.webp){kind=icon}
Бернат Клајн, текстилен и моден дизајнер и колорист со потекло од Србија, соработуваше со најголемите имиња на високата мода во 1960-тите и 1970-тите години, како што се Кристијан Диор, Коко Шанел, Пјер Карден, Баленсијага и Ив Сен Лоран. Го нарекуваа татко на шкотската текстилна индустрија, а „Вог“ го пофали затоа што ги револуционизира класичните англиски ткаенини и ги направи познати во светот. Роден е во Војводина и зад себе остави богато наследство, од кое дел е изложен на изложбата во Националниот музеј на Шкотска.
Неговата светска кариера почнува кога Коко Шанел ги избрала неговите ткаенини за својата колекција во раните 1960-ти, користејќи го неговиот кадифен твид, кој беше прогласен за ткаенина на сезоната. Креаторката често беше гостинка во неговиот шкотски дом во Садерленд, каде што се одржуваа познатите модни ревии на Клајн. Таа можност му ја отвора вратата за соработка со други модни гиганти.
Неговата облека ја носела познатата супермоделка Џин Шримптон, но и принцезата Маргарет, додека нејзиниот сопруг, фотографот Лорд Сноудон, секогаш носел твид од неговата работилница. Клајн основал ткајачка фабрика, која вработувала до 250 плетачи. Во 1970-тите тој почнал да произведува свои колекции на облека, а подоцна станал советник за дизајн и за боја на британското министерство за животна средина, каде што особено бил вклучен во развојот на стандарди за модели на теписи.
Модернизмот и кадифениот твид
На изложбата насловена „Дизајн во боја“ бил претставен кадифен твид измислен од Клајн, палета од разни мохер и кадифени панделки, шарени твидови и подоцна популарната психоделична ткаенина за дресови.
Специфично за неговата техника е тоа што во процесот на боење на ткаенината вклучил до осум бои во едно предиво, односно до 32 бои во една ткаенина. Со комбинирање брусен мохер обоен во различни нијанси, тој постигна одлични ефекти на ткаенините од твид. Неговата облека беше со висока текстура, исполнувајќи ја потребата од капути со едноставна линија и костуми за висока мода во 1960-тите, често направени од ткаен мохер, волна, свила и синтетички влакна. Балансирањето на боите било од суштинско значење, па затоа дизајнирал „речник од 5.000 бои“, составен од многу табели со бои, за да му помогне да дизајнира текстил и да комуницира со бојаџиите и сликарите. Кустосите нагласуваат дека Клајн самиот графички го дизајнирал целиот идентитет на своите колекции, инсистирајќи да ги одбере името, логото, фонтовите и рекламниот материјал, фотографиите и публикациите, што го издвојува од конкуренцијата со оригиналноста и автентичниот етос. Тој се занимавал и со едукативна работа и теорија на дизајн и сликарство. Објавил неколку дела, од кои се издвојуваат „Ај фор колор“ (Eye For Color -1965) и „Дизајн метерс“ (Design Matters -1976).
Depositphotos
Што се однесува до естетиката, Клајн бил приврзаник на модернизмот, во архитектурата како и во дизајнот, куќата во која живеел и работел била направена токму по негов вкус. Оваа импозантна и во тоа време доста футуристичка градба е дело на британскиот модернистички архитект Питер Вомерсли, кој му бил близок пријател, а подоцна го изградил своето студио. Текстилот, волната и твидот на Клајн биле под силно влијание на поентилистичките сликари како Сеурат, како и на школата „Баухаус“.
Текстилниот дизајн бил инспириран од шкотскиот пејзаж. Тој реконструирал сцени од природата во рамни обоени површини и создавал слики во масло користејќи ја техниката импасто, каде што маслената боја се нанесува на таблата во дебели слоеви со помош на нож за палета за да се постигне динамика.
Шкотланѓанец од Југославија
На нашите простори не се знае доволно за Клајн и неговото влијание врз модата. Роден е во Сента во 1922 година, во еврејско семејство, кое се занимавало со трговија со текстил. Бернат бил особено близок со мајка си Зора, а детството му било идилично. Меѓутоа, тоа престанало кога имал 14 години, кога неговиот татко Липот го испратил во јешива во Галанта, Чехословачка, каде што од него се барало да го изучува исклучиво Талмудот, и тоа од утро до мрак. Таму чувствувал многу носталгија, претчувствувајќи дека можеби нема да има можност повторно да го види семејството, како што и се случило. Пред Втората светска војна, неговиот татко го испратил да студира на Уметничката академија во Ерусалим. Кон крајот на војната, тој го продолжил своето образование во Англија, студирајќи дизајн на текстил на Универзитетот во Лидс. Токму тогаш неговиот брат Моше, кој живеел во бегалски камп надвор од Сента, го известил дека тој е единствениот што успеал да избегне депортација. Отец Липот подоцна се вратил од Аушвиц, но тој бил единствениот преживеан член на семејството. Бернат отпатувал во Лидс свесен дека е малку веројатно неговата сакана мајка Зора да преживеала.
По завршувањето на школувањето, тој работел во различни компании додека не ја основал својата – „Калркрафт“ (Colourcraft Gala Ltd.) во 1952 година. Оваа компанија имала и центар за ткаење во Галашиелс во регионот на шкотските граници, каде што произведувале теписи и други предмети што се продавале во нивната продавница во Единбург. Клајн создал иновативни текстилни производи и воспоставил трговски односи со производители како Маркс и Спенсер.
Неговата ќерка Шели Клајн напиша книга за живеењето со својот минималистички татко во Садерленд Хај. Тој инаку бил згрозен од нејзиниот афинитет кон викторијанскиот мебел. Шели во книгата сведочи дека имал жесток српски темперамент и често очајувал поради незаинтересираноста за добар дизајн во Британија. Пријателите велат дека ја сакал Шкотска и дека бил решен да ја направи посреќно место, потсетувајќи дека облеката што првпат ја видел таму била или кафена или калливо зелена. „И тие беа само за жените! Барем мажите имаа свои килтови и тартан“, раскажува Клајн.
Неговото наследство беше купено од Националниот музеј и вклучува повеќе од 1.800 предмети, почнувајќи од скици за текстилни дизајни и примероци од ткаенина до готови облеки, како и публикации што го забележаа неговиот придонес во високата мода, од кои една го носи насловот: Шкотланѓанец од Југославија!
Клајн почина во 2014 година, а неговата фондација продолжува да се занимава со истражување во областа на текстилот, употребата и влијанието на боите и дезените.
За време на неговиот живот, тој беше награден со CBE, кое е британско витештво што го признава придонесот за уметноста и науката, работа со добротворни и хуманитарни организации и јавна служба надвор од државната служба. Тој ја доби наградата на Советот за дизајн во 1968 година, како и почесна академска титула од универзитетот Хериот-Ват во 2003 година.
