Американската работна сила исчезнува

Компаниите и заедниците низ Америка што се потпираат на новодојдените имигранти за да ги одржат своите бизнис-модели во функција ги очекува студен туш - претседателот на САД, Доналд Трамп, има намера да го запре тој прилив на работници.

Мигрантската работна сила, која во голема мера придонесе за создавање нови работни места во САД од 2020 година, сега е нападната од два правца: Трамп се обидува да ги укине правната заштита и работните дозволи што одат со неа, и тоа за стотици илјади луѓе што веќе се во САД, додека построгите гранични контроли ефикасно го запреа протокот на нови мигранти.

Најпогодени се повеќе од 800.000 луѓе, претежно од Куба, Хаити, Никарагва и Венецуела, на кои администрацијата на Џо Бајден им дозволи влез во САД или им даде можност да останат од хуманитарни причини и им додели привремени работни дозволи. Федералните судови досега ги блокираа обидите за укинување на таа заштита, но Трамп јасно ги кажа своите намери. Во меѓувреме граничните агенти на јужната граница уапсија околу 7.000 луѓе што нелегално ја преминале границата во март, што е најмал број барем од 1960-тите. (За споредба, недокументираните преминувања за време на мандатот на Џо Бајден во просек изнесуваа речиси два милиона годишно. Многу од тие луѓе успеаја да добијат и привремени работни дозволи.)

Кога сето тоа ќе се собере, станува јасно дека земјата е во зголемен ризик да остане без клучниот дел од работната сила со кој се пополнуваат одредени работни места и кој игра витална улога во индустриите што се борат со недостиг од работници. Тоа е доволна причина да се загрижат бизнисите низ целата економија, при што градежништвото, земјоделството и преработката на месо и храна се особено ранливи. Имиграцијата помогна платите да се држат под притисок во време на висока инфлација во САД, а без неа вработеноста би стагнирала. 

„Не станува збор само за депортации туку за укинување на статусот“, вели Даниел Коста, директор за истражување на имиграцијата на Институтот за економска политика, левичарски ориентиран непрофитен аналитички центар. Нелегалните имигранти, вклучувајќи ги и оние со привремени работни дозволи, сочинуваат речиси шест проценти од работната сила во САД, вели тој. „Многу работодавци ќе ги изгубат своите сегашни работници и ќе паничат затоа што нема да знаат што да прават“.

Таквата закана е особено акутна на места каде што локалните економии се приближуваат кон целосна вработеност, што особено го отежнува вработувањето. На пример, во Небраска има околу 50.000 отворени работни места, додека околу 32.000 жители моментално се невработени, а бројот на населението главно стагнира. „Ние сме во епицентарот на овие проблеми“, вели Брајан Слоун, извршен директор на Трговската комора на Небраска, кој инаку е во заминување. „Нашите стапки на невработеност се меѓу најниските во земјата. Немаме доволно луѓе за да ги пополниме тие работни места“. Многу од тие позиции беа пополнети од неодамна пристигнати работници со привремени хуманитарни дозволи за влез или привремен заштитен статус (TPS), двете програми сега се директно под репресивните политики на Трамп. Неговата администрација тврди дека овие заштити, првично наменети како краткорочно олеснување за луѓето што бегаат од природни катастрофи и оружени конфликти во нивните матични земји, станаа начин тие да останат во САД на неодредено време.

Depositphotos

 

Во еден голем производствен погон во Небраска речиси 30 проценти од работната сила од неколку илјади работници уживаат таква заштита, рече менаџерот на фабриката, кој зборуваше под услов на анонимност за да избегне привлекување на вниманието на имиграциските власти. Во фабриката моментално не недостигаат работници, но губењето на работниците со заштитен статус би било катастрофално. „Без тие луѓе би имале сериозни проблеми“, вели тој.

Слична динамика постои и во други заедници низ целата земја. Во Спрингфилд, во сојузната држава Охајо, дури 15.000 Хаиќани, од кои многумина сега имаат статус на привремена заштита, дојдоа во областа во последниве години, помагајќи со тоа да се пополнат работните места во производството и логистиката. Меѓутоа, таа заедница стана жешка тема на дебата откако Трамп и другите ширеа лажни тврдења дека мигрантите јадат локални домашни миленици, што придонесе имиграцијата да стане водечка тема во предизборната кампања минатата година.

Трамп досега повеќе праќаше пораки отколку што преземаше акции. Во последните месеци претставници на Министерството за внатрешна безбедност објавија серија професионално продуцирани видеа на кои се прикажани спектакуларни рации и депортации на наводни членови на банди во затворите во Централна Америка. Сепак, вкупниот број на депортации е релативно скромен во споредба со претходните периоди (околу 65.000 во првите сто дена од мандатот на Трамп) и се движи многу побавно отколку што би било потребно за да се исполни целта на администрацијата за депортирање милион или повеќе луѓе годинава. Влијанието врз пазарот на трудот досега беше ограничено, погодувајќи само одредена подгрупа на работници што немаат документи.

Тоа наскоро би можело да се промени. Трамп предложи зголемување на буџетот на Министерството за внатрешна безбедност на 107 милијарди долари во 2026 година, што е за 65 проценти повеќе од сега. Парите би ѝ овозможиле на неговата администрација, доколку бидат одобрени од Конгресот, брзо да го прошири својот капацитет. Трамп го претстави својот пристап кон имиграцијата како прашање на враќање на јавната безбедност, заштита на работните места и ставање на Американците на прво место. Обезбедувањето на границата, тврди неговата администрација, е општо прифатена цел, за која повеќето луѓе се согласуваат без оглед на политичката припадност, и токму тоа прашање му помогна на Трамп да победи.

Без да даде конкретни детали, претседателот ги најави плановите на администрацијата да се отворат повеќе легални патишта за имиграција на работна сила. Во април тој ја изнесе идејата за воспоставување програма што ќе им овозможи на работниците во секторите за земјоделство и угостителство што се без документи привремено да ги напуштат Соединетите Американски Држави, а потоа легално да се вратат.

Depositphotos

 

Некои компании се обидуваат да се снајдат низ тешкиот и неизвесен процес на добивање виза за да ги задржат своите работници. Лаура Блонијарц, адвокатка за имиграција во Санта Моника, Калифорнија, вели дека забележала растечки број компании што размислуваат да спонзорираат тековни вработени чиј статус на хуманитарна заштита е во опасност, со поднесување барање за работни визи со ознака „H-1B“, кои вообичаено се резервирани за висококвалификувани странски работници. Блонијарц вели дека компаниите што таа ги претставува имале доста среќа годинава, со тоа што 40 проценти од апликациите за виза „H-1B“ што ги поднеле биле избрани за обработка и се надеваат дека ќе бидат одобрени. (Визите „H-1B“ обично се издаваат за три години, со можност за обновување до шест години. Со оглед на тоа што бројот на такви визи е ограничен на околу 85.000 годишно, а апликациите обично се многу побројни, се користи принцип на лотарија за случајно избирање кандидати што ќе имаат право да го продолжат процесот на добивање виза.) Меѓу нив има две лица со барања за азил. Барателите на азил обично можат да аплицираат за овластување за работа околу шест месеци по формалното поднесување на барањето за азил. Процесот на издавање виза, иако со мали шанси за успех, сепак е значително побрз од годините на чекање за решавање на случаите во преоптоварените имиграциски судови во САД. Лотаријата за „H-1B“ избира еден од четири кандидати, па заостанатите случаи во федералните имиграциски судови пораснаа на речиси четири милиони, а за одлуките честопати се чека со години.

Иако работниците мигранти и компаниите што ги вработуваат во моментов се на удар од политиките на Трамп, важно е да се имаат предвид потенцијалните долгорочни економски последици. Коста од Институтот за економска политика укажува на тоа дека без нови имигранти, работната сила во САД би се вратила таму каде што беше пред 30 години, што би значело помало население и послаба економија. „Нема економски раст без имигранти“, вели тој. „Просто, тоа е реалноста“. Бизнис-круговите во голема мера го поддржуваат тој став, тврдејќи дека легалната имиграција може да помогне во ублажување на недостигот од работна сила и притисокот врз платите.

Синдикатите се спротивставуваат на предлогот за масовни депортации и укинување на заштитениот статус за работниците мигранти, а истовремено повикуваат на реформи, вклучувајќи ги и програмите за привремени или сезонски странски работници, за кои тврдат дека се експлоататорски и можат да ги намалат платите. „Климата на страв ги прави нашите работни места и заедници помалку безбедни“, изјавија во декември Американската федерација на трудот и Конгресот на индустриски организации (AFL-CIO).

Depositphotos

 

Во Федералните резерви (Фед), американската централна банка, креаторите на политиките се обидуваат да го проценат влијанието врз пазарот на трудот. „Еден од факторите што го поттикнаа силниот економски раст во последните години е големиот прилив на имигранти“, изјави во април претседателот на Фед, Џером Пауел. Тој прилив се намали во последните месеци од администрацијата на Бајден. Но неодамнешното забавување на имиграцијата се совпадна со падот на побарувачката за работници, што засега помогна да се одржи стапката на невработеност стабилна, рече Пауел.

Секако, не е само промената на ставот на Вашингтон кон имиграцијата под водство на Трамп тоа што ги држи во неизвесност претставниците на централната банка на САД, како и бизнисите и домаќинствата низ целата земја. Постојат и низа други грижи за царините и трговијата, како и прашања за тоа кога ќе се воведат намалувања на даноците и кога ќе се спроведат другите ветени мерки, како што е дерегулацијата. Сепак, постои клучна разлика помеѓу тие непознати работи и имиграцијата, вели Дерек Танг, коосновач и главен економист во фирмата за монетарна политика и макроекономија „ЛХ Мејер/Монетари полиси аналитикс“ (LHMeyer/Monetary Policy Analytics). Многу од тие политики се базираат на очекувања, при што економските актери го приспособуваат своето однесување врз основа на тоа како би можеле да се одвиваат работите во иднина. „Влијанието на имиграцијата е многу поконкретно нешто“, вели Танг. „Тука се справувате со опипливи последици, односно дали на луѓето им е дозволено да останат во оваа земја“. 

- Текстот е напишан во соработка со Џош Ајделсон.