.webp){kind=icon}
Земи, направи, употреби и фрли - со децении тоа е пристапот кон производите и потрошувачката или концепт на линеарна економија. Компаниите земаат суровини за да создадат производи, кои подоцна ги купуваат потрошувачите, за на крајот, по употребата, да ги исфрлат, создавајќи отпад што во голема мера ја загадува животната средина. Како одговор на климатските промени се појави концептот на циркуларна економија, кој вклучува повторна употреба, поправка, повторно производство и рециклирање, за да се создадат нов систем и долготрајни производи. Во време кога има нагло зголемување на нестабилноста на глобалната економија и исцрпување на ресурсите, повикот за нов економски модел станува сè погласен. Анализираме дали македонските компании го следат примерот од европските земји и кои се придобивките од циркуларната економија.
Циркуларната економија може да функционира како концепт речиси во секој производствен сектор. Низ земјава не многу често може да се најдат компании што инвестирале во циркуларна економија. Сепак, се обидовме низ неколку примери да анализираме како функционира во практика циркуларната економија во Македонија, и тоа во компании со различни дејности.
Компанијата „Везе Шари“, која е живинарска фарма за јајца, е меѓу првите компании што го започнаа овој концепт на работа. Пред седум години во оваа фирма започна да работи биогасната централа за производство на електрична енергија. „Инвестицијата во биогасна централа е од 2013-та, а таа почна да функционира во 2015 година. Првичната идеја не беше остварување профит, туку соодветно собирање на отпадот, односно ѓубрето што цело време се фрлаше во природата. Ние сме горди на ова инвестиција, бидејќи од една страна се справивме со отпадот, не ја загадуваме околината, а истовремено им додадовме вредност на нашите производи. Сега го обезбедивме нашето производство, продаваме електрична енергија и остваруваме профит, што не ни беше првична цел“, велат од „Везе Шари“.
Прочитај повеќе
Авиокомпаниите во ЕУ бараат субвенции за почист воздух
Водeчките луѓе во авијацискиот сектор во Европа ги притискаат политичарите да вложат повеќе пари од даночните обврзници.
26.06.2023
Холдингот на Кочо Анѓушев изгради биогасна електрана
Станува збор за биогасна електрана од последна генерација со најмодерна инсталирана технологија
24.05.2023
Истраживме дали може водородот да биде гориво за македонската индустрија
Водородот е еколошки, но не секогаш е „чисто“ неговото производство, велат експертите.
02.03.2023
Пред три години и компанијата „Макстил“, како производител на челик, реши да го започне проектот „Синдарела“ (Cindarela), поддржан од Европската Унија. Користејќи ги материјалите од секундарната суровина, која се добива од топењето на старото железо, од „Макстил“ произведоа бетонски блокови и асфалт за реконструкција на патишта. „Во кругот на ’Макстил’ беше поставена постројка за преработка на троска (црна и бела), добиена од електролачната и казанската печка, и добиениот агрегат за тампон беше употребен за ревитализација на паркинг-платото во ’Макстил’, со површина од 6.500 квадратни метри, и за агрегат за асфалт за реконструкција на улица со површина од 2.150 квадрати, додека од преработената бела троска беа изработени монтажни бетонски блокови за изградба на преградни ѕидови како замена за цемент. Придобивките се огромни, пред сè за животната средина, но и за самата компанија“, велат од „Макстил“.
Кружна економија од неодамна се применува и на ранчот „Кантрисајт ретрит“, каде што ѓубривото на животните им се дава на калифорниски црви за преработка, кое подоцна служи за прихрана на насадените овошки и зеленчуци. „Пред две години имавме само еден коњ. Неговото ѓубриво се распаѓаше за два-три дена и пак се претвораше во исушена трева. Сега на ранчот имаме 30 животни и потребата да го искористиме максимално нивното ѓубриво дојде во вистинско време, затоа инвестиравме во калифорниски црви за преработка. Придобивките се големи, добиваме веге-храна, која им ја служиме на гостите“, велат од „Кантрисајт ретрит“.
До каде се македонските компании во имплементацијата на циркуларна економија
Во земјава не постои база или спроведена анализа колку од компаниите имаат циркуларна економија и дали сме имплементирале мерки што веќе се применуваат во Европската Унија. Во согласност со принципите на Европската комисија за пристапување кон членство во Унијата, Македонија е обврзана да усвои македонска стратегија за паметна специјализација за одржлив развој (анг. S4 – Smart Specialization Strategy for Sustainability).
Стратегијата ги определува областите во кои Македонија има најмногу капацитети за иден развој базиран на знаење, наука, истражувања применети во македонските компании. Тоа,според професорот Атанас Кочов од Машинскиот факултет, е првиот чекор што треба да се направи за јасно да знаеме како да го примениме концептот на циркуларна економија. „Голем предизвик за македонската индустрија во четирите области дефинирани со стратегијата за паметна специјализација за одржлив развој ќе биде примена на принципите на циркуларната економија за подобрување на конкурентноста на компаниите, поголем и побрз економски развој, како и формирање додадена вредност во синџирите на снабдување, преку примена на нови технологии, иновативни решенија, поголем број патентирани решенија за производствени процеси и производи, поголема соработка помеѓу научните институции и индустријата“.
Се применува ли циркуларната економија во земјите-членки на ЕУ?
Европската Унија произведува повеќе од 2,5 милијарди тони отпад секоја година, се наведува на официјалната веб-страница на Европскиот парламент. Светската популација расте, а со тоа и побарувачката за суровини. Сепак, понудата на клучните суровини е ограничена. Од 2018-та, речиси секоја година Европската комисија ја става циркуларната економија како еден од приоритетите во зелениот план.
Приватна архива/„Везе Шари“
Приватна архива/„Макстил“
Приватна архива/„Кантрисајт ретрит“
На последниот состанок на Европската економска зона (ЕЕА), во мај годинава, е донесен заклучок дека на земјите-членки од Унијата ќе им треба повеќе време за постигнување на сите цели. Податоците покажуваат дека 11,7 отсто од сите материјали што се користени во ЕУ потекнуваат од рециклиран отпад, што е повеќе од 8,3 отсто во 2004 година.
