.webp){kind=icon}
Паѓа бројот на домашни студенти на македонските универзитети, но затоа од година в година расте бројот на странските. Според податоците на државната статистика, вкупниот број на студенти од Македонија што се запишале на која било студиска година на некои од универзитетите или високите стручни школи во земјава за 10 години паднал за речиси 10.000, од 57.023 во учебната 2014/2015 година на 47.579 во 2023/2024 учебна година, или за речиси 17 проценти.
Само во последната учебна година се запишале за околу 1.200 помалку студенти македонски државјани во однос на претходната. Особено загрижува што побрзо паѓа бројот на запишани домашни студенти што првпат запишуваат прва година, односно бруцоши: за 10 години нивниот број е намален за речиси 30 проценти, од 17.038 на 12.063.
Една од причините за овој негативен тренд е што бројот на населението во земјава се намалува, голем број граѓани се иселени, но расте и бројот на македонски студенти што студираат во странство.
Особено популарна дестинација за студирање е Словенија, каде што студентите од Македонија сочинуваат околу 17 проценти од вкупниот број на странски студенти, слично колку уделот на студенти од Србија, Хрватска и Босна и Херцеговина. Но кога ќе се земе предвид дека земјава е најмала според население од сите што се набројани, излегува дека по глава на жител Македонците се најмногубројни странски студенти во Словенија, а само минатата академска година се запишале речиси 1.700 македонски државјани на некои од словенечките универзитети.
Словенија е привлечна пред сѐ поради бесплатните студии, односно македонските студенти во согласност со меѓудржавниот договор за соработка во високото образование студираат под исти услови како и словенечките. Исто така, словенечките дипломи имаат поголема „тежина“ поради повисокиот рејтинг што го има нивното високо образование на светско ниво. Тоа им отвора врати на македонските студенти откако ќе дипломираат полесно да најдат работа во Словенија или во некоја од другите членки на ЕУ.
„Презадоволна сум од моето досегашно студирање на Биотехничкиот факултет при Универзитетот во Љубљана. Словенија е блиску, јазикот брзо се учи, студиите се бесплатни, факултетите добро опремени, перспективите се поголеми со словенечката диплома в џеб“, вели Зорица Давидовска, студентка од Македонија во Словенија. Таа додава дека студентите од странство имаат опција и да работат со флексибилно работно време, со што може да си олеснат за намирување на трошоците за кирија, храна и културно-забавен живот.
Државата не знае колку деца ѝ студираат надвор
Од Министерството за образование немаат прецизни податоци за тоа колку вкупно македонски граѓани одат на студии во странство и во кои земји, од причина што, како што велат, немаат можност да го следат одливот на наши граѓани што заминуваат во странство на сопствена иницијатива.
„Располагаме само со податоци за број на студенти што добиле стипендија од МОН за студирање во странство, како на пример оние што се запишани на некој од најдобрите 100 светски универзитети - станува збор за 400 студенти на сите три циклуси на студии во периодот од 2010 година досега“, велат од Министерството.
Добро е што младите од Македонија сакаат да си обезбедат колку што можат поквалитетни студии и одлучуваат да заминат во странство да учат, но лошо е што најголемиот дел од нив по дипломирањето не сака да се врати дома.
Немање перспектива, демотивираност од работната позиција, несоодветно вреднување на трудот и ниска плата, нефер пристап до работни места според квалификации, партизација на институциите, распространета корупција и непотизам, проблеми во квалитетот на живот - во здравствениот систем и животната средина - се некои од причините што ги наведуваат младите Македонци да не размислуваат за враќање во земјава по дипломирањето во странство.
Ова беа наоди презентирани на неодамна организираната конференција од страна на Амбасадата на Словенија, токму земјата во која студираат најмногу Македонци.
Претседателот на Македонската студентска организација во Словенија, Кристијан Поповски, рече дека младите не си заминуваат само поради можностите за поголеми финансиски примања или, пак, поради тоа што навистина сакаат да си заминат.
„Иселените млади се чувствуваме како да не можеме да опстоиме во моменталната средина што нѐ опкружува. Станува збор за целокупни промени во образованието и трансформација на процесот на стекнување знаења. Недоверба дека некои работи воопшто можат да се променат. Мотивацијата и надежта згаснуваат. Станува збор за недоверба дека институциите и сите ние како општество ќе си ја завршиме својата работа“, рече Поповски.
Македонија „ветена земја“ за турските студенти
И додека на македонските универзитети има сѐ помалку домашни студенти, континуирано расте бројот на странци што студираат во земјава, иако сѐ уште нивниот број е релативно мал во вкупниот број на запишани студенти, односно во моментов изнесува околу 10 проценти.
За десет години бројот на странски студенти што се запишале на државните или приватните универзитети во Македонија е зголемен повеќе од двојно, за 102,8 проценти, од 2.336 во 2014/2015 на 4.737 во 2023/2024 година.
Се разбира, доминираат студенти од регионот, односно од поранешната федерација најмногубројни се студентите од Косово, 1.178 запишани минатата учебна година, пред оние од Србија (157), Црна Гора (54), БиХ (23), Хрватска (23) и Словенија со само еден запишан студент во земјава. Но во категоријата „други земји“ за последнава учебна година се регистрирани 3.301 студент, а тука убедливо предничи Турција, за чии граѓани македонските државни и приватни факултети секоја година се сѐ поатрактивни.
Турските студенти, како што имаат изјавено за официјалната веб-страница на Универзитетот „Гоце Делчев“-Штип, каде што секоја година сѐ повеќе се запишуваат, ги привлекува тоа што Македонија им е доста блиску, студиите се релативно евтини, дипломите им ги признаваат и дома и надвор, а и двете држави имаат традиционално добри политички и економски односи.
За тоа дека турските граѓани се најмногубројни странски студенти во земјава е доказ и официјалната бројка од ДЗС за бројот на дипломирани студенти во земјава, при што во последниве осум години дипломирале 1.541 студент од оваа земја (44 проценти од вкупниот број), пред оние од Косово со 876 (25 проценти), Србија со 399 (11,4 проценти) итн.
Карактеристично е што во графата „други земји“ има 468 дипломирани студенти, што е 13,4 проценти од вкупниот број дипломирани странски студенти. Тоа значи дека има релативно голем број млади луѓе што доаѓаат на студии во Македонија и од подалечни земји, не само од регионот.
Од вкупниот број странски студенти, околу 57 проценти се запишани на приватните универзитети, а 43 проценти на државните.
Бруцоши, пак, од странски земји во Македонија се запишале за дури 60 проценти повеќе во 2023/2024 година одошто десет години претходно, односно 1.613 наспроти 1.043 во учебната 2014/2015 година. Трендот забави во периодот 2017-2020 година, поради одлуката на турската влада да не им ги признава на своите граѓани дипломите од Македонија, што се почувствува во вкупниот број на запишани бруцоши од странство. Но со нормализацијата на односите, од учебната 2020/2021 година повторно е забележливо драстично зголемување на бројката, речиси двојно.
Убедливо најголем интерес за почнување на студиите кај странските студенти во рамките на државните универзитети има за медицинските факултети при Универзитет Тетово и УГД Штип, каде што во 2023/2024 се запишале 340, односно 226 студенти респективно.
Од приватните универзитети, предничи Меѓународниот балкански универзитет во Скопје, каде што во последната учебна година се запишале вкупно 608 студенти од странство, најмногу на факултетите за дентална медицина, за инженерство и за право.
