Рускиот гас е привлечен за Европа бидејќи е лесен за транспорт и речиси секогаш достапен. Неговата важност се зголеми во последниве години откако некои земји се заложија да стават крај на производството на јаглен и нуклеарна енергија, а производството од нивните сопствени наоѓалишта на гас се намали. Руската државна компанија „Гаспром“ испорачуваше околу една третина од целиот потрошен гас во Европа, сè додека војната во Украина не го прекина снабдувањето и не го нагласи ризикот од прекумерната зависност од еден снабдувач на енергенси.
Bloomberg Chartmaker
1. Што се смени како резултат на војната?
Откако Русија ја нападна Украина, Европската унија подготви план за намалување на увозот на гас од Русија за две третини до крајот на годинава. Русија, откако претрпе санкции, возврати, па претседателот Владимир Путин потпиша указ со кој побара сите купувачи од, како што ги нарекува, непријателските земји, да плаќаат во рубли почнувајќи од април. За оваа цел тие мора да отворат посебни сметки кај руската „Гаспромбанк“, во странска валута и рубли, за да ги извршуваат нивните плаќања. Купувачи од Полска, Бугарија, Данска, Финска и Холандија одбија да ги почитуваат новите услови и им беше исклучен гасот. Подоцна, Русија, исто така, ги намали испораките преку нејзиниот најголем гасовод до континентот, намалувајќи ги дури и за оние што најдоа решенија за новиот платен налог. Како резултат на тоа, клиенти во Германија, Италија, Франција и Австрија не ја добија целата количина на гас што ја бараа.
2. Како Русија стана толку значајна?
Со своите огромни сибирски полиња, Русија ги има најголемите резерви на природен гас во светот. Почна да извезува во Полска во 40-тите, а во 60-тите постави цевководи за испорака до и преку сателитски држави на тогашниот Советски Сојуз. Дури и во екот на Студената војна, испораките беа постојани. Но, откако се распадна Советскиот Сојуз, Москва и Киев се скараа за гасоводите низ украинска територија, поради што руските власти побараа други правци.
3. Колку е ранлива Европа?
Застојот во снабдувањето во 2021 година понуди увид во зависноста на Европа од рускиот гас, со повеќе од тројно зголемени референтни цени. Залихите во ЕУ паднаа на рекордно ниско ниво со обилното одржување на полињата во Северното Море и пренасочените залихи на течен природен гас (ЛНГ) за да се задоволи зголемената побарувачка во Азија. Во 2022 година, кога снабдувањето од Русија е доведено во прашање, европскиот увоз на течен природен гас е на максимум, домашните производители ветија дека ќе го одржуваат производството што е можно повисоко, а купувачите од ЕУ користат нови залихи од Африка до Централна Азија. Сепак, руските количини и натаму се премногу големи за целосно да се заменат на краток рок. Кон средината на јуни, протокот низ гасоводот Северен тек, најголемата врска од Русија до ЕУ, падна за околу 60 отсто, принудувајќи ги компаниите да ги користат резервите што вообичаено се користат за време на шпицот на зимската сезона.
Bloomberg
4. Колку е ранлива Германија?
Економската моќност на ЕУ се потпира на Русија за повеќе од половина од нејзиниот гас и околу една третина од нејзината нафта. Застојот со Москва ја доведе Германија до позиција да бара брз развој на обновливите извори на енергија и да инвестира во капацитети за увоз на течен природен гас, но ќе бидат потребни години додека тие други извори ќе може да се користат со целиот потенцијал. Во меѓувреме, владата ги заживува централите на јаглен кои се смеатаат за големи загадувачи и субвенционира набавки од алтернативни добавувачи на енергија за да го компензира големиот пад на увозот на руски гас.
Bloomberg Chartmaker
5. Кои други земји се изложени?
Земјите кои немаат излез на море во источна и централна Европа се поранливи поради прекинот на рускиот гас бидејќи имаат помалку алтернативни опции во споредба со западните и јужните европски нации. Руските испораки сочинуваа околу 40 отсто од побарувачката на Италија во 2021 година, но таа земја бараше алтернативи насекаде низ светот и обезбеди нови договори со добавувачите, особено во Северна Африка. Некои помали купувачи на гас како Финска, која исто така е лишена од руски гас, планираат да користат пловечки терминали за течен природен гас. Полска, која произведува најголем дел од својата електрична енергија од јаглен, инвестира во нов гасовод од Норвешка, чиј проток треба да започне во октомври, додека Бугарија планира годинава да го зголеми увозот на азербејџански гас со отворањето на приливот од Грција, земја која исто така може да обезбеди природен гас.
Bloomberg
6. Каква улога игра Украина?
Околу една третина од рускиот гас што тече кон Европа во нормални услови минува низ Украина. Испораките преку земјата се ограничени од 11 мај, откако транзитна точка беше ставена надвор од функција поради борбите во источниот дел на земјата. Пред кратењата, Украина очекуваше да заработи најмалку 7 милијарди долари од транзитни такси според петгодишниот транзитен договор во декември 2019 година.
7. Како претходно Русија го наруши пазарот?
Bloomberg
Во 2006 и 2009 година, споровите со Украина за цените и дистрибуцијата на гасот доведоа до прекин на руските испораки кои транзитираа низ земјата. Второто исклучување траеше речиси две недели среде зимски период. Словачка и некои балкански земји мораа да го рационализираат гасот, да ги затворат фабриките и да го прекинат снабдувањето со енергија. Оттогаш, најранливите земји се обидуваат да постават цевководи, да ги поврзат мрежите и да градат терминали за увоз на гас од Катар и САД.
8. Какви мрежи за снабдување постојат?
Надворешните испораки, главно од Русија, Норвешка и Алжир, сочинуваат околу 80 отсто од гасот што ЕУ го троши. Германија увезува голем дел од својот гас преку гасоводот под Балтичкото Море наречен Северен тек, кој е целосно оперативен од 2012 година. (Продолжението на гасоводот, Северен тек 2, беше завршено кон крајот на 2021 година, но се заплетка во политички прашања кои сега се целосно замрзнати.) Белгија, Шпанија и Португалија се соочуваат со проблем на низок капацитет за складирање, како и Обединетото Кралство, кое повеќе не е дел од ЕУ и го затвори своето единствено големо складиште за гас. Континентот има мрежа на цевководи, но повеќето минуваат низ неколку граници, создавајќи многу тесни грла, додека на некои нации сè уште им недостасуваат поврзувачки точки.
Bloomberg
.webp){kind=icon}
