Скапо нѐ чини рејтингот: Македонија поблиску до Африка отколку до регионот за нови задолжувања

Каде да се најдат пари за покривање на старите долгови и финансирање на буџетскиот дефицит на државата е прашање што заслужува сериозно внимание ако се земе предвид дека Македонија за оваа намена ќе треба да се задолжи 120,6 милијарди денари (1,96 милијарда евра) следната година. Според проекциите во предлог-буџетот за 2026 година, кој е веќе влезен во собраниска процедура, предвиденото ниво на домашно задолжување изнесува 35,6 милијарди денари (578 милиони евра), а ќе се обезбеди преку задолжување со издавање државни хартии од вредност или домашен заем.

Задолжувањето во странство во вкупен износ од 85 милијарди денари (околу 1,38 милијарда евра) ќе се реализира преку издавање еврообврзница, како и од други извори (повлекување средства од кредитни линии од странски финансиски институции наменети за финансирање одделни проекти или буџетски дефицит). Со оглед на тоа што нашата држава треба да обезбеди огромна сума на меѓународниот пазар на капитал, со помош на аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ се обидовме да отсликаме низ каква диоптрија би можеле инвеститорите да ја гледаат нашата држава кога ќе „мерат“ колкава цена треба да платиме за новите заеми.

Се задолжуваме најскапо во регионот

Нашите аналитичари посочуваат дека Македонија се задолжува најскапо во регионот Адрија, имајќи го предвид статусот на кредитен рејтинг (S&P=BB-). Тие укажуваат дека кога се разгледуваат земјите во регионот и приносите по кои позајмуваат во евра, Македонија е потешко да се спореди, имајќи предвид дека всушност нема „врсничка“ група во однос на рејтингот.

„Споредувавме со Албанија, која има едно ниво повисок рејтинг ББ, и со далечниот Узбекистан, кој има ист рејтинг како Македонија. Кај моментално активните двегодишни обврзници гледаме дека Македонија и Узбекистан се движат многу слично иако приносот на Узбекистан се намали во последните месеци поради зголемената привлечност на пазарот на капитал и отвореноста на економијата за странски инвестиции (влегувањето на „Франклин Темплтон“ како управител на државни компании)“, наведува Михаел Блажековиќ, тим-лидер на аналитика во „Блумберг Адрија“.

Тој додава дека ако Македонија се задолжи на подолг рок во евра, на вообичаениот начин како досега односно преку 7-годишна обврзница во евра, тогаш може да се спореди со егзотичните африкански земји Бенин и Брегот на Слоновата Коска, кои имаат ист рејтинг.

„Имено, доколку денес Македонија се задолжи на седум години во евра, тогаш приносот веројатно би бил околу 5,5 проценти, што е за околу 10 базични поени пониско од сегашната 7-годишна еврообврзница на Бенин и Брегот на Слоновата Коска“, вели Блажековиќ.

Тој укажува дека ликвидноста на домашниот систем и достапноста на средства на странските пазари не се доведени во прашање.

„Сепак, со оглед на тоа што Македонија е сè уште во територијата ‘ѓубре’ (junk) во однос на кредитниот рејтинг, значителен пад на приносите во моментов не е можен“, посочува Блажековиќ.

Стари долгови на сите страни

Македонија следната година треба да врати вкупен долг и камати во износ од 74,8 милијарди денари (околу 1,2 милијарда евра). Од вкупната сума, за враќање на надворешниот долг треба да издвоиме 54,9 милијарди денари (892 милиони евра), а за враќање на домашниот долг 19,9 милијарди денари (323 милиони евра).

Отплатата на главнината по основ на надворешен долг го вклучува редовното сервисирање на обврските кон странските кредитори: еврообврзницата што беше издадена во 2020 година, во износ од 43,1 милијарди денари (700 милиони евра), долг кон ММФ во износ од 3,1 милијарди денари (50 милиони евра), кон ИБРД во износ од 3,3 милијарди денари (53 милиони евра), како и долгови во различни суми кон ЕБРД, ИДА, ЦЕБ, ЕИБ и кон други билатерални кредитори (ИФАД, КфВ, Јапонската агенција за меѓународна соработка и др.).

Отплатата на главнината по основ на домашниот долг се однесува на отплати на 2, 3, 5 и 10-годишни државни обврзници, отплата на домашни заеми и отплата на структурни обврзници.

Инаку, износот на државниот долг на Македонија на 30.9.2025 година е 8,49 милијарди евра, односно 51,1 процент од БДП, а на јавниот долг 9,73 милијарди евра, односно 58,5 проценти од БДП. Во согласност со проекциите на Министерството за финансии, државниот долг на крајот на 2025 година ќе изнесува 53,3 проценти од БДП, а јавниот долг се очекува да биде на нивото од 62,1 процент од БДП.

Буџетски дефицит од 637 милиони евра во 2026 година

Проектираниот дефицит за 2026 година е во износ од 39,2 милијарди денари (637 милиони евра) или на ниво од 3,5 проценти од планираниот БДП.

„Незначителното отстапување од 0,5 проценти од бруто-домашниот производ од воспоставеното фискално правило за буџетски дефицит се должи на потребата за обезбедување финансиски средства за исполнување на обврските од членството во НАТО за капитални вложувања во одбраната, модернизацијата на сообраќајната инфраструктура и локалните инфраструктурни проекти“, се наведува во предлог-буџетот за 2026 година.

Во документот се најавува дека Владата ќе постигне постепено усогласување со фискалните правила во рамките на Фискалната стратегија 2026-2030 преку реализација на мерки на приходната и расходната страна. Имено, се предвидува подобрена наплата на буџетските приходи преку формализација на неформална економија, дигитализација на процесите преку воведување е-фактура и други реформски проекти, консолидација и рационализација на буџетските расходи преку јасно дефинирани критериуми и зајакнат мониторинг на трошењето на јавните средства, подобрена ефикасност и ефективност на јавните расходи преку индикатори за мерење на успешност на политиките во буџетот и стратешко планирање на инвестициите за постигнување реално планирање на капиталните расходи и навремено реализирање на проектите.

Повторно ќе растат расходите за плати во јавниот сектор и пензиите

Буџетските расходи за 2026 година се предвидува да изнесуваат 414,2 милијарди денари (околу 6,7 милијарди евра), што е зголемување од 2,6 проценти во однос на 2025 година. Од вкупната сума, најголем дел од 373,9 милијарди денари (околу шест милијарди евра) е наменет за редовна исплата на плати на вработените во јавниот сектор, пензии, социјални права, исплата на субвенции, поддршка на економијата и иновативните активности.

МИА

Расходите за исплата на плати се проектирани на ниво од околу 52,6 милијарди денари (855 милиони евра) и, споредено со 2025 година, истите тие се планирани на повисоко ниво за околу три милијарди денари (безмалку 50 милиони евра). 

„Проекцијата е базирана на постојната законска регулатива, обврските што произлегуваат од веќе склучените колективни договори, новите вработувања што ќе се реализираат првенствено преку мобилност и преземање на вработени од други институции од јавниот сектор“, се наведува во документот.

Социјалните трансфери се проектирани во износ од 206,3 милијарди денари (3,3 милијарди евра), а од нив само за исплата на пензии се планирани 116,8 милијарди денари (1,8 милијарда евра), со вклучен ефект од дополнителен пораст на пензијата за 2026 година.