Наплив на турски инвестиции во Македонија, голем интерес за енергетиката

Турција е седмиот по големина трговски партнер на Македонија, a меѓусебната размена на стоки и услуги бележи значителен раст во последниот период. Најновите податоци од Државниот завод за статистика се за ноември 2024 година и заклучно со тој месец односно за период од 11 месеци лани трговската размена меѓу овие две земји изнесува вкупно 818 милиони евра. Во истиот тој период во 2023 година меѓу Македонија и Турција биле разменети стоки и услуги во вкупна вредност од 753 милиони евра, што на годишна основа претставува раст на трговската размена од 8,6 проценти.

Притоа, важно е да се напомене дека земјава има трговски дефицит кога станува збор за Турција. Статистичките податоци покажуваат дека во периодот јануари-ноември лани откај нас биле извезени стоки и услуги во вредност од 142 милиона евра и споредено со истиот период од претходната година извозот бележи пад од 13,3 отсто. Наспроти тоа, увозот значајно се зголемил и во тие 11 месеци изнесува 676 милиони евра, со што годишниот раст е 14,7 проценти.

Бројките го поткрепуваат тоа што всушност го гледаме во реалноста во секојдневниот живот, а тоа е значително интензивирање на деловната и образовната соработка меѓу овие две земји, кои воопшто не се туѓи една на друга, туку, напротив, имаат долго заедничко минато. Токму таа историска блискост веројатно во голема мера придонесува за продлабочување на меѓусебните односи и при одлучување каде да се студира, да се најде работа или да се прошири бизнисот.

Во согласност со изјавата на министерот за трговија на Турција, Омер Болат, кој минатиот месец ја посети земјава и присуствуваше на македонско-турскиот бизнис-форум, вкупните директни инвестиции на правни и физички лица од Турција во Македонија изнесуваат две милијарди евра.

Според податоците, пак, од Централниот регистар, вкупниот број на правни субјекти регистрирани во Македонија во март 2024 година во кои како основачи се јавуваат правни и физички лица од Турција изнесува 1.932.

Како што информираат од Македонско-турската стопанска комора (МАТТО), во која членуваат над сто реномирани компании, во досегашниот период најчести инвеститори се компании од секторите земјоделство, градежништво и градежни материјали, текстил, храна, трговија, банкарство, здравство, образование, туризам и хотелиерство, воздушен транспорт, воена индустрија, енергетика, преработувачка индустрија, фармација и други области.

Ајдован Адемоски, претседател на УО на МАТТО Приватна архива

„Особен интерес во последниот период пројавуваат компаниите што инвестираат во енергетика, со акцент на инвестициите во обновливи извори на енергија“, вели Ајдован Адемоски, претседател на УО на МАТТО.

Работниците од Турција се најмногубројни меѓу странците кај нас

Податоците покажуваат дека меѓу странските работници, тие од Турција се најмногубројни во земјава. Од вкупно издадените дозволи за работа за странци кај нас, речиси половина од одобрените се за работници што доаѓаат од Турција. Но, зошто?

„Главно, работниците од Република Турција се ангажирани од страна на инвеститорите од Република Турција од причина што во Република Северна Македонија не можат да најдат соодветна квалификувана работна сила, го познаваат нивниот менталитет за работа и нивната стручност за работа, ангажираат искусни работници со кои претходно соработувале и во нивните субјекти во Турција“, вели Адемоски.

Според податоците што ги добивме од Агенцијата за вработување на Македонија (АВ), бројот на работници од Турција од година на година расте, дури и независно од низата кризи со кои се соочивме, почнувајќи од пандемијата на ковид, енергетската, а потоа и инфлаторната криза.

Анализирајќи го периодот од 2017 до 2024 година, се заклучува дека бројот на работници од Турција е речиси тројно поголем. Во 2017 година АВ издала 1.061 дозвола за работа за граѓани што потекнуваат оттаму, за во 2023 година да се достигне максимумот од 3.100 дозволи за работа. Лани таа бројка е малку намалена и изнесува 2.735.

Податоците од АВ го докажуваат токму тоа што го спомна претседателот на МАТТО, дека во последните години зачестуваат инвестициите во енергетиката. Имено, првиот работник од Турција во секторот снабдување со електрична енергија и гас во земјава се појавува во 2019 година, а лани бројката на овие стручни работници изнесува 80.

Кога станува збор за секторите во кои работат овие странски работници, во 2017 и 2018 година најмногубројни биле тие што работеле со трговија на големо и мало, додека од 2019 година приматот го зел градежниот сектор. Ако во 2017 година во земјава имало 189 градежници од Турција, лани нивната бројка изнесувала 1.263. Иако градежните работници во претходните години биле и уште повеќебројни (1.536 во 2022 година и 1.735 во 2023 година), сепак нивната бројка е многу поголема од другите сектори. Најблиску до нив се вработените Турци во секторот трговија на големо и мало, за кои лани се издадени 322 дозволи за работа.

Сето гореспоменато го потврдуваат и од агенциите за недвижнини. Агентите со кои разговаравме велат дека се зголемува интересот за изнајмување станови од страна на граѓани од Турција, а растот особено е видлив во последните две-три години.

Еднаквоста на странските и домашните компании пред законот е клучна за инвестициите од Турција

Оценувајќи ја бизнис-климата во земјава, претседателот на Македонско-турската стопанска комора вели дека како дестинација за бизнисмените што доаѓаат од Турција, Македонија е од особен интерес бидејќи имаат исти законски права како и домашните компании.

„Република Северна Македонија има блиски релации со Република Турција, пред сė поради фактот што имаме заедничка историја, голем број иселени граѓани од овие краишта во Република Турција, а оттаму и роднинските врски што  постојат помеѓу граѓаните на двете земји. Долгогодишните пријателски односи што постојат меѓу двете земји се продлабочени и со фактот дека Република Турција е меѓу првите земји што ја признаа независноста на Македонија“, вели Адемоски во изјава за „Блумберг Адрија“, потенцирајќи дека Македонија претставува врата кон пазарите на земјите од Европската Унија (ЕУ) за компаниите од Турција.

Од МАТТО главно се задоволни од бирократијата во Македонија, иако сметаат дека е потребна централизација кога станува збор за навремено и соодветно информирање на странските инвеститори за законската регулатива и сите деловни околности во земјава. 

„Би било многу покорисно да има институција во рамките на државната администрација преку која навремено би биле информирани странските инвеститори и компании што имаат вложувања во Република Северна Македонија, за добивање на потребните информации за процесите што треба да се извршуваат и активностите што треба да се преземаат во поглед на законските регулативи што владеат во Република Северна Македонија при вршењето на нивните дејности“, вели Адемоски.

Bloomberg

Тој додава дека од големо значење е и натамошниот развој на информатичкото општество и е-државата, односно електронското вршење на административните процеси, што би придонело кон побрзи и поефикасни резултати за потребите на домашните и странските инвеститори.

„Потребен е и канал за непречена комуникација на сите странски инвеститори со институциите на ниво на Владата (принципот ’one stop shop’)“, потенцира Адемоски.

Освен деловната, низ годините значајно се развива и билатералната соработка во образованието

Искуството покажува дека соработката меѓу Македонија и Турција во секторот образование, особено во високото, бележи континуиран раст, што претставува позитивен момент за размена на знаења, искуства, едукација и, секако, потоа и за развој на деловната соработка меѓу двете земји.

Министерството за образование (МОН) не располага со прецизни податоци за бројот на македонски студенти во Турција, од причина што нема можност да го следи одливот на наши граѓани што заминуваат во странство по сопствена иницијатива, велат од ресорното министерство.

„Располагаме со податоци за бројот на студенти што добиле стипендија од МОН за студирање во странство, како на пример оние што се запишани на некој од најдобрите сто светски универзитети – станува збор за 400 студенти на сите три циклуси на студии во периодот од 2010 година досега“, велат од МОН.

„Соработката меѓу Македонија и Турција во областа на високото образование е во постојан подем и претставува клучен фактор за зајакнување на академските, културните и економските врски меѓу двете земји“, смета доц. д-р Иван Иванов од Меѓународниот балкански универзитет, според кого овој позитивен тренд се должи на неколку фактори, меѓу кои се зголемениот интерес на студентите за квалитетно меѓународно образование, поддршката од владините институции и универзитетите, како и блиските историски и културни односи.

„На Меѓународниот балкански универзитет (МБУ) имаме можност одблиску да го следиме и поттикнуваме овој процес. МБУ е еден од најпрестижните меѓународни универзитети во регионот, кој привлекува студенти од различни делови на светот, а значителен број доаѓаат токму од Турција. Истовремено, сè повеќе млади од Македонија избираат да студираат во Турција преку стипендиски програми, билатерални договори и програми за академска размена како што е Еразмус+“, вели Иванов за „Блумберг Адрија“.

Доц. д-р Иван Иванов, Меѓународен балкански универзитет (МБУ) Приватна архива

Тој смета дека еден од клучните аспекти на оваа соработка е размената на студенти, која овозможува директен контакт со различни академски методологии, истражувачки капацитети и професионални мрежи. Студентите што заминуваат на размена стекнуваат не само знаење, туку и интеркултурни вештини, што е од особено значење во денешниот глобализиран свет. Од друга страна, студентите што доаѓаат од Турција во Македонија носат со себе свежи перспективи и придонесуваат кон меѓукултурниот дијалог во академската средина.

„Покрај академската размена, важно е да се истакне дека ваквата соработка има долгорочен ефект врз економските односи меѓу Македонија и Турција. Многу студенти што завршуваат образование во една од двете земји подоцна продолжуваат со професионален развој во компании или институции што работат на билатерални проекти, што придонесува за зајакнување на економската соработка“, вели Иванов.

Според него, Турција е една од најомилените дестинации за студентите од Македонија од повеќе причини. Прво, квалитетот на високото образование во Турција е значително зголемен во последните две децении, со универзитети што нудат модерни студиски програми, силна истражувачка инфраструктура и меѓународно признаени дипломи. „Турските универзитети, особено оние во Истанбул, Анкара и во Измир, привлекуваат македонски студенти со богата академска понуда, достапни стипендии и можности за професионален развој“, вели нашиот соговорник, кој има и лично искуство бидејќи докторирал на универзитетот БАУ (BAU) во Истанбул, на политички науки и меѓународни односи, каде што, како што вели, имал можност одблиску да ги искуси високото ниво на академска работа, квалитетот на наставата, стручноста на професорите и нивото на академските дебати.

„Особено впечатливо беше тоа што голем дел од кадарот на универзитетот беше школуван на некои од најпрестижните американски универзитети, како ’Стенфорд’ и ’Колумбија’. Овој високообразовен стандард, заедно со пристапот до современи истражувачки можности, е една од главните причини зошто македонските студенти сè повеќе ја избираат Турција како своја академска дестинација“, вели Иванов.

Дополнително, како што потенцира тој, културната и историската поврзаност меѓу Македонија и Турција игра важна улога во изборот на студентите.

„Голем дел македонски студенти се чувствуваат блиски со турското општество, јазикот и начинот на живот, што значително го олеснува нивниот процес на адаптација. Освен тоа, Турција нуди релативно пристапни трошоци за живот во споредба со другите западни образовни центри, што ја прави финансиски одржлива опција за многу семејства. Од друга страна, Македонија станува сè попопуларна дестинација за студентите од Турција поради неколку фактори. Прво, Меѓународниот балкански универзитет и други високообразовни институции во земјава нудат квалитетно образование на англиски јазик, што ги привлекува студентите што сакаат европски стил на образование во блиска и прифатлива средина“, посочува Иванов, потенцирајќи го како важен аспект и историското минато поврзано со Мустафа Кемал Ататурк, таткото на модерна Турција, кој има семејно потекло од Македонија и во Битола завршил средно воено училиште, во чија зграда сега е сместен НУ Завод и музеј Битола, каде што се наоѓа и спомен-собата посветена на него.

Depositphotos

„Наедно, Македонија е позната по своето гостопримство, безбедна средина и поволни услови за живот. Студентите од Турција се чувствуваат пријатно во земјата поради сличностите во културата и традициите, што го олеснува нивниот академски и социјален живот“, истакнува Иванов, дополнувајќи дека од голема важност е и тоа што дипломите од македонските универзитети се признаени во Европа и пошироко, што им овозможува на студентите добри можности за вработување по завршувањето на студиите.

„Покрај тоа, Македонија се позиционира како растечки центар за меѓународно образование, со модерни универзитети, мултикултурна средина и партнерства со реномирани институции во Европа. Тоа ја прави атрактивна опција за младите луѓе од Турција што бараат квалитетно образование во динамична и меѓународна средина. Гледано од поширок аспект, овој растечки образовен мост меѓу Македонија и Турција придонесува не само за индивидуалниот академски развој на студентите туку и за зајакнување на билатералните односи, создавање нови економски и деловни можности и градење идни генерации професионалци што ќе ја продлабочат соработката меѓу двете земји“, смета Иванов.

И од МАТТО сметаат дека интензивирањето на размената на студенти меѓу Македонија и Турција ги зајакнува билатералните односи преку промовирање трансфер на знаење, развој на практични вештини и културна интеграција.

„Оваа билатерална и сеопфатна соработка поддржува насочена обука за да се задоволат потребите на индустријата, се справува со глобалниот недостиг од работна сила и ќе поттикне економски раст и заеднички просперитет преку постојано зајакнување на деловните мрежи“, вели Ајдован Адемоски, претседател на МАТТО.

Bloomberg Mercury

За да се интензивира соработката меѓу двете земји, професорот од МБУ смета дека е потребен фокус на развој на образовни програми што ќе ги опремат младите со практични и применливи вештини, кои не секогаш се стекнуваат преку конвенционалното образование.

„Во таа насока, Меѓународниот балкански универзитет го основа центарот за иновации ‘Инокс’ (InnoX), кој претставува современ технолошки хаб за иновации, претприемаштво и развој во Скопје и околните региони. Целта на ‘Инокс’ е да го забрза растот на бизнисите, да поттикне креативност и да го направи регионот фокусна точка на иновации на Балканот“, вели Иванов.

Според податоците, околу 60 проценти од компаниите во земјата не можат да најдат соодветно квалификувана работна сила, додека само 2,5 отсто од возрасните вработени ги усовршуваат своите вештини. Тоа, според професорот, укажува на потребата од програми што ќе ги подготват младите за побарувањата на современиот пазар на трудот.

„Преку вакви иницијативи, младите ќе имаат можност да стекнат практични искуства и да развијат вештини што се високоценети од страна на работодавците, што ќе придонесе за намалување на јазот меѓу понудата и побарувачката на пазарот на трудот. Дополнително, тоа ќе ја зајакне економската соработка меѓу двете земји, ќе поттикне иновации и ќе создаде нови можности за развој“, заклучува Иванов.

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар