Зелените обврзници веќе не носат заштеди

Во 2020 година, додека пандемијата радикално го преобликуваше глобалното стопанство, пазарот на зелени обврзници доживеа невидена експанзија. Инвеститорите во рекорден број се свртуваа кон финансиски инструменти кои ветуваа поддршка за климатски прифатливи проекти, а ознаката „зелено“ стана синоним за иднината на финансирањето.

Во такво опкружување, зелените обврзници нудеа нешто повеќе од репутациска вредност – тие носеа и конкретна заштеда во трошоците за задолжување. Овој ефект доби и сопствен назив – гриниум (од анг. „greenium“ или зелена премија е термин кој ја означува разликата во цената меѓу зелените и конвенционалните средства) – и стана еден од најследените показатели на пазарот на одржлив долг.

Но, анализата на „БлумбергНЕФ“, која опфаќа повеќе од 5.300 зелени обврзници и стотици илјади необележани изданија ширум светот, покажува дека таа предност речиси целосно исчезнала. И не само тоа – во некои случаи зелената ознака денес дури може да го зголеми трошокот за издавачите.

Гриниум – од симболична предност до вистински трошок

Теоретски, гриниум означува ситуација во која инвеститорот прифаќа понизок принос затоа што му е важно да инвестира во еколошки прифатливи проекти. За возврат, издавачот добива финансиска корист – пониски камати и поголема побарувачка.

Но, како што покажува анализата на „БлумбергНЕФ“, просечниот глобален гриниум денес е речиси исчезнат. Поточно, се претворил во премија на ново издание – ситуација во која зелените обврзници бараат повисока камата од обичните. Во просек, од 2014 до почетокот на 2025 година, издавачите на зелени обврзници плаќаат 0,35 базични поени повеќе отколку што би платиле за стандардни обврзници. Статистички, тоа не е огромна бројка, но претставува суштинска промена.

Медијаната на глобалниот гриниум го достигна својот врв во 2020 година, на ниво од 3,3 базични поени. Но до 2023 година падна под нула и пазарот тргна во спротивен правец. Овој пресврт не е само последица на пазарните циклуси, туку и одраз на подлабоките структурни промени.

„БлумбергНЕФ“ притоа предупредува дека гриниум сè уште постои во одредени региони и сектори, но повеќе не е правило – туку исклучок.

Bloomberg

Европа – кога зелените обврзници стануваат многубројни

Европската унија (ЕУ) веќе со години се перципира како лидер во развојот на пазарот на одржливо финансирање. Не само што пазарот на зелени обврзници во ЕУ е најголем во светот, туку и регулаторите – како Европската комисија и Европската централна банка (ЕЦБ) – беа меѓу првите што воведоа таксономии, стандарди и мерки кои силно го поддржуваа издавањето на долгови со ознака на одржливост.

Во таков контекст, речиси парадоксално изгледа фактот што токму во ЕУ е забележан еден од најочигледните падови на гриниумот. Според „БлумбергНЕФ“, европските издавачи – особено од корпоративниот сектор – во поголемиот дел од месеците по 2021 година плаќаат премија на новите издавања. Во просек, таа премија изнесува 3,39 базични поени, додека издавачите надвор од ЕУ бележат позитивен гриниум од 2,29 базични поени.

Една од клучните причини лежи во едноставниот пазарен закон – понудата ја надмина побарувачката. Во споредба со остатокот од светот, европскиот корпоративен сектор издаде огромен обем зелени обврзници, иако тие во просек сè уште беа 3,8 пати предбележани. Но, обврзниците надвор од ЕУ беа предбележани дури 4,4 пати, што укажува на уште посилна побарувачка и повисока перципирана вредност на зелената ознака во тие региони.

„БлумбергНЕФ“ посебно го истакнува примерот на француската енергетска компанија „Енџи“, чии зелени обврзници од март 2020 година носеа премија на ново издавање од дури 52 базични поени. Таа исклучително висока бројка се објаснува со пазарниот хаос за време на пандемијата, но истовремено го потврдува поширокиот тренд – кога е присутна висока нестабилност, дури ни „зелениот“ сертификат не е доволен за намалување на трошоците за задолжување.

Покрај прекумерната понуда, аналитичарите ги нагласуваат и промените во монетарната политика како фактор што влијаел врз падот на гриниумот во ЕУ. Европската централна банка на крајот од 2023 година ја укина својaта програма за откуп на корпоративни обврзници (CSPP), која со години ја одржуваше силната побарувачка за долгот на европските компании – вклучително и тој со зелена ознака.

Заедно со растечките каматни стапки, кои почнаа да растат поради инфлацијата уште на средината на 2022 година, повлекувањето на ЕЦБ од пазарот дополнително ја намали побарувачката и ги зголеми премиите за издавачите.

Во Америка веќе не вреди да се биде „зелен“

Во екот на растот на ЕСГ-инвестициите во САД, пазарот на зелени обврзници во 2020 година го достигна својот најсилен гриниум. Шестмесечниот просек достигна 22 базични поени во јули и август таа година, што беше јасен показател дека побарувачката далеку ја надминува понудата.

Во тој период многу издавачи за првпат влегоа на пазарот на зелен долг, а инвеститорите покажуваа силна доверба во ЕСГ-стратегиите – особено преку специјализирани фондови. Според податоците на „БлумбергНЕФ“, зелените обврзници на „Кимко реалити“ и „Кон Едисон“ беа меѓу тие со најголем забележан гриниум. „Кимко“, американски оператор на трговски центри, ја издаде својата прва зелена обврзница со попуст од дури 63,35 базични поени. „Кон Едисон“, еден од најголемите американски добавувачи на комунални услуги, оствари гриниум од 39,78 базични поени.

Но, таквата пазарна клима не траеше долго. Од 2022 година па наваму, американскиот пазар почна да бележи премии на новите издавања, што значи дека издавачите мораат да плаќаат повеќе отколку за обврзници без ознака за одржливост. До март таа година, просечната премија изнесуваше 0,15 базични поени – мала бројка на хартија, но значаен пресврт во трендот.

За овој пресврт „БлумбергНЕФ“ наведува неколку клучни причини. Прво, растот на каматните стапки ги погоди сите сегменти на пазарот на капитал и ги зголеми трошоците за задолжување. Потоа, намалените нето-приливи во ЕСГ-фондовите ја ограничија нивната куповна моќ, што ја ослабна побарувачката за зелени обврзници. Дополнително, политичката клима во САД сè повеќе се обликува под влијание на антагонистичките ставови кон ЕСГ-инвестициите. Конзервативните политичари и делови од финансиската индустрија сè поотворено ги критикуваат одржливите инвестиции, нарекувајќи ги форма на политички активизам што го загрозува приносот.

Во таков контекст, зелената ознака престана да биде предност. Напротив – за дел од инвеститорите таа почна да претставува репутациски ризик.

Кој сè уште остварува гриниум?

И покрај општиот тренд на слабеење на гриниумот, одредени типови на издавачи и понатаму успеваат да го остварат. Тоа се пред сè државни и финансиски издавачи, кај кои зелените обврзници често се перципираат како помалку ризични и помалку изложени на гринвашинг (лажно прикажување на еколошка одржливост).

Додека корпоративниот сектор, особено во ЕУ, во просек плаќа премија на нови издавања која во одредени месеци надминува 10 базични поени, државните агенции, наднационалните институции и развојните банки сè уште често бележат позитивен гриниум. Според анализата, околу 51 отсто од примерокот го сочинуваат токму вакви издавачи. Медијаната на гриниумот кај нив изнесува 1,22 базични поени.

Интересно е, сепак, дека суверените издавачи – односно државите – не секогаш го следат истиот образец. Иако некои земји бележат силен гриниум, како што е Катар, чие прво издавање од 2024 година носи гриниум од 19,7 базични поени, целокупната слика е мешана. Дури три четвртини од суверените издавања во примерокот бележат негативен гриниум, со просечна премија на ново издавање од 4,6 базични поени.

„БлумбергНЕФ“ нагласува дека првото издавање често е поповолно од подоцнежните. Но, тоа не е правило — само 48 отсто од дебитантите во примерокот имаат подобар гриниум од своите следни издавања.

Веродостојноста на зелената ознака

Падот на гриниумот кај корпоративните издавачи делумно се поврзува со зголемена загриженост за гринвашинг. Инвеститорите стануваат сè повнимателни кон зелени обврзници што доаѓаат од сектори со високи емисии на јаглерод или од компании чии основни активности не се во согласност со климатските цели – дури и ако формално ги исполнуваат зелените критериуми.

Затоа, на пример, „Електрисите де Франс“, компанија со повеќе од 80 отсто приходи од чиста енергија, и покрај зелениот профил, бележела премии на нови издавања – во распон од 2,44 до 51 базични поени. Слично и СНАМ, италијанска инфраструктурна компанија од секторот на фосилни горива, сепак успеала да оствари гриниум до 20 базични поени. Со други зборови, инвеститорите сè помалку гледаат на структурата на приходите, а сè повеќе веруваат (или не веруваат) во зелената рамка на обврзниците.

Некои сектори бележат поизразени премии на новите издавања од други. „БлумбергНЕФ“ посебно го издвојува секторот на јавни претпријатија за услуги, кој е трет најголем извор на зелен долг во примерокот со 79 обврзници.

За овој сектор просечната премија изнесува 6,25 базични поени, а медијаната 2,8. Иако се очекуваше овие претпријатија да имаат корист од зелената ознака – со оглед на нивната улога во транзицијата кон обновливи извори – прекумерната понуда од Европа и нестабилноста во енергетскиот сектор доведоа до тоа нивните издавања сè почесто да доаѓаат со дополнителни трошоци.

Слично се случува и во секторот на дискрециска потрошувачка, каде доминираат производителите на автомобили. Овој сектор бележи просечна премија од 5,38 базични поени. Во 2020 година гриниумот во овој сектор изнесувал просечни 12,5 базични поени, но до 2024 година трендот се сменил, па новите издавања сега во просек носат премија од дури 15,6 базични поени.

Bloomberg

Што уште влијае врз гриниумот?

Иако често се смета дека рејтингот, големината на издавањето или купонската каматна стапка силно влијаат врз цената на зелените обврзници, анализата на „БлумбергНЕФ“ покажува дека нивното влијание врз гриниумот главно не е значајно.

Кредитниот рејтинг, како што може да се очекува, игра одредена улога. Обврзниците на издавачи со највисоки оценки (AAA и AA+) бележат благ гриниум – во просек 0,41, односно 0,74 базични поени. Наспроти тоа, обврзниците со рејтинг БББ, што е најниското ниво од инвестицискиот ранг, бележат просечна премија на ново издавање од 10,22 базични поени.

Но, кога станува збор за рокот на достасување, аналитичарите не пронашле јасен образец. Ни на ниво на целиот примерок, ниту во рамките на поединечни региони или сектори, гриниумот не се менува значително во зависност од времетраењето на обврзницата – дури и кога се земаат предвид разликите во кредитниот рејтинг. Ова укажува на тоа дека инвеститорите не ѝ придаваат дополнителна вредност на зелената инвестиција само затоа што има подолг рок на достасување.

Истото важи и за големината на издавањето. Во поголемиот дел од секторите обврзниците со поголем обем не носат поголем гриниум. Исклучок се компаниите од секторот на дискрециска потрошувачка, каде што се забележува благ негативен тренд (R2 = 0,33), што значи дека поголемото издавање може сепак да ја намали премијата.

„БлумбергНЕФ“ тестираше и други фактори, вклучувајќи го бројот на нарачки во однос на големината на издавањето, постоењето на второ мислење за усогласеноста со ЕСГ-принципите и бројот на вкупни издавања по издавач. Ниеден од овие елементи не покажал статистички значаен ефект врз гриниумот.

Гриниум околу нулата и пазар во рамнотежа?

„БлумбергНЕФ“ заклучува дека пазарот на зелени обврзници денес се наоѓа во состојба на привремена рамнотежа. Глобалниот просечен гриниум, кој се движи околу нула, не мора нужно да значи стагнација, туку може да укажува на избалансирана динамика помеѓу понудата и побарувачката.

Кога ќе се погледне подлабоко, се откриваат два многу различни тренда:

Државни и финансиски издавачи – и понатаму редовно остваруваат гриниум, особено во околини со пониски каматни стапки и помали ризици. Нивните инструменти се перципираат како посигурни и помалку подложни на гринвашинг.

Корпоративен сектор – во сè поголем број случаи мора да плаќа повеќе за да ја користи зелената ознака. Премиите на новите издавања се присутни и во ЕУ и надвор од неа, и особено ги погодуваат издавачите од сектори кои се перципираат како побавни во реалната транзиција кон одржливо работење.

Оваа поделба има важно влијание врз идниот раст на пазарот. Ако ништо не се промени, понудата од корпоративниот сектор би можела да забави, особено во услови на повисоки трошоци за извештаи, построги регулаторни барања и ослабени стимулативни мерки.

                     

Улогата на издавачите, инвеститорите и регулаторите За издавачите прашањето е едноставно: ако зелената ознака не носи пониски трошоци – дали воопшто вреди да се посветат на неа? Во некои случаи, одговорот сè уште е „да“ – поради стратегиски цели за одржливо финансирање, репутациски ефект или желба за привлекување институционални инвеститори со ЕСГ-мандати. Пример за тоа е „Фолксваген“ кој и покрај премијата при издавање (до 29,3 базични поени во некои случаи), сепак користи зелени обврзници за 23 отсто од вкупното финансирање – со цел тој удел да порасне на 30 отсто до 2030 година. Во овој случај, зелената ознака повеќе е прашање на корпоративен имиџ и посветеност на транзицијата, отколку на финансиска оптимизација. За инвеститорите, намалувањето на гриниумот може да биде добра вест: се отстранува пречката на помалите приноси, што овозможува поширок круг на инвеститори да влезат на пазарот на зелени обврзници. Во региони како азиско-пацифичкиот каде што побарувачката сè уште е висока и поддржана од државните насоки, позитивниот гриниум може да потрае подолго. За регулаторите, патот е појасен: за да се одржи пазарната динамика ќе биде потребно дополнително стандардизирање на извештаите, обезбедување транспарентност и можеби воведување финансиски стимуланси за да се направи зелената ознака повторно поатрактивна за поширок круг на издавачи. Во Европската унија, каде што известувањето за одржливост веќе е задолжително за многу субјекти, трошокот за добивање зелена ознака постепено се намалува. Но во други делови од светот, тоа сè уште не е случај.

  

Пазарот на зелени обврзници веќе не функционира врз основа на претпоставките од почетокот на 2020-тите. Гриниумот денес е локален, специфичен за одредени сектори и зависен од макроекономските околности. Но тоа не значи дека зелената обврзница го изгубила своето значење – туку дека влегува во зрела фаза, каде што долгорочната доверливост, транспарентноста и политиката ќе се ценат повеќе од самата етикета.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар