На крајот на минатиот месец Европската Унија (ЕУ) постигна согласност за воведување дигитални возачки дозволи во нејзините рамки, но со оглед на сложеноста на процесот, рокот за целосно воспоставување и употреба на дигиталната возачка дозвола е крајот на 2030 година. Оваа новина ќе треба да ја имплементираат и земјите кандидатки за членство со оглед на нивната обврска за приспособување на националното со законодавството на ЕУ.
Оттука, легитимно е прашањето дали Македонија има капацитет да ја воведе дигиталната возачка дозвола и кога може да се очекува нејзино издавање и примена во пракса.
Од Министерството за дигитална трансформација велат дека веќе активно се работи на тоа поле преку проектот наречен „Супер ап ЕЛИ“ (Super App ELI), владина мобилна апликација, како дел од иницијативата „Дигитална Европа“.
„Проектот го работиме во партнерство со украинското Министерство за дигитална трансформација и реномираниот Совет на Лисабон (Lisbon Council). Во рамките на овој проект е планирано воведување дигитална верзија на лични карти и возачки дозволи за граѓаните, чекор кон сеопфатен дигитален паричник (ID Wallet)“, велат од Министерството за дигитална трансформација, потенцирајќи дека ова се чекори што претставуваат револуција во начинот на кој граѓаните се идентификуваат и пристапуваат до услугите.
„Тие ќе овозможат безбеден и лесен начин за македонските граѓани, жители и бизниси да го докажат својот идентитет при пристапување до дигитални услуги. Месецов министерот Андоновски ќе го потпише грантовиот договор, а реализацијата се очекува да започне во јуни 2025 година, со една владина работна група составена од сите засегнати страни“, велат од Министерството за дигитална трансформација во одговор за „Блумберг Адрија“.
Целта на паричниците за дигитален идентитет на ЕУ е да го поедностават животот и да ја зголемат заштитата на личните податоци. Тие исто така ќе ги подобрат безбедноста и флексибилноста за владите и бизнисите кога нудат услуги и вршат трансакции преку интернет.
За деталите во врска со тоа како ќе функционира дигиталниот паричник, институционалната подготвеност за имплементација на новитетите и опасноста од злоупотреба на личните податоци зборува министерот за дигитална трансформација Стефан Андоновски во своето интервју за „Блумберг Адрија ТВ“.
Како почна сѐ?
Усвојувањето на регулативата eIDAS во 2014 година овозможи нотифицираните национални шеми за електронска идентификација (eIDs) да се користат за пристап до јавните услуги преку интернет и надвор од националните граници. Но дигиталниот пејзаж продолжи да се развива, при што услугите од јавниот и приватниот сектор сѐ повеќе се нудат на интернет, создавајќи растечка потреба за безбедна дигитална автентикација. Во исто време, заканите за дигиталната приватност станаа очигледни, при што луѓето сѐ повеќе се загрижени за профилирање и надзор. Очигледно беше потребно ажурирање.
Во 2021 година Европската комисија предложи ревизија на оригиналната регулатива од 2014 година, наречена Европска рамка за дигитален идентитет, врз основа на принципот дека секој треба секогаш да го контролира својот дигитален идентитет. Паричниците за дигитален идентитет на ЕУ (EU Digital Identity Wallets) се средства за постигнување на таа цел. Граѓаните треба да можат да го носат својот дигитален идентитет со себе низ ЕУ, движејќи се беспрекорно преку границите без да ја изгубат контролата врз своите податоци, со фокус на приватноста и безбедноста. Регулативата стапи во сила во мај 2024 година.
На 29 февруари 2024 година Европскиот парламент ја усвои предложената регулатива (Регулатива (ЕУ) 2024/1183), која стапи во сила на 20 мај. |
„Новата директива за возачка дозвола го олеснува животот на луѓето – го прави подигитален, пофлексибилен и со помалку бирократија“, изјави Јута Паулус од Европскиот парламент откако минатиот месец беше постигнат прелиминарниот договор во врска со новиот формат на возачки дозволи.
„Дополнително, воведуваме единствени стандарди низ Европа и им олеснуваме на младите да влезат во професијата возач. Згора на тоа, ги зајакнуваме нашите волонтерски служби за цивилна заштита и се справуваме со недостигот од квалификувани работници во транспортниот сектор. Конечно, осигуруваме дека ничие право да вози не е ограничено поради долгите времиња на обработка на документите“, изјави Паулус.
Ревидираните правила на ЕУ за возачка дозвола се дел од пакетот за безбедност на патиштата, претставен од Комисијата во март 2023 година, чија цел е да ја подобри безбедноста за сите учесници во сообраќајот и да се приближи што е можно поблиску до нула жртви во патниот транспорт на ЕУ до 2050 година („Визија нула“). Истиот пакет содржи и правила за дисквалификација на возењето за кои преговарачите на Парламентот и Советот работат на наоѓање договор.
Што ново носи проектот за дигитална возачка дозвола?
Привремениот договор предвидува до крајот на 2030 година да се воведе единствена дигитална возачка дозвола, интегрирана во Европскиот паричник за дигитален идентитет и признаена во сите земји членки на ЕУ.
Дигиталната возачка дозвола, достапна на паметен телефон со технологија за дигитален паричник низ ЕУ, според новите правила ќе стане главен формат во ЕУ. Земјите членки ќе имаат рок од пет години и шест месеци по стапувањето во сила на новите правила да го спроведат сето тоа. Сепак, европратениците се погрижија возачите и натаму да имаат право да бараат физичка возачка дозвола.
За да се ублажи недостигот од професионални возачи, минималната возраст со која возачот може да добие дозвола за камион ќе се намали од 21 на 18 години, а за возачка дозвола за автобус од 24 на 21 година, доколку барателот поседува сертификат за професионална компетентност. Земјите на ЕУ може да дозволат 17-годишници да управуваат со камион или комбе само на нивна територија и доколку се придружени од искусен возач. Овој систем на придружувани возачи на автомобили ќе се применува пошироко низ ЕУ.
Преговарачите се согласија дека возачките дозволи треба да важат 15 години за мотоцикли и автомобили. Земјите на ЕУ може да го намалат овој период на 10 години доколку дозволата може да се користи како национална лична карта, додека дозволите за камиони и автобуси ќе треба да се обновуваат на секои пет години. Земјите на ЕУ можат да ја скратат важноста на возачките дозволи на постарите возачи (65 години и постари).
Depositphotos
Што е дигитален паричник?
Паричниците за дигитален идентитет на ЕУ ќе им овозможат на корисниците пристап до онлајн услуги, складирање и споделување дигитални документи и создавање обврзувачки потписи.
Идентификацијата се однесува на лична карта или возачка дозвола. Со оглед на тоа што сѐ повеќе приватни и јавни услуги стануваат дигитални, ЕУ ја согледа потребата и работеше на тоа сите во Европа да имаат безбедно, доверливо и средство за подобрување на приватноста за дигитална идентификација.
„Паричниците за дигитален идентитет на ЕУ се одговор на Европската Унија на предизвиците на дигиталната идентификација. Секоја земја членка на ЕУ ќе им понуди сопствена апликација за паричник, изградена според истите спецификации и стандарди, на сите граѓани, жители и бизниси во следните неколку години. Секоја верзија на паричникот ќе биде интероперабилна и ќе функционира каде и да сте во Европа“, пишува во образложението на Европската комисија.
Безбеден и лесен начин за пристап до дигитални услуги
Паричниците за дигитален идентитет на ЕУ ќе бидат безбеден и лесен начин за граѓаните и бизнисите во Европа да се идентификуваат со споделување на нивната дигитална лична карта со јавни и приватни услуги. Дигитални документи од доверливи извори исто така може да се складираат во паричникот (тоа вклучува буквално сѐ, од универзитетски дипломи до билети за јавен превоз) и може да се користат за најава за користење приватни услуги како што се сајтовите на социјалните медиуми. Европската комисија тврди дека ќе биде побезбедно и полесно отколку да се запомнат безброј посебни лозинки.
Само еден клик ќе им овозможи на корисниците безбедно да ги споделат бараните податоци со доверливи страни, откривајќи ги само потребните детали (како возраста или националноста), без да споделуваат дополнителни информации за идентификација. Тоа ќе ја ограничи можноста за профилирање и ќе им даде на корисниците контрола врз нивните лични податоци, што не е можно со физички документи.
Паричникот за дигитален идентитет на ЕУ ќе може да разменува податоци и прекугранично, но во рамките на ЕУ.
Depositphotos
Македонија ја менува регулативата за дигитални паричници
Ние пишувавме за тоа дека Владата веќе подготвува измени на Законот за електронски документи, електронска идентификација и доверливи услуги, со што се врши усогласување со европската регулатива од оваа област и се уредуваат условите за издавање дигитален паричник. Во нацрт-законот, кој е објавен на Единствениот национален електронски регистар на прописи (ЕНЕР), се превидува Министерството за дигитална трансформација да го воспоставува и води издавањето на дигиталниот паричник. Во документот се додава дека дигиталниот паричник може да го користат физички и правни лица, но дека тоа не е задолжително.
„Дигиталниот паричник се користи доколку е издаден во рамките на шема за електронска идентификација што одговара на високо ниво на сигурност; има универзален изглед што лесно се распознава од страна на корисникот (интерфејс); бесплатен е за користење од страна на секој граѓанин (физички лица); на корисникот му овозможува да споделува само поединечни атрибути или овластувања со засегнатите страни; ги исполнува највисоките стандарди за безбедност при чување и споделување податоци“, пишува во нацрт-законот.
Според предложената законска регулатива, сите физички лица ќе можат да потпишуваат со квалификуван електронски потпис без надомест, доколку истиот тој се користи за електронски услуга за лични, а не за трговски, деловни, занаетчиски или професионални цели.
Depositphotos
Уште ги чекаме електронските пари
„Блумберг Адрија“ на крајот од минатата година пишуваше дека измина втората година откако на почетокот на 2023-та стапи во сила новиот закон за платежни услуги и платни системи, кој требаше да донесе либерализација односно нови платежни услуги на македонскиот пазар, како и издавање на таканаречените електронски пари.
Сепак, од Народната банка тогаш информираа дека од почнувањето на примената на новиот закон не издале ниту една дозвола за издавање електронски пари.
Инаку, во согласност со новата регулатива, освен банките, во улога на даватели на платежни услуги може да се јават и штедилниците, платежните институции, институциите за електронски пари, како и т.н. финтек-сектор - давателите на услуги за иницирање на плаќањата и давателите на услуги за информации за платежни сметки.
.webp){kind=icon}
