Ако ја погледнеме пошироката слика, можеме да кажеме дека Северна Македонија сè уште покажува побавна конвергенција кон нивото на поразвиените земји во регионот и Европската Унија. Додека Србија, Хрватска и Црна Гора бележат силен раст во последните десет години, Северна Македонија се движи со побавно темпо, посочи Михаел Блажековиќ, тим лидер на аналитика во „Блумберг Адрија“ во своето обраќање на денешната конференција „Бек ту бизнис“ (Back to Business) што се одржува во Скопје во организација на „Блумберг Адрија“.
„Можеме да видиме дека Словенија е сè уште најразвиена во регионот, но Хрватска силно конвергира и моментално е малку под 80 проценти од развојот на ЕУ. Сепак, важно е да се нагласи дека растот постои и во Северна Македонија и дека трендот се одржува - што во овие времиња на неизвесност не е мала работа и очекуваме зголемен раст во наредните години“, рече Блажековиќ.
Тој додаде дека е интересно е што и покрај побавниот раст на БДП, разликата во просечните плати во споредба со Словенија, која има највисока номинална просечна плата, сè уште се намалува.
„Ова значи дека реалниот животен стандард на граѓаните постепено се подобрува, а пазарот на трудот покажува отпорност и прилагодливост“, рече Блажековиќ, додавајќи дека платата во Македонија моментално е 47 проценти од словенечкиот просек.
Според него, причината за побавниот раст на Северна Македонија може да се види во структурата на економијата.
„Кога ја разгледуваме структурата на економијата, гледаме дека во повеќето земји во регионот, особено во Србија и Хрватска, ИКТ секторот расте најбрзо, што често има висок мултипликатор, особено затоа што вклучува и истражување и развој, но и вработување на експерти со повисоки компетенции и поголема додадена вредност“, вели Блажековиќ.
Тој додаде дека од друга страна во Северна Македонија најголем раст бележи сегментот на професионални, научни и технички активности - адвокати, архитекти и агенции.
„Овој сектор во моментов не може да поттикне значителен вкупен раст, со оглед на тоа што сè уште учествува само со околу четири и пол проценти од вкупната додадена вредност. Сепак, растот на ИКТ секторот се зајакнува во последните години, па затоа растот на додадената вредност на овој сектор е околу пет проценти“, рече Блажековиќ.
Bloomberg Adria
Нашиот аналитичар укажа дека еден од главните предизвици останува многу ниското ниво на инвестиции во истражување и развој.
„Државните средства на Северна Македонија за истражување и развој се дури осум пати пониски од просекот на Европската Унија. За споредба, Словенија е најголемиот инвеститор во истражување и развој во регионот, и токму во таа земја можеме да видиме колку инвестициите во иновации и знаење носат резултати - преку поголема продуктивност, технолошки напредок и конкурентност“, наведе Блажековиќ.
Тој додаде дека уште една карактеристика во последниве години е сè посилната улога на Унгарија во економијата на Северна Македонија.
„Од директно задолжување во Унгарија до трендот во надворешната трговија. Македонската влада позајми околу една милијарда евра од ‚Експорт-импорт банката‘. Што се однесува до надворешната трговија, во последните неколку години учеството на Германија во вкупниот извоз на С. Македонија се намалува, додека извозот кон Унгарија се зголемува - најмногу во сегментот на кабли и жици. Ваквата диверзификација на извозот е, од една страна, добар знак бидејќи ја намалува зависноста од еден голем пазар и ја зголемува отпорноста на економијата на надворешни шокови, додека од друга страна, ја доведува во прашање слабоста на германскиот пазар“, вели Блажековиќ.
Покрај извозните пазари, личните трансфери, или дознаките од странство, продолжуваат да играат важна улога во домашната економија, продолжи Блажековиќ.
„Нашата анализа покажува дека ако учеството на овие трансфери во БДП се зголеми за еден процентен поен, БДП расте за дополнителни 0,37 процентни поени. Во просек, околу шест проценти од БДП на регионот доаѓа од лични трансфери. Ова значи дека дијаспората останува силен фактор на стабилност и еден од клучните извори на потрошувачка во земјата“, рече Блажековиќ, додавајќи дека С.Македонија добива релативно помалку приливи во евра во споредба со БДП, што всушност делумно го забави растот на БДП.
Bloomberg Adria
Во однос на пазарот на трудот, тој посочи дека продуктивноста бележи позитивен тренд, но сè уште заостанува зад просекот на Европската Унија.
„Добрата вест е дека Северна Македонија успеа да ја престигне Босна и Херцеговина во однос на продуктивноста. Сепак, продуктивноста на просечниот вработен е сè уште 3,5 пати пониска од ЕУ. Од друга страна, потенцијалот останува за пониски трошоци за бруто плати. Бруто трошоците за плати се меѓу најниските во регионот, што претставува одредена конкурентска предност за привлекување странски инвеститори. Сепак, на долг рок, предизвикот ќе биде како да се зголеми продуктивноста и платите, а воедно да се одржи конкурентноста на трошоците“, наведе Блажековиќ.
Кога станува збор за очекувањата за оваа и следната година, Блажековиќ рече дека од потрошувачка страна, може да се видат знаци на закрепнување и оптимизам.
„Очекувањата за подобрување на финансиската состојба во следните 12 месеци се позитивни, додека исто така гледаме поместување од длабока негативност кај заштедите и поголемите купувања. Имено, заштедите на граѓаните се зголемија за 12 проценти во споредба со минатата година, а кредитите за купување недвижности се зголемија за 14 проценти. Ова покажува дека довербата на потрошувачите се враќа, а банкарскиот сектор останува стабилен и ликвиден“, рече Блажековиќ.
Гледајќи напред, тој рече дека аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ е оптимистичен за економијата.
„Очекуваме БДП на Северна Македонија да забрза на три проценти во 2025 година и 3,1 процент во 2026 година. Главните двигатели на овој раст ќе бидат личната потрошувачка и странските инвестиции, особено во секторот за обновлива енергија. Енергијата и транзицијата кон зелени инвестиции стануваат сè поважен дел од економскиот развој“, рече Блажековиќ.
Според него, стапката на инфлација треба постепено да се намалува, иако цените на храната и услугите ќе останат предизвик. Сепак, целокупниот економски сентимент во земјата е попозитивен, а пазарот на трудот покажува знаци на раст.
„Значи, земајќи ги предвид сите работи, Северна Македонија има стабилен раст, растечка потрошувачка, зголемена диверзификација на извозот и простор за зголемување на продуктивноста и иновациите. Иако предизвиците остануваат, особено во областа на истражувањето и развојот, земјата има потенцијал да ја забрза конвергенцијата кон европскиот животен стандард ако продолжи да инвестира во знаење, дигитализација и енергетска транзиција“, заврши Блажековиќ.
.webp){kind=icon}
