Како Шји ја гради кинеската империја со голема помош на Трамп?

Вчера кинескиот лидер Шји Џинпинг со слетување во Ханој, Виетнам,  го започна своето прво овогодишно патување во странство, со што најави дека Кина од зборови преминува на дела. Откако комунистичката партија на мартовските конклави ги определи сите аспекти од развојот на економијата до уредувањето на внатрешните состојби и геополитичките приоритети, конечно дојде време за остварување на широко поставените амбиции.

Уште пред лидерот, заедно со харизматичната прва дама Пенг Лијуан, да се качи на државниот авион, кој до крајот на неделата, покрај Виетнам, ќе го однесе и во Камбоџа и Малезија, тој со традиционалниот воведник за објава во кинеските и виетнамските медиуми ја навести главната тема и целта на турнејата: ограничување на регионалното влијание на САД и негативните ефекти од царинската војна на Доналд Трамп.

Јаклич: Довербата во Кина се зајакнува

„Нашите две земји мора решително да го заштитат трговскиот систем, стабилните глобални индустриски и синџири на снабдување, како и отворената и кооперативна меѓународна средина“, изјави Шји, според агенцијата „Ксинхуа“ (Xinhua), отфрлајќи го царинскиот протекционизам и со тоа јасно покажувајќи дека турнејата по Југоисточна Азија, најавена веќе со месеци, ќе биде посветена на зацврстувањето на угледот на Кина како предвидлива држава и клучен трговски партнер со домашен пазар од неизмерен обем и потенцијал, како и национална валута која, поради падот на доларот, добива на углед.

„Во моментов, довербата во кинеското раководство е поголема“, изјави економистот и предавач Марко Јаклич за „Блумберг Адрија“, коментирајќи го неочекуваниот пресврт во улогите и имиџот на светските ривали, предизвикан од царинскoто промашување на Трамп. Азиските земји што ги посетува Шји се, имено, централно боиште на економската, а можеби и на некоја друга војна на Трамп. Она што за Путин е Украина, за Шји е Југоисточна Азија. Кинескиот претседател со својата посета само ги спроведува зборовите изречени во март од претставник на Министерството за надворешни работи, кој нагласи дека Кина ќе се бори против САД во „царинска, трговска или која било друга војна“. Најжестоко, сепак, во војната за нејзиниот економски процутен азиски двор.

Во 2024 година, билатералната трговија помеѓу Кина и Асоцијацијата на нациите од Југоисточна Азија (ASEAN) достигна 982 милијарди долари, што претставува годишно зголемување од 7.8 отсто, вели новинарот Тиан Донгдонг од економската редакција на агенцијата „Ксинхуа“. „Кина и земјите од ASEAN веќе петта година по ред се најголеми трговски партнери, при што асоцијацијата од 2023 година ги надмина САД и ЕУ како најголем извозен пазар на Кина“, вели тој, при што се издвојува трговијата со електромеханички производи, хемикалии и текстил.

Затоа не е изненадувачки што Трамп токму на Виетнам и Камбоџа им наметна царински стапки од 46 отсто, односно 49 отсто, со што се обидува да ја ослабне Кина и нејзината извозно ориентирана економија. „Голем добитник од геополитичките конфликти меѓу САД и Кина е токму Виетнам“, смета економистот и предавач Мојмир Мрак, кој вели дека „не е случајно што земјата е високо на листата на царини на Трамп, бидејќи Кина голем дел од производството го пресели во оваа земја, од каде извезува низ светот, со што ги заобиколува американските трговски ограничувања“. 

 

 

На прагот на валутна војна?

Додека Трамп, според проценките на Јаклич, сè повеќе ги турка САД кон геоекономска и геополитичка изолација, кинеското политичко раководство се стреми да го искористи економското „самоповредување“ на САД. Овде може да се вброи заштитата на целните пазари и производните локации во азискиот двор, како и неочекуваното и за Кина добредојдено слабеење на доларот, кој ја симболизира еднополарната светска уредба за неа толку неомилена.

Затоа е важен аспект на зајакнувањето на економското и геополитичкото влијание на азиската империја во регионот проширувањето на трговијата во јуани. Колатерална штета од царинската војна на Трамп е губењето на угледот на американскиот национален долг, односно обврзниците како сигурна инвестиција, и последователното слабеење на курсот на доларот, кој досега во време на геополитички бури важеше за сигурно прибежиште. Гамбитот на Трамп дека со царините ќе го покрие растечкиот американски национален долг едноставно не успеа, а се случува токму спротивното. За реципрочните царини (освен на кинеската стока) е воведен мораториум, а доларот „моментално не е популарна валута“, напишаа аналитичарите на „Блумберг Адрија“ во својата анализа.

„Вредноста на доларот во последните месеци падна за 4,2% во споредба со кошницата на главните валути, а во споредба со еврото за 5%. Така, курсот падна на ниво што не сме го виделе од американските избори“, напишаа тие.

Дејствувањето на царинското „труење“ на Кина од страна на Трамп во голема мера ќе зависи од валутната војна. Трамп на земјите од БРИКС, на чие неформално чело е Кина и кои си поставија за цел дедоларизација на трговијата, веќе неколкупати им се закани со економско уништување и 100% царини. Ова, од објавата на реципрочните царини, се одразува во намалувањето на курсот на јуанот, кој го регулира Народната банка на Кина. Иако банката тврди дека нема да прибегне кон поагресивно намалување на целниот курс на валутата во однос на доларот, минатата недела го намали на најниското ниво во последните 18 години.

Стратегијата се вклопува во намерите на азиската турнеја на Шји: зајакнување на извозот на алтернативни пазари, бидејќи тоа е главниот двигател на економскиот раст, со што Кина се обидува да се заштити од губењето на американскиот пазар и слабата домашна потрошувачка, истовремено зајакнувајќи ја позицијата на својата национална валута во светската трговија. „Слабеењето на јуанот не може многу да помогне во односите со САД, бидејќи само со тоа Кина нема да може да ги балансира американските царини, но може да ѝ помогне да ги подобри трговските односи со другите трговски партнери, бидејќи послабата валута значи поконкурентна економија“, сметаат аналитичарите на „Блумберг Адрија“.

Двојната игра на Шји

Шји, според очекувањата, ќе потпише низа економски и трговски договори со земјите што не се само географски блиски до Кина, туку и поради префрлање на фокусот  на Трамп од Европа кон Азија во иднина ќе играат и многу позначајна геополитичка и геоекономска улога.

 

 

Земјите што ги посетува се исто така клучни регионални партнери во иницијативата „Појас и пат“ (BRI). Само со Виетнам, Шји вчера потпиша 45 договори, меѓу другото за соработка во изградбата на железници, трговија со земјоделски производи, како и дигитална и зелена економија.

Така, Народна Република Кина се обидува со еден замав да убие две муви, смета Игор Рогеља, предавач по политичка економија и синолог на Универзитетскиот колеџ во Лондон. „’Појас и пат’ е платформа за интернационализација на кинеските државни компании, но она што ја разликува од сличните проекти е токму геополитичката димензија“, смета експертот. Тој додава дека Пекинг со неа се обидува „да го искористи стопанството на стратешки промислен начин, кој одредени кинески слабости, како преголемите капацитети, недоволната интернационализација, преголемите домашни заштеди и долари, ги трансформира во оска на економскиот развој и политичкото влијание на Кина врз партнерите во рамките на проектот“, вели професорот за оваа инструментализација на втората економија во светот со цел продлабочување на регионалното влијание. 

Во овој контекст, Шји со турнејата има намера да го искористи немирот и расколот во меѓународната заедница предизвикани од царините на Трамп, претставувајќи ја Кина како доверлив партнер и застапник на светската трговија уредена според правилата на Светската трговска организација (СТО). Регрутирањето сојузници во економската војна што се раѓа е во полн ек. „Иако Кина на одреден начин е нестабилна автократска држава, САД во моментов се исто така автократски, но под Трамп без разум“, објаснува Јаклич за неочекуваната предност што Вашингтон со последните потези му ја подари на Пекинг.

Азија во стегите на големите сили

Иако изгледа дека азиските земји се цврсти трговски партнери на Кина, па во очите на САД можеби дури и сојузници или вазали, нивната позиција и интереси се многу повеќе нијансирани, а односите полни со тензии.

Не само што ги загрижува отвореното зајакнување на кинескиот регионален експанзионизам поттикнат од повеќе или помалку прикриен национализам, кој активно го промовира токму Шји (територијалните спорови во Јужното Кинеско море), туку тие не сакаат целосно да се откажат ниту од економската и безбедносната соработка со САД. Дури и геополитичките џуџиња играат своја игра за заштита на економските интереси и балансирање на ризиците (анг. hedging) што ги предизвикува ресетирањето на светскиот поредок од страна на Трамп.

Иако Шји со трговскиот и развојниот „морков“ ќе се обиде да ги шармира регионалните партнери и така да го надмудри Трамп, пред него е тежок предизвик, бидејќи азиските земји сакаат да избегнат ситуација во која Пекинг, при затворањето на американскиот пазар и девалвираниот јуан, би ги преплавил со евтина стока.

Нивните грижи се засноваат на конкретни економски податоци: Кина, на пример, со Виетнам веќе има трговски суфицит, бидејќи извезува 1,6 пати повеќе стока отколку што увезува, и со 260 милијарди долари е најголем трговски партнер на гигантот во азиско-пацифичкиот регион, вели новинарот Тиан.