ММФ: Кочница за платите на администрацијата, пензиите и каматата на Народната банка

Членовите на мисијата на Меѓународниот монетарен фонд кои престојуваа на годишни консултации во Македонија во рамките на аранжманот од член IV во завршната изјава констатираат дека економскиот раст во земјава добива на интензитет.

„По засилувањето на почетокот на 2024 година, се очекува раст од 3,3 проценти во 2025 година, поттикнат од посилната домашна побарувачка, бидејќи проектите за јавни инвестиции (вклучувајќи го и проектот за патот Коридор 8/10г) се интензивираат и потрошувачката е поддржана од владините трансфери и растот на реалните плати“, наведуваат од ММФ.

Оттаму укажуваат дека влијанието на слабата надворешна побарувачка забележано во 2024 година се очекува да опстои и во 2025 година, поттикнато од структурните промени во европскиот автомобилски сектор. На долг рок, високата емиграција, особено кај младиот сегмент од населението, се предвидува да го намали потенцијалниот раст, кој монетарците сега го проценуваат на три проценти.

„Инфлацијата повторно расте. Во јануари, инфлацијата достигна 4,9 отсто на годишно ниво, од најниското ниво од 2,2 отсто во август 2024 година. Базичната инфлација стана главен двигател и останува истрајна, поттикната од силниот раст на платите. Инфлацијата на храната останува висока и покрај административните контроли на цените и другите интервенции“, посочуваат од ММФ.

Претставниците на фондот забележуваат дека домашните ризици се зголемени, а надворешните изгледи се понеизвесни.

„Слабите јавни инвестиции, застојот на реформите во продуктивноста, емиграцијата и забавената активност на клучните трговски партнери го загрозуваат растот на среден рок. Во меѓувреме, високиот раст на реалните плати без зголемување на продуктивноста и зголемените фискални трансфери може дополнително да ја поттикне инфлацијата и да ја наруши конкурентноста. Смените на трговската политика и шоковите на СДИ може да го потиснат извозот и да ги заострат финансиските услови“, наведуваат од ММФ.

Се бара кредибилна фискална консолидација

Персоналот на ММФ се согласува со целта на властите за намалување на дефицитот оваа година, но се загрижени дека приходите ќе бидат слаби, што ќе ја направи оваа цел недостапна.

„Дефицитот од 4 проценти од БДП предвиден во буџетот за 2025 година ќе биде надминат доколку очекуваните приходи на властите (од 1,5 проценти од БДП) од намалувањето на сивата економија и зголемувањето на даночната усогласеност не се остварат. Ги поздравуваме напорите на Управата за јавни приходи за модернизација на наплатата на даноците и намалување на неформалноста, но за овие напори ќе биде потребно време за да се дадат резултати“, се укажува во изјавата.

Монетарците препорачуваат во секој планиран ребаланс на буџетот, властите да избегнуваат зголемување на трошоците и да се фокусираат на намалување на даночните расходи и трансфери (на пример, субвенции за земјоделството).

„Од суштинско значење е да се обезбеди целосен и навремен трансфер на придонесите во пензискиот систем од вториот столб“, потенцираат од ММФ.

Да се контролираат тековните трошоци/Извор:Depositphotos

Според мисијата, потребна е веродостојна фискална стратегија за да се доведе долгот на надолна патека.

„Буџетскиот дефицит го надмина плафонот од 3 проценти од БДП во фискалните правила, додека јавниот долг е во нагорен тренд и надмина 60 проценти од БДП во 2024 година - 14 процентни поени над нивото пред пандемијата. Клучна е веродостојната фискална стратегија за враќање на усогласеноста со фискалните правила, за зачувување на кредибилитетот за одржување на пристапот до меѓународните пазари на капитал, за создавање простор за инвестиции и зајакнување на отпорноста на идните шокови“, велат од ММФ.

Оттаму сметаат дека фокусот треба да биде на контрола на тековните трошоци при што  персоналот препорачува да се изостават понатамошните зголемувања на пензиите во септември 2025 година и пензискиот систем во 2026 година да се врати на правилата за индексирање само на инфлацијата - за да се поддржи консолидацијата и истовремено да се заштити куповната моќ на пензионерите.

„Персоналот советува да се ограничи растот на платите на јавниот сектор согласно инфлацијата во блиска иднина. Министерството за финансии треба да го зајакне надзорот за да се осигури дека зголемувањата на јавните плати се во согласност со постигнувањето на фискалните правила. Со текот на времето, обединувањето на фрагментираниот систем за преговарање за платите ќе помогне да се спречат неочекувани буџетски притисоци“, наведуваат од ММФ.

Монетарците сметаат дека е потребно и мобилизирање на приходите.

„Потенцијалот за даночни приходи се проценува на 22-24 проценти од БДП. За да се реализираат овие приходи, даночните реформи треба да се фокусираат на намалување на даночните расходи, ограничување на намалените стапки и ослободувања, подобрување на даночната усогласеност и постепено зголемување на данокот на имот. Забрзаните напори на владата за дигитализација ќе ја подобрат мобилизацијата на приходите“, пишува во изјавата.

Надвор од консолидацијата, од мисијата на ММФ сметаат дека се потребни структурни фискални реформи за да се зајакне фискалното управување и да се подобри ефикасноста на трошењето.

„Клучните тековни мерки вклучуваат спроведување на уредбата и прирачникот за управување со јавни инвестиции, усвојување на законот за ЈПП и спроведување прегледи на трошоците за оптимизирање на распределбата на буџетот. Управувањето со фискалните ризици, особено од државните претпријатија и големите проекти како што е патот на Коридорот 8/10д, е од клучно значење“, наведуваат од ММФ.

Според претставниците на фондот, вклучувањето на проценка на фискалниот ризик во среднорочната фискална стратегија претставува достигнување за министерството.

„Државниот производител на електрична енергија, ЕСМ, бара инвестиции во технологијата и подобрување на ефикасноста за да се намалат трошоците за производство и да се прошири производството, а истовремено постепено да се намалува својата улога на субвенционираниот, регулиран пазар. Операционализацијата на Фискалниот совет е позитивен чекор и се охрабрува да ги зајакне неговите независни проценки“ посочуваат од ММФ.

Политики за одржување на стабилноста и ублажување на ризиците

Според претставниците на ММФ, поради обновеното забрзување и на основната и на базичната инфлација, Народната банка (НБРСМ) треба да остане во мирување, кога се во прашање клучните каматни стапки додека не се појават јасни докази за постојана дезинфлација.

„Персоналот ги поддржува промените во задолжителната резерва што ги спроведува НБРСМ и советува дополнително заострување за да се апсорбира вишокот на ликвидност. НБРСМ треба да остане внимателна кон инфлаторните ризици од домашни фактори, вклучително и зголемувањето на платите и пензиите, како и зголемените надворешни ризици од трговските неизвесности“, наведуваат монетарците.

Доколку овие ризици се материјализираат, тие сметаат дека НБРСМ треба да биде подготвена за дополнително затегнување за да спречи вкоренување на инфлацијата.

„НБРСМ ефективно се справи со неодамнешните предизвици, вклучувајќи го и шокот на трошоците за енергија. Нејзината издржливост произлегува од оперативната и финансиската автономија, која ја поткрепува нејзината независност и кредибилитет - и двете суштински за одржување на стабилноста на цените и девизниот курс и мора да бидат заштитени“, наведуваат од ММФ.

Според мисијата, финансискиот систем останува отпорен, но макро прудентните поставки можеби ќе треба да се заострат како одговор на брзиот кредитен раст.

„Генерално, банкарскиот сектор е добро капитализиран, високо ликвиден и профитабилен, со ниски нефункционални кредити на ниво на целиот систем. Активните макропрудентни и микропрудентни мерки на НБРНМ ја зајакнаа отпорноста. Силните биланси и зголемените депозити поттикнаа забрзување на кредитната активност кон крајот на 2024 година“, посочуваат од ММФ.

Персоналот го поддржува постепеното заострување на НБРСМ на контрацикличниот капитален тампон и дополнителните барања за капитал за да се осигура дека банките одржуваат соодветен капацитет за апсорпција на загуби и докапитализација, во согласност со регулативите на ЕУ.

„Доколку кредитирањето и цените на недвижностите продолжат да растат брзо, може да се гарантира дополнително заострување на макропрудентните инструменти“, наведуваат монетарците.

Структурни реформи

Персоналот на ММФ ги поддржува целите на властите за зајакнување на продуктивноста, подигнување на животниот стандард и намалување на неформалноста.

„Во текот на изминатата деценија, растот во Северна Македонија заостануваше во однос на регионалните врсници и конвергенцијата со ЕУ е запрена. Високата емиграција доведе до опаѓање на населението кое се заканува да го забави потенцијалниот раст. Забрзувањето на структурните реформи е клучно за постигнување на целите на властите, надоместување на трошоците за емиграцијата и поддршка на земјата на нејзиниот пат кон пристапување во ЕУ“, велат од ММФ.

Оттаму ги повторуваат добро познатите приоритети: подобрување на деловното опкружување, зајакнување на пазарот на трудот, зголемување на инвестициите во јавната инфраструктура, зајакнување на владеењето на правото и напорите за борба против корупцијата и подобрување на управувањето.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар