.webp){kind=icon}
Начинот на кој Владата се справува во моментов со енергетската криза е враќање на старите технологии и активирање на старите капацитети за производство на електрична енергија и за снабдување со топлина. „Тоа сериозно ќе се одрази на животната средина и здравјето на населението“, велат од невладината организација „Екосвест“.
„Гледаме дека ТЕЦ Осломеј работи за седум-осум пати повеќе отколку што работеше во претходните години, и тоа со увозен јаглен, набавен од други земји по нетранспарентни постапки, па не знаеме ниту со каков квалитет е и не знаеме какви последици предизвикува тој“, вели Давор Пехчевски, програмски координатор за енергија во „Екосвест“.
Како негативни примери тој ја наведува и ТЕЦ Неготино, која беше ладна резерва десетина години, а сега е активна и работи можеби цела година, како и последните најави дека топланите во градот Скопје може да се префрлат да работат на дизел наместо на гас, поради тоа што имало некакви несигурности во однос на снабдувањето со гас.
„Последиците од ова најмногу се гледаат по аерозагадувањето. Но и пораката што ја испраќаат е погрешна, дека сè е дозволено сè додека ни обезбедува топлина и струја. Тоа значи дека и луѓето ќе пристапат кон поевтини методи на загревање и нема да користат дрво, туку ќе користат отпад. И доколку зимава е ладна, ќе имаме загадување повисоко од претходните години. Последиците по јавното здравје ќе бидат огромни. А веќе се огромни, бидејќи со години ние сме меѓу топ 3 најзагадени земји во Европа. Според анализите од Европската агенција за животна средина, има 3.000-4.000 предвремени смртни случаи само од аерозагадување“, вели Пехчевски.
Од „Екосвест“ велат дека загадувањето не е само преку воздухот туку и преку почвата и водата. „Дополнително, Европската агенцијата ги дава податоците единствено врз база на анализа на честичките ПМ 2,5, а не и на честичките ПМ 10, а не го анализира ниту составот на честичките, бидејќи ние, на пример, имаме линдан што се разнесува низ воздухот“, велат од невладината организација.
Според нив, единствено нешто што може да се направи оваа зима за да се ублажи состојбата е топланите да продолжат да работат на гас.
„Инаку, може да се реагира рано напролет и во текот на целото лето за наредната година да не се соочиме пак со истава ситуација. Значи, може да се почне конечно со спроведување на енергетската стратегија, која според нас е добра, но се оддалечуваме од неа и од тоа зелено сценарио што предвидува активно да се воведуваат обновливи извори на енергија, не само за производство на електрична енергија туку и за производство на топлина за домаќинствата“, вели Пехчевски.
Во моментов Македонија има поголема емисија на стакленички гасови отколку во изминатите десет години, главно затоа што претходно ТЕЦ Осломеј работеше со ограничен капацитет, а ТЕЦ Неготино воопшто не работеше десетина години.
„Според стратегијата, имаме цел да ги намалиме емисиите за 70 проценти, а во моментов ги зголемуваме. Значи, не се спроведува тоа што е предвидено и во енергетската стратегија и во стратегиите за справување со климатските промени и се прават обратни чекори, се инвестираат десетици, дури и стотици милиони евра во увоз на струја, јаглен, мазут итн., што е практично враќање 50 години назад. Освен турбо производство на електрична енергија, сегашните капацитети, такви какви што се, турбо произведуваат и аерозагадување“, вели Пехчевски.
За едно лето може да се промени многу
Комбинација од инвертер-клима со покривни фотоволтаици е решение со кое домаќинствата може да заштедат многу и во нормални услови, а особено во време на криза. Ова е еден од предлозите за справување со енергетската криза од Центарот за истражување и информирање за животната средина „Екосвест“. Тие, во соработка со мрежата „СЕЕ бенквоч нетворк“ (CEE Bankwatch Network) и Федералниот институт за технологија во Цирих, изработија анализа за алтернативите за централно греење базирано на јаглен за Битолскиот Регион.
Од „Екосвест“ сметаат дека државата не спроведува ништо од договореното. Еден од примерите е Битолскиот Регион, каде што според планот РЕК Битола требаше да обезбеди евтино и ефикасно загревање на домовите од термоцентралата преку систем за централно греење. „Сепак, по 40 години, не се случи тоа“, констатираат од „Екосвест“. Затоа тие сметаат дека комбинацијата со инвертер-клими и фотоволтаици е соодветно решение. Тие предлагаат и заедничко инвестирање, на пример на десет домаќинства, со што значително ќе се намалат иницијалните трошоци и ќе се зголемат заштедите на долг рок.
Според процените, со ваквиот начин на здружување се овозможува домаќинствата преку продавање на вишокот произведена електрична енергија на универзалниот снабдувач (ЕВН) да остваруваат и мали месечни приходи, што во согласност со моменталната регулатива и цена на електричната енергија ќе достигнат речиси до 5.000 денари месечно по заедница.
Да се подобри регулативата за поврат од произведената струја на домаќинствата
Друга работа, според „Екосвест“, е да се зголеми повратот на произведената струја во домаќинствата.
„Тие во моментов за произведената струја што не ја користат и ја враќаат во системот добиваат 90 проценти од набавната цена на универзалниот снабдувач, кој потоа ја продава за продажна цена и тој секако е во добивка, но не и домаќинствата. Доколку тој процент се зголеми, поточно доколку повратот ја надмине набавната и се доближи до продажната цена, тоа ќе значи голем поттик за инвестирање во фотоволтаици на покривите и многу побрзо враќање на инвестициите за зелена енергија во домаќинствата“, вели Пехчевски.
Од „Екосвест“ сметаат дека инвестиција во филтри на РЕК Битола, на пример, е тотално неисплатливо, затоа што би чинело околу 40 милиони евра, исто колку да се изгради целосно нов блок. Наместо тоа, предлагаат интензивно инвестирање во поголеми капацитети на обновливи извори на енергија, за што МАНУ веќе има подготвено студија за осум такви потенцијални локации, кои едноставно не можат да служат за друго или нивната пренамена би била прескапа, а се идеални за ваков тип инвестиции. Ваквите проекти би дале резултати за три-четири години.
