.webp){kind=icon}
Џо Бајден и 31 лидер на НАТО се надеваа дека нивниот самит оваа недела ќе го прослави новото единство против рускиот Владимир Путин, ќе испрати предупредување до Кина и ќе докаже дека Алијансата е силна како никогаш во својата 75-та година.
Наместо тоа, тридневните свечености што почнуваат денеска ќе бидат засенети од домашните превирања низ Алијансата, од обидот на Бајден да ја смири вознемиреноста поради неговиот катастрофален дебатен настап до француските избори кои ја поткопаа базата на моќ на претседателот Емануел Макрон. Германскиот канцелар Олаф Шолц беше на сличен начин ослабен по катастрофалните резултати на неговата партија на изборите за Европскиот парламент.
Иако сојузниците ќе ветат континуирана поддршка за Украина, плановите да се обезбеди долгорочна помош за Киев се блокирани, а надежите на претседателот Володимир Зеленски да се приклучи на Алијансата остануваат далечни. Времето можеби истекува: Доналд Трамп, кој води пред Бајден на анкетите, еднаш се закани дека ќе се повлече од НАТО и вети дека ќе склучи договор со Путин за ставање крај на војната.
Лидерот кој на средбата доаѓа во најсилна позиција е новиот британски премиер на Лабуристичката партија, Кир Стармер. Но, дури и тој посеа сомнежи за неговата долгорочна посветеност, ветувајќи дека ќе ги зголеми трошоците за одбрана на 2,5 отсто од бруто домашниот производ „штом ќе дозволат јавните финансии“. Конзервативците ветија дека ќе го направат тоа до 2030 година.
„Многу лидери се ослабени на домашен терен“, рече Андреа Кендал-Тејлор, поранешен виш американски разузнавач сега дел од Центарот за нова американска безбедност. „Кредибилитетот на тие изјави – како и силата и сериозноста на тие изјави – ќе бидат поткопани од она што се случува во многу западни престолнини“.
Итноста на задачата пред лидерите на НАТО беше нагласена во понеделникот, откако руски проектил погоди детска болница во Киев, во кој загинаа најмалку 31 лице. Ударот беше последен во засилениот воздушен напад врз Украина оваа година што го потресе моралот и ја оштети инфраструктурата на земјата – и поттикна повици за поголема помош за одбивање на таквите напади.
„Би сакале да видиме поголема решителност од нашите партнери и да слушнеме решителни одговори на овие напади“, рече Зеленски во Варшава на пат кон Вашингтон. Тој постојано бара дополнителна помош, вклучително и дополнителни ракети за противвоздушна одбрана „Патриот“.
Засега показателите сугерираат дека членките на Алијансата нема да му дадат на Зеленски сè што бара. Додека сојузниците се очекува да понудат нови безбедносни гаранции и одредена опрема за противвоздушна одбрана, Зеленски нема да ја добие наградата што ја сака најмногу од сè: официјална покана за НАТО.
Наместо тоа, Киев ќе добие повеќекратно ветување дека на крајот ќе стане членка, иако официјалните лица сè уште дебатираат за формулацијата. САД и Германија првично се откажаа да го опишат патот на Украина до членство како „неповратен“, но подоцна се согласија да ја дозволат оваа формулација, наведувајќи ја потребата од повеќе антикорупциски реформи.
„Ова не е доволно“, рече Зигимантас Павиљонис, претседател на Комитетот за надворешни работи во литванскиот парламент и поранешен амбасадор во Вашингтон. „Ова е јазик што го слушнавме од Букурешт во 2008 година, пред 16 години“.
„Ако нема промена кога станува збор за покана на Украина во НАТО и обезбедување на нејзината победа, тогаш треба да се подготвиме за конфликт наскоро“, рече тој.
Генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг, не успеа во последниве недели да обезбеди цврсто ветување за повеќегодишно финансирање на Украина што би ѝ дало јасна предвидливост во однос на помошта од сојузниците во наредните години. Наместо тоа, сојузниците се согласија да трошат најмалку 40 милијарди евра (43 милијарди долари) годишно за воена помош за Украина, но со предупредување целта да биде ревидирана следната година.
Неколку официјални лица рекоа дека се разочарани од намалениот износ, дури и ако тоа е пристоен компромис со оглед на ограничувањата.
Прказ на просечната возраст на населението на земјата и возраста на лидерот/Bloomberg Mercury
Само две земји, Италија и Црна Гора, имаат помлади лидери од просечната возраст на населението
Бајден е најстар лидер на земја членка на НАТО, тој е постар и од Алијансата
И покрај сите маневри околу Украина, фокусот на самитот ќе биде на Бајден, кој со 81 година е единствениот лидер на НАТО постар од самата Алијанса.
Пред проблематичната дебата, Бајден се надеваше дека собирот ќе го нагласи неговиот успех во обновувањето на единството на коалицијата по четири бурни години под Трамп и ќе ги зајакне неговите ингеренции пред изборите во ноември. САД дури издвоиле дополнителен ден за славење, па наместо вообичаените два, предвидени се три дена.
Таа одлука сега може да претставува одговорност за претседателот, кој се соочува со прашања дали сè уште е подготвен за работата. Секој потег и изјава ќе бидат под лупа за знаци дека е премногу стар за да се кандидира за втор мандат, а светските лидери кои почнаа да изразуваат непријатност поради неговата возраст ќе имаат повеќе можности да го видат одблиску.
Една вечер ќе биде приредена вечера во 20 часот, што значи дека неговиот ден ќе се прошири многу повеќе од времето за кое тој кажа дека му е потребно за да се опушти и да избегне исцрпеност. Тој, исто така, ќе одржи прес-конференција, нудејќи им на критичарите и поддржувачите уште еден момент да го испитаат секој негов збор.
Столтенберг ја намали загриженоста за единството во сојузот. Ова ќе биде негов последен самит пред да го предаде раководството на НАТО на поранешниот холандски премиер Марк Руте.
„Имаше толку многу ситуации во кои луѓето беа загрижени за новите влади, новите политички сили кои го поткопуваат НАТО“, изјави Столтенберг за новинарите минатата недела. „Она што го видовме повторно е дека НАТО е силен сојуз“.
Администрацијата на Бајден – која најави околу 2,2 милијарди долари безбедносна помош пред самитот – исто така е оптимистичка. Зборувајќи со новинарите, висок американски функционер истакна дека 23 членки на алијансата сега ја исполниле целта да потрошат 2 отсто или повеќе од БДП за одбрана, во споредба со девет во 2020 година. Тоа се дополнителни 180 милијарди долари годишно, рече функционерот.
Алијансата, исто така, се очекува да ја опомене Кина за помошта за Русија, изјавија официјални лица запознаени со дискусиите.
Дали нешто од ова ќе направи разлика со оглед на внатрешните поделби ќе биде клучното прашање на самитот.
„Клучниот фактор се САД“, рече Луис Симон, директор на Центарот за безбедност, дипломатија и стратегија на бриселската школа за управување. Тој рече дека НАТО може да преживее скршеници меѓу европските нации, но внатрешните конфликти во САД „се друга работа“.
„НАТО како организација не би се распаднала, но постои шанса тоа да станува се помалку актуелна“, рече Сајмон.
