот има заладување, а многу е тешко да се обезбедат нови извори на финансирање за поризични проекти. Многу компании имаат тешкотии да ги добијат следните кругови на финансирање, особено ако не сакаат да прифатат капитал со пониски вреднувања“, вели Стефан Фујс од „Ациес биа“.
„Неодамна добивме голем број понуди од инвеститори од САД“, посочува Тони Франкола, соосновач на компанијата „Сискит“, која со собраните 8,5 милиони евра го зазеде 27-то место на листата Топ 30 магнети од регионот Адрија. „Кога ќе ги споредиме европската и американската инвестициска клима, разликите се доста големи. На пример, европските стартапи имаат 40 проценти помали шанси да обезбедат инвестиции од фонд за ризичен капитал отколку американските стартапи. Но во овој предизвикувачки период успешно примивме инвестиции“, додава тој.
Истовремено, сите компании што бараат инвестиции од инвеститори треба упорно да работат на развојот и издржливоста на компанијата, што ќе ја зголеми атрактивноста за инвеститорите, а истовремено ќе обезбеди раст во период на инвестициска стагнација.
.webp){kind=icon}
