Власта ги менува плановите: Раст на долгот во ревидираната фискална стратегија

Министерството за финансии ја ревидираше фискалната стратегија за периодот од 2026 до 2030 година. Според документот што е веќе доставен до Собранието, ревидираната стратегија покажува „одредени отстапувања што се однесува до макроекономските позиции“.

Според новите проекции, оваа година се очекува натамошен раст на економијата, со нешто поумерено темпо во однос на претходната проекција како резултат на остварувањата во тековната година, нагорната ревизија на остварувањата за 2024 година, но и ризиците што произлегуваат од надворешното опкружување, пред сè кај главните трговски партнери.

„Притоа во наредниот период се очекува пролонгирање на динамиката на остварување повисоки стапки на економски раст, во услови на реализација на мерките предвидени во стратешките документи на Владата за забрзување и постигнување одржлив раст, дополнет со предвидената поддршка од ЕУ за забрзана интеграција на земјите од регионот“, се наведува во документот.

Исто како со фискалната стратегија, и со ревидираната се очекува растот да биде придвижен од домашната побарувачка, додека нето-извозот се предвидува да има негативен придонес, „но постепено да се стесни во услови на солиден раст на извозот и на увозот“.

Долг и дефицит

Ревидираната фискална стратегија проектира повисоки стапки на јавниот долг во 2029 и 2030 година, но тие ќе останат под критериумот за долг под 60 отсто од БДП. Сепак, според експертите, и ова ниво на задолженост за македонската економија е високо.

Според универзитетскиот професор Борче Треновски, мора да се внимава на зголемувањето на задолжувањето затоа што со вакво темпо на среден рок земјата може да се најде во незавидна положба.

„Нашата процена е дека оптимално ниво на задолжување на нашата економија е 50-55 отсто од БДП. Над тоа ниво влегуваме во ситуација кога се задолжуваме за да се раздолжуваме. Ако ги земеме предвид последните 20 години и анализираме дали со зголемувањето на јавните приходи се зголемувале јавните расходи или се отплаќал долгот, се покажува дека на еден денар зголемени јавни приходи имаме 1,2 денари зголемени расходи. Значи сме го зголемувале долгот во континуитет“, вели тој во разговор на ТВ „Блумберг Адрија“.

Нема промена во динамиката со која буџетскиот дефицит ќе стигне до законските три отсто од БДП. Тоа треба да се постигне во 2027 година, а до 2030 година да се намали до 2,8 отсто од БДП.

Приходи и расходи

Споредбата на фискалната стратегија и ревидираниот документ покажува разлика во проекциите за буџетските приходи. Вкупните приходи ќе растат поумерено од претходните прогнози, во услови на пониски проекции за приходи од даноци и придонеси.

Се консолидира и расходната страна на буџетот. Ревидираниот документ прогнозира помалку трошење од претходно. Позначително е намалувањето кај ставките трансфери кон единиците на локална самоуправа и субвенции и трансфери. Кај социјалните трансфери намалувањето е поблаго.

Трошоците за отплата на камати во периодот од 2027 до 2029 година ќе растат побрзо од планираното. Според ревидираната фискална стратегија, за периодот од 2026 до 2030 година оваа ставка ќе биде за еден отсто поголема во споредба со првичната стратегија. Во 2030 година трошоците за отплата на камата ќе се намалат за два отсто во споредба со претходните проекции.

Ставката за плати расте, а по намалувањето на предвидената сума за капитални инвестиции за следната година, позначителен раст на оваа позиции е предвиден дури во 2030 година.

Влошување на условите на пазарот на трудот

Ревидираната фискална стратегија нотира нагорно отстапување на инфлацијата за оваа година во согласност со остварувањата заклучно со октомври. Затоа нагорно ја ревидира и стапката на инфлација за следната година, „додека очекуваните стапки во среднорочниот период 2027-2030 остануваат исти“, што значи исполнување на целните два отсто.

Во делот на пазарот на трудот, иако се очекува подобрување на состојбите, има отстапувања во однос на претходните прогнози.

„Со оглед на демографските трендови, среднорочната стапка на вработеност е надолно ревидирана“, се наведува во стратегијата.

Проблемот на пазарот на трудот го истакнуваат и експертите на економскиот институт „Фајнанс тинк“. Во последната анализа тие напишаа дека вработеноста расте поради растот на работата на црно.

„Растот на вработеноста е доминантно резултат на раст на неформалната вработеност, која продолжи да се зголемува и во овој квартал се искачи на 14,3 проценти. Стапката на слободни работни места (2,02 отсто) во овој квартал остана слична како и во претходните, што упатува дека недостигот од нискоквалификувани работници останува хроничен, а најпогоден сектор се угостителството и туризмот. Овие движења на пазарот на трудот укажуваат на помала воздржаност од претходно, но сепак условите се влошени“, пишува во извештајот.