Опкружени сме со уреди што работат на електрична енергија, а во последно време електричните автомобили земаат замав. И кога тие се во прашање, секако се едни од првите приоритети во зелената агенда, но секако има замки. Веќе со години се спроведуваат истражувања за влијанието што електромагнетните полиња можат да го имаат врз здравјето. Во овој контекст се и најновите анализи за тоа што значи ова за возачите: дали електричните автомобили генерираат поголеми електромагнетни полиња од возилата со мотори со внатрешно согорување и каква е вистинската изложеност за време на возењето?
Неодамнешната студија на германскиот автомобилски клуб АДАК (ADAC), направена во соработка со Истражувачкиот центар за електромагнетна компатибилност на животната средина (femu), универзитетската болница „РВТХ Ахен“ (RWTH Aachen) и „Зелберсдофр лејбор“ (Seibersdorf Labor GmbH), ги истражи овие прашања во име на германската Федерална канцеларија за заштита од зрачење и Федералното министерство за животна средина и ги утврди електричните и магнетните полиња при возење електрични автомобили и електрични мотоцикли.
Прочитај повеќе
Прашавме колку македонски возачи би се префрлиле на електричен автомобил
Во изминативе години има раст на бројот на електрични автомобили, но сепак тој е незначителен во однос на вкупниот број возила.
25.11.2025
Само неколку автомобили имаат реална цена: Тест на германски АДАК
Автомобилите никогаш не биле толку скапи како денес.
16.01.2025
Кои се најдобри зимски пневматици за автомобили: тест на германски АДАК
Добрите зимски пневматици не само што мора да обезбедат високо ниво на безбедност при возење во зимски услови на патот туку мора да се покажат добро и во суви и во влажни услови.
05.11.2024
Тесна трка: Кои се најдобрите електрични автомобили?
Тестот се базира на оценување на перформансите на возилата, но и трошокот за набавка односно каква вредност добиваат купувачите за потрошените пари.
01.07.2025
Обемната студија со над 975.000 индивидуални мерења покажа дека не постои здравствен ризик поврзан со електричните автомобили или електричните мотоцикли.
Тест нарачан од германската Федерална канцеларија за заштита од зрачење:
Магнетните полиња кај електричните автомобили се безопасни
Што точно е електросмог?
Иако студијата не открива ризик по здравјето, електромагнетните полиња во возилата постојат, тие варираат во зависност од дизајнот и стилот на возење, а некои од нивните ефекти сè уште се истражуваат од страна на науката.
Електричните и магнетните полиња, познати како електросмог или е-смог, се присутни секаде каде што тече електрична струја. Тоа е случај и кај возилата со конвенционални мотори со внатрешно согорување, но се разбира и кај електричните автомобили.
Електромагнетните полиња ја овозможуваат работата на мобилните телефони, електричните автомобили и далноводите, едноставно тие го одржуваат текот на современиот секојдневен живот. Но, какво влијание има електросмогот врз човечкото тело?
Depositphotos
„Електросмог“ е разговорен термин за вештачки генерирани електромагнетни полиња и нивните потенцијално штетни ефекти врз здравјето на луѓето. За разлика од смогот предизвикан од загадувањето на воздухот, електросмогот ниту е видлив ниту, пак, има мирис.
Три категории на електромагнетни полиња: |
Колку длабоко продира електромагнетното зрачење во телото зависи од неговиот интензитет (јачина на полето) и фреквенција. Времетраењето на изложеноста на електромагнетен смог, како и неговата насока кон специфични делови од телото, исто така игра улога во истражувањето на потенцијално штетните здравствени ефекти. Се прави разлика помеѓу докажани стимулативни ефекти, биолошки ефекти и можни долгорочни последици.
„Одредени ефекти сè уште не се целосно разбрани“, вели д-р Сара Дрисен од Истражувачкиот центар за електромагнетна еколошка компатибилност во универзитетската болница „РВТХ Ахен“ (RWTH Aachen) и додава дека во тек се идентификација и научни истражувања за електромагнетната компатибилност со околината.
Сите возила емитуваат електромагнетни полиња. Иако електричните автомобили и возилата со мотори со внатрешно согорување тешко се разликуваат во однос на високофреквентните полиња, се појавуваат разлики во однос на статичките и нискофреквентните магнетни полиња предизвикани од електричните мотори, електрониката за напојување, процесите на полнење и електричниот систем на возилото.
Високофреквентните полиња, од друга страна, немаат никаква врска со погонскиот систем, туку потекнуваат од радиотехнологијата во автомобилот: блутут, WLAN, бесконтактно отклучување, следење на притисокот во гумите или радар.
Електромагнетен смог: Мерења направени при возење
Во рамките на студијата се испитуваа 11 електрични автомобили, две хибридни возила со приклучок и едно возило со мотор со внатрешно согорување, како и четири електрични мотоцикли. Мерењата се вршеа во станицата на АДАК во Пенцинг, на тест-патеката на германскиот автомобилски клуб, но и со возење во реалниот свет.
„Опел корса“ (Opel Corsa) беше единственото возило со мотор со внатрешно согорување во оваа студија и служеше како споредба со електричната „опел корса-Е“ (Opel Corsa-E).
Мерењата покажаа дека за време на возењето може да се појават локални и краткотрајни магнетни полиња. Тоа се случува првенствено за време на вклучување, запирање, забрзување или кога се вклучени електричните компоненти.
Важно е да се напомене дека пресметките со користење анатомски модели на телото покажаа дека дури и во такви случаи, основните граници не се надминати и затоа нема докази за здравствен ризик - дури ни за луѓе со импланти или бремени жени.
Од АДАК посочуваат дека повисоки вредности се измерени главно во пределот на стапалата на возачот и совозачот, додека пределот на главата и торзото покажа значително пониски нивоа. Причината за тоа е близината на стапалата до електричните компоненти што генерираат електромагнетни полиња.
Depositphotos
Изложеноста на магнетни полиња не е иста кај сите електрични автомобили, туку варира значително, во зависност од возилото. На крајот на краиштата, во голема мера зависи од тоа како е изграден автомобилот и каде се наоѓаат електричните компоненти, посочуваат од АДАК.
Интересно, но самата моќност на моторот не е соодветен индикатор за јачината на магнетното поле, туку стилот на возење има јасно влијание. Силното забрзување и запирање резултираат со повисоки вредности на полето отколку возењето со константна брзина.
„Затоа, степенот до кој луѓето се изложени на магнетни полиња во возилата на електричен погон помалку зависи од електричната моќност на електричните мотори, а повеќе од стилот на возење“, велат од АДАК.
Греењето на седиштата како скриен извор на електросмог
Не е само електричниот мотор тој што генерира магнетни полиња, туку и други електрични компоненти, на пример кога возилото е вклучено или преку греењето на седиштата, исто така може да предизвикаат високи вредности за кратки периоди.
Особено се забележува дека системите за греење на седиштата со одредени контроли за префрлување може да генерираат трајно покачени нивоа на топлина во задниот дел и долниот дел на стомакот. Сепак, и тука изложеноста останува под законските граници, но е мерлива. Тоа важи и за автомобилите со мотори со внатрешно согорување.
Што се случува кога електричниот автомобил се полни?
Мерењата за време на процесот на полнење беа направени и во возилото на соодветните позиции за седење и надвор на растојание од 30 см од станицата за полнење или приклучокот на возилото и директно на кабелскиот приклучок, посочуваат од АДАК. Притоа, шест возила беа испитани за време на полнење со AC (наизменична струја), две возила за време на полнење со DC (еднонасочна струја) и уште два автомобила додека се полнеа на стандарден домашен приклучок.
Depositphotos
Мерењата покажаа дека кратки периоди на високи магнетни полиња може да се појават директно на приклучокот за полнење. Тоа се забележа за време на почетната фаза пред самиот процес на полнење, кога возилото комуницира со станицата за полнење, информираат од АДАК. Внатре во самото возило, вредностите се само малку зголемени. И овде пресметките базирани на анатомски модели на телото не покажаа надминување на основните граници.
Клучни наоди:
- Нема надминување на основната гранична вредност – дури и при директен допир со кабелот.
- Вкупното оптоварување за време на полнењето е помало отколку за време на возењето.
- И покрај поголемата излезна моќност, полнењето со еднонасочна струја (брзо полнење) резултира со помал стрес од полнењето со наизменична струја.
Електромагнетен смог постои и кај други превозни средства
Електромагнетен смог е откриен и кај автомобили со мотори со внатрешно согорување, возови на долги релации, трамваи, метроа и електрични тротинети, мотоцикли и велосипеди. Електричните возила на две тркала беа подложени на истиот метод на мерење како и електричните автомобили, но кај другите видови транспорт се користеше само една мерна сонда, посочуваат од АДАК.
Споредбените мерења покажаа дека просечната изложеност на магнетни полиња кај електричните автомобили е слична како и кај другите електрични возила.
|
Полнењето на електричниот автомобил генерира мерливи магнетни полиња, но тие не претставуваат ризик по здравјето. Најсилните вредности се јавуваат кратко и локално - на пример, директно на приклучокот за полнење. |
Ризик од рак и други последици
Меѓународната агенција за истражување на ракот - ИАРК (IARC) уште во 2001 година ги класифицираше нискофреквентните полиња како „веројатно канцерогени“. Меѓутоа, сè уште не е научно потврдено директно или индиректно зголемување на ризикот од рак поради електромагнетните полиња.
Сепак, разни студии сугерираат на зголемен ризик од леукемија (рак на крвта) кај деца изложени на нискофреквентни полиња во подолг период.
Depositphotos
Студијата истражува можна врска меѓу невродегенеративните заболувања како што се амиотрофична латерална склероза или Алцхајмерова болест и силната изложеност на нискофреквентни полиња - особено кај луѓе што професионално биле во контакт со нив на работното место.
Во зависност од видот на уредот, електромагнетното зрачење може да им пречи на пејсмејкерите и другите импланти дури и при јачина на полето под законските ограничувања. Засегнатите лица треба да побараат стручен совет пред да им се вградат такви уреди.
Биолошки ефектиПо изложеност на електромагнетни полиња со ниска јачина повремено се забележани следните ефекти во растенијата и експериментите со животни, а во некои случаи и кај луѓето: |
По изложеност на полиња значително над граничните вредности, експертите детектирале само одредени иритирачки ефекти, како што се несакани нервни импулси, мускулни контракции или срцеви аритмии. Но во секојдневниот живот не се среќаваат високи јачини на електромагнетните полиња.
Електросензитивност или ноцебо-ефект?
Според Федералната канцеларија за заштита од зрачење - БФС (BfS), еден процент од луѓето во Германија веруваат дека симптомите како што се главоболки, тешкотии при концентрирањето или нарушувања на спиењето се последица на електросмогот. Електросензитивноста се проучува со години, но до денес не е докажана врска помеѓу електромагнетните полиња и директните здравствени ефекти.
Не само тие на БФС, туку и други студии укажуваат на т.н. ноцебо-ефект (спротивно на плацебо-ефектот): оние што се грижат за здравствените последици од електросмогот и сомнителните полиња во нивна близина развиваат соодветни симптоми без никаква конкретна причина.
Заштита од електросмог
Според експертите, не се препорачуваат специјални производи дизајнирани да обезбедуваат заштита од електромагнетно зрачење, како што се заштитни подлоги, натстрешници или уреди за неутрализирање. БФС наведува дека иако постои широк спектар на достапни производи, тие се претежно неефикасни и непотребни. Некои дури може и да ги засилат електромагнетните полиња.
Depositphotos
„Постои едноставен, но ефикасен начин да се намали електросмогот во секојдневниот живот: Зголемете го растојанието од уредот“, препорачува Сара Дрисен. „Дури и неколку сантиметри се доволни“. А за оние што поминуваат многу време на својот мобилен телефон: Користете ја функцијата за хендсфри (англ. hands-free) или слушалки.
Иднина со електромагнетниот смог: Што може да се оптимизира?
Иако резултатите од оваа обемна студија покажаа дека нема здравствен ризик поврзан со електричните автомобили, тие сепак обезбедуваат солидна основа за иден развој на технологијата, стандардизацијата и регулативата.
Прашањето за електромагнетната компатибилност во иднина ќе стане уште поважно. Затоа, производителите треба да спроведуваат реални мерења и да го земат предвид следново:
- Приспособете ги стандардите за мерење: Правилата и методите за мерење на електросмогот треба подобро да се усогласат со моменталната технологија. Потребни се нови, ажурирани стандарди што ги одразуваат моменталните научни сознанија.
- Размислувајте однапред: При производство на електрични автомобили, прашањето за електросмогот треба да се земе предвид уште од самиот почеток. Тоа им овозможува на производителите да преземат соодветни мерки за да ја одржат изложеноста на магнетни полиња што е можно пониска - на пример, преку паметно поставување кабли и компоненти.