Главните лостови на кинеското влијание во регионот Адрија

На почетокот на мај, кинескиот лидер Шји Џјинпинг ја посети Европа за прв пат по пандемијата Ковид-19, која го затвори азискиот економски гигант за светот неколку години. Повеќе од 85 меѓудржавни договори, меморандуми и договори кои Шји ги склучи со лидерите на Франција, Србија и Унгарија јасно зборуваат за историското значење на оваа посета.

„Невозможно е да се разликува дали станува збор за (гео)политички или економски мотивирана посета“, резимира Зорана Баковиќ, поранешна известувачка на весникот „Дело“ од Пекинг, за „Блумберг Адрија Бизнисвик“. Дека се работи за „комбинација на едното и на другото“, како што тврди експертката за Кина, потврдува и фактот што Србија и Унгарија се важни учесници во кинескиот мегапроект „Појас и пат“, додека Франција е потенцијален лост за притисокот врз единството на Европската унија.

Србија и Унгарија ги зајакнуваат економските мускули на Кина

Откако Италија, основната членка на ЕУ и третата по големина европска економија, се повлече од проектот „Појас и пат“ минатата година, стратешкото значење на Белград и Будимпешта се зголеми. Предавачот по меѓународни односи на Факултетот за општествени науки на Универзитетот во Љубљана, Фарис Кочан, го сумира српскиот аспект на посетата преку намерата на Белград кој сака да му покаже на светот дека „може да ја продолжи политиката на неврзаност, односно да седи на две или три столчиња во исто време“. Со поврзувањето со Кина, Србија се обидува да се позиционира во регионот како „фактор на стабилност, како релевантен актер, а да не зборуваме за секундарна сила“, додава експертот.

Кинеските инвестиции во Србија и Унгарија во последните години надминаа 15 милијарди долари. Помеѓу 2014 и 2023 година, Пекинг инвестираше 5,5 милијарди долари во српската економија, додека мешаните кинеско-српски инфраструктурни инвестиции се очекува да пораснат на 27 милијарди долари, според плановите на српската влада.

Овие инвестиции се главниот лост за зајакнување на кинеското присуство во регионот. Имено, Кина ги поврзува Србија и Унгарија, клучните партнери на Кина во Европската унија со регионот Адрија, преку инвестиции во рударската, металуршката и автомобилската индустрија, со кои се обидува да се пробие на европскиот пазар од 450 милиони луѓе. Така, за време на средбата со унгарскиот премиер Виктор Орбан, Шји склучи сеопфатно стратешко партнерство и еден куп договори, кои ја претвораат оваа источноевропска земја во глобален кинески центар за производство на литиумски батерии.

Во врска со плановите за проектот „Појас и пат“ во регионот Адрија, кинеското Министерство за надворешни работи објасни дека земјата има намера да го испреплетува регионот со „транзитни евроазиски рути“ преку копнени, поморски и воздушни врски. Во тоа клучна улога ќе има пругата меѓу Белград и Будимпешта. Оваа пруга Народна Република Кина има намера да ја продолжи до грчкото пристаниште Пиреја, кое од 2016 година е во сопственост на кинеската државна компанија „Коско Шипинг“.

Сепак, оската Белград-Будимпешта вредна 3,8 милијарди евра, што е критична точка за кинеското пробивање на пазарите во ЕУ, не оди според планот. По многубројните компликации, завршувањето на поврзувањето се очекува дури идната година. Што се однесува до понатамошното инфраструктурно поврзување со Азија, од министерството објаснуваат дека има доцнења поради „безбедносни причини“. Последново треба да се сфати како еуфемизам за украинскиот конфликт, кој во голема мера ги забави економските планови на Кина во регионот Адрија, како и во ЕУ.

Влијанието на Кина во регионот преку е-автомобилите

Технологиите за зелена транзиција, особено електричните возила, соларните панели и турбините на ветер, се основата на новиот економски модел на Народна Република, кои ја ублажуваат слабата домашна побарувачка (домашниот пазар сочинува едвај 38 проценти од БДП) преку зајакнување на извозот – особено во ЕУ.

Ова му пречи на Брисел поради и онака големиот трговски дефицит од 291 милијарди евра, но не оди се без проблеми во корист на Пекинг. Имено, кинеските автомобили се трупаат во европските пристаништа, додека продажбата на електрични возила во ЕУ се лади. Ова, пак, е проблем за кинеската политичка елита, бидејќи целта на „Појас и пат“, според Игор Рогеља, предавач од Универзитетот во Лондон, „е да ја искористи економијата на стратешки осмислен начин што се претвора во прекумерни капацитети во корист на економскиот развој и политичкото влијание на Кина“.

Истовремено, Пекинг е свесен дека без пристап до европскиот и американскиот пазар нема проширување ниту на политичкото ниту на економското влијание и пред сè може да заборават на постигнување економски раст од пет отсто оваа година. „Кина во последните години разви многу странски пазари, но сепак најважни се САД и ЕУ“, вели Баковиќ и додава дека во иднина планираат да отворат две кинески фабрики во Србија поврзани со автомобилската индустрија.

„Кина планира да отвори фабрика за производство на куќишта за батерии за електрични возила и фабрика за производство на алуминиумски делови“, вели тој. „Тоа ќе ги поврзе Унгарија (БЈД (BYD) и KATL (CATL) се веќе таму) и Србија за да навлезат на европскиот пазар на електрични возила“, ја резимира Баковиќ пошироката стратегија на турнејата на Шји.

Србија е важна за Кина и од аспект на безбедноста на храната, бидејќи во јули ќе стапи на сила договорот за слободна трговија, кој вклучува многу прехранбени производи. Според српските власти, договорот ќе ја „обезбеди иднината на Србија“ со укинување на царините за речиси 95 отсто од извозот во Кина во следните пет до десет години, од „јаболка до говедско месо“.

Влијанието на изборите во ЕУ и САД

Влијанието на изборите во ЕУ и САД, испреплетувањето на економијата и политиката во плановите на Кина, можеби најсликовито ги одразуваат реакциите на нивните стратешки ривали. Вашингтон планира да ги зголеми тарифите за кинеските соларни ќелии, чипови, батерии и електрични возила, со тоа што овие тарифи би се зголемиле за четири пати, до сто проценти. Експертите заднината за драстичните мерки ја ставаат во контекст на американските избори, бидејќи синдикатите на американската автомобилска индустрија се традиционални сојузници на Демократската партија на претседателот Џо Бајден.

Политиката на ЕУ кон Кина следи слична логика. Следниот месец се очекува Европската комисија да ги претстави резултатите од истрагата за обемот на државните субвенции за кинеските марки на автомобили, што минатата година ги објави претседателката Урсула фон дер Лајен. Баковиќ наведува дека европските царини треба да се зголемат на најмалку 50 отсто за да се ограничи извозната поплава на кинески електрични возила.

Шји не ги разниша европските редови

Иако Шји доби важни отстапки за време на неговата посета на Франција, Србија и Унгарија за кинеските компании кои се поврзуваат со француските партнери во областа на батериската технологија и енергетиката, тристраната средба со францускиот претседател Емануел Макрон и Фон дер Лејен во Париз од гледна точка на олеснување на трговската војна за него не ги даде посакуваните резултати.

Официјално, ниту една страна не најави укинување на рестриктивните мерки во областа на трговијата. Шји не успеа да ја разниша поддршката на Макрон за најавените мерки на Брисел со шармантните гестови на добра волја и економски договори.

Прашањето е колку долго и колку решително Шји ќе инсистира на стратегијата за одвојување на европските партнери и трансатлантските сојузници, при што зајакнувањето на соработката со земјите од јадранскиот регион (и Унгарија) игра важна улога. Баковиќ смета дека европскиот пазар е многу важен за постигнување на целта на Кина за економски раст од над пет проценти.

„За да ги постигне своите амбициозни планови за раст, на Кина и е потребен европскиот пазар барем колку што на Брисел му се потребни кинеските потрошувачи и производители за нејзината зелена транзиција и опстанокот на својата индустрија“, проникливо резимира експертот. Значи, дали во иднина ќе преовладува геополитиката, со која Пекинг сака да ја разниша глобалната надмоќ на САД, или економскиот интерес, кој е неопходен за да се постигнат развојните цели на Народна Република и да се потврди легитимноста на партискиот режим дома?

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар