На крајот од кривулестиот пустински пат, меѓу карпи испреплетени со црвеникави нијанси на карпи и жежок портокалов песок, има грандиозно ултра-модерно филмско студио, кое го чека својот прв ангажман. Сместен на периферијата на Ал Ула, град на северозападот на Саудиска Арабија, изграден пред повеќе од 2.000 години покрај „Патот на свилата“, новиот објект е како обелиск во средината на пустинскиот пејзаж што го опкружува.
Веројатно ова супер модерно студио нема долго да ги чека првите филмаџии. Како дел од планот на Саудиска Арабија „Визија 2030“ за диверзификација на богатството на пустинското кралство, отворањето на „Ал Ула студиос“ (Al Ula Studios) се планира на крајот на оваа година, а со цел развој на домашната филмска индустрија, која е дел од поширок план за поттикнување на економскиот раст, технолошките иновации и туризмот.
На едната страна од долината Ал Ула има планини покриени со зелени нијанси кои наликуваат на вонземско постоење. Од другата страна, сртови од вулкански карпи се посипани со златен песок и грмушки. А во подножјето на високите црвени карпи се протега пустината. Во близина се наоѓа градот Хегра, прогласен за светско наследство на УНЕСКО.
Локацијата на студиото „Ал Ула“ во центарот на таквите грандиозни пејзажи е стратешки дизајнирана да им понуди на филмаџиите совршена позадина за широк опсег на снимање, во комбинација со студио на ниво на Холивуд. На локацијата с нудат две звучни сцени од 25.000 квадратни метри, посебно звучно студио, магацини и целосна поддршка за производство, според агенцијата формирана од Саудиската кралска комисија за Ал Ула.
Depositphotos
Престолонаследникот Мохамед бин Салман ја укина забраната за кино салите во 2018 година како прв чекор да ја поттикне филмската индустрија во Саудиска Арабија и да се обиде да го претвори кралството во центар за филмска продукција на Блискиот Исток. Потоа дојде Фондацијата на Меѓународниот филмски фестивал на Црвеното Море, чија мисија е да ја прикаже различноста и динамиката на арапската, африканската и азиската кинематографија и да создаде одржлив филмски екосистем. Фондацијата, исто така, спонзорира филмски фестивал и придружен фонд кој нуди 15 милиони долари за продукции направени од африкански или арапски режисери.
За да ги привлече холивудските и другите странски филмаџии, богатата со нафта заливската нација воведе и дарежливи парични стимулации, вклучително и враќање на средствата од 40 проценти. Во февруари беше лансиран саудиски филмски фонд вреден 100 милиони долари за промовирање на соработката со глобалните студија. Покрај привлекувањето странски продуценти, Саудиска Арабија се надева дека ќе ги зајакне корените на својата филмска индустрија преку прикажување на воспоставените вредности и традиции, помагајќи да се создаде општество каде граѓаните ќе можат да ги следат нивните креативни страсти. Успехот на Кралството Саудиска Арабија, и неговиот најголем предизвик досега, зависи од неговата способност да привлече етаблирани странски филмаџии кои можат да помогнат во откривањето на локалниот филмски талент и да помогнат во развојот на филмската индустрија.
„Земјата е фокусирана на помагање на локалните филмаџии, но ова треба да се зајакне со претставници на големите странски филмски индустрии, кои ќе дојдат да снимаат овде“, рече Стјуарт Сатерленд, извршен директор на „Селтик Арабија“, која ја организираше продукцијата на „Кандахар“ во Саудиска Арабија во 2023 година. Филмот кој го продуцираше американската компанија „Тандер роуд филмс“ (Thunder Road Films) е една од неколкуте големи холивудски продукции снимени во Саудиското кралство во последните неколку години. „Трансферот на знаење е непроценлив“, рече Сатерленд.
Сепак, странските продукциски екипи треба да се справат и со културните и политичките ограничувања на Саудиска Арабија, кои понекогаш доаѓаат во конфликт со напорите на саудискиот престолонаследник да воведе филмски иновации во земјата. На пример, филмските сценарија мора да бидат одобрени од строги медиумски комисии. Претходно оваа година, Саудиец со американско државјанство, кој водеше студио за анимација во Саудиска Арабија и имаше петгодишен договор со „Нетфликс“, наводно, беше осуден на 13 години затвор под обвинение за промовирање екстремизам преку неговата анимирана серија и објави на социјалните мрежи.
Приказната за Абдулазиз Алмузаини шокираше многу набљудувачи бидејќи тој претходно беше поздравен како една од ѕвездите во подем во локалната забавна индустрија.
Холивуд полека го освојува пазарот во Саудиска Арабија во изминатите неколку години, користејќи ги зачудувачките пејзажи во филмовите како што се „Кандахар“ и „Цреша“, оригинален филм на „Епл“ со Том Холанд како воен ветеран, снимен на локација во Ал Ула и прикажан во 2021 година. Сепак, двата филма беа завршени на друго место, што Саудиското кралство сака да го надмине со зголемување на инвестициите во локалната инфраструктура и обука на филмските работници.
Филмската индустрија на Саудиска Арабија е „на работ на голема трансформација, поттикната од стратешките инвестиции во инфраструктурата, развојот на таленти и меѓународната соработка“, рече Заид Шакер, вршител на должноста извршен директор за филм во „Ал Ула“. За Холивуд и други меѓународни проекти, „создавањето врски со Саудиска Арабија ќе резултира со поинтересни креативни проекти, но и ќе овозможи нашиот регион да се прикаже на глобалната сцена“. Од 2020 година, во Ал Ула се произведени пет играни филмови, 35 ТВ серии, 33 документарни филмови и 55 реклами. Неколку десетици промо материјали за популарни емисии како што се „Хаус оф д драгон“ (House of the Dragon) и „Стрејнџер тингс“ (Stranger Things). Само во 2023 година, во градот беа снимени 123 проекти, почнувајќи од играни филмови, серии по сценарио и реални серии, до реклами, документарни филмови и музички спотови. Во Саудиска Арабија, севкупно, повеќе од 14 локални филмови беа прикажани и објавени во 2024 година, во споредба со 10 објавени во 2023 година, според фондацијата „Црвено Море“.
Кога ќе се отвори студиото „Ал Ула“, можеби на звучната сцена прв ќе зачекори Грег Силверман, поранешниот извршен директор на „Ворнер Брос Дисковери“, која работеше на филмовите „Хари Потер“ и „Џокер“. Неговата продукциска куќа, „Стампид“ (Stampede Ventures), потпиша договор вреден 350 милиони долари со „Филм Ал Ула“ во 2023 година за 10 проекти што треба да се реализираат во следните три години. Првата продукција е режисерското деби на Андерсон Пак – „Капс“, која е снимана на повеќе локации вклучувајќи ја и Ал Ула и ќе биде прикажан на фестивалот во Торонто во септември.
Субвенциите на Саудиска Арабија беа клучни за поттикнување на глобалниот интерес и создавање врски со Холивуд.
„Кога Саудиска Арабија презеде иницијатива да помогне во финансирањето на филмската продукција, пазарот се пресели на следното ниво“, рече Фредерик Ефрем, извршен директор на „Филмска куќа“, која сними еден игран филм - „Виолончело“, во кралството. „Има големи, големи стимулации“.
Актерката и продуцент Даја Фернандез, позната по нејзината работа на филмови како што се „Малцински извештај“ и „Ванила скај“, се здружи со саудискиот милијардер шеикот Мохамед Јусеф Ел Кереиџи за да го лансира студиото 3SIX9 ова лето и планира да ги искористи стимулациите на Саудиското кралство за идни проекти. Седиштето на компанијата е во Џеда и има канцеларии во Лос Анџелес, Њујорк и Лондон.
„Нашата цел не е само да бидеме филмско студио што носи холивудски продукции, туку и да користиме локални студија и капацитети за градење таленти“, рече Фернандез, кој моментално работи на акционата комедија „Бани ран“ (Bunny Run) во соработка со саудиските екипи. „Има голем моментум“.
Саудиска Арабија го позиционираше филмот како клучен столб на својата поширока стратегија за претворање на локалниот сектор за забава во извор на приход кој ќе придонесе 23 милијарди долари за економијата до 2030 година. Земјата троши милијарди на видео игри и многу инвестира во спортови како фудбал и голф. Само продажбата на билети за филм генерирала скоро милијарда долари кумулативен приход од 2018 година. Компанијата за стратегиски менаџмент ПВЦ (PwC) предвидува дека ова ќе биде блиску до она што ќе се носи на годишно ниво до 2030 година.
Со нешто повеќе од 32 милиони жители, од кои околу 63 проценти се помлади од 30 години, Саудиска Арабија е еден од најважните пазари за видео и филмска продукција на локални јазици на целиот Блиски Исток. Има значителен интерес за кино проекции, но не само за американските филмови. Сè повеќе, продукциите со седиште во Саудиска Арабија резонираат кај публиката и инспирираат чекор кон филмот како кариера.
Саудиецот Ајмен Хоџа неодамна го лансираше „Ајмен Хоџа Пикчрс“ со цел да го искористи поттикот на филмската индустрија во Саудиското Кралство. Неговата компанија го продуцираше својот прв долгометражен саудиски филм, комедијата „Л Сињоре“ (Il Signore), која беше прикажана во локалните кина на почетокот на август.
„Сега работиме со студиото ‚Моуви‘ за да испорачаме уште три продукции“, рече Хоџа.
Во срцето на мисијата на Хоџа е обуката на локални таленти, нешто што многу странски продуценти сè уште не сакаат да го направат, со оглед на поголемите трошоци и време за време на снимањето.
„Најлесно е да се донесе американски или египетски продуцент. Предизвикот е да се донесе Саудиец и да му се обезбеди се што му треба“, рече Хоџа, кој студирал на Филмската академија на Њујорк во Лос Анџелес и работел на „Руптура“, кој ја освои наградата за најдобар саудиски филм на Меѓународниот филмски фестивал „Црвеното Море“ во 2021 година. „Никој не сака да го прифати предизвикот. Сите сакаат да тргнат по полесниот пат“.
На Саудиска Арабија сè уште и треба време да ја развие потребната инфраструктура за големи продукции, рече Хоџа, особено укажувајќи на работи како обезбедување на опрема. Може да има проблеми и со доволен број хотелски соби и соодветна електрична инфраструктура за снимање.
„Доколку дозволиме оваа индустрија да расте, чекор по чекор, за две или три години можеме да имаме позрела индустрија која ќе ги привлече холивудските продуценти, бидејќи ако има инфраструктура на која можат да се изградат, тие ќе прифатат да работат со неа“, рече Хоџа.
Брендон Бојеа, кој претходно работеше во „Тандер роуд филмс“ (Thunder Road Films) како копродуцент на „Кандахар“ со компанијата на Сатерленд и други, исто така ги забележа инфраструктурните предизвици за време на продукцијата.
Навистина е тешко да снимате некаде каде што треба да носите сè со себе, рече Бојеа.
„За една холивудска продукција, одењето на место без многу инфраструктура е голем предизвик. Дури и ако стимулациите се добри, има одредена компензација“.
Недостатокот од искуство меѓу локалните саудиски тимови беше дополнителна пречка, рече Бојеа.
„Бидејќи инфраструктурата навистина сè уште не беше таму, имаше многу луѓе кои беа многу подготвени да работат и беа многу способни, но немаа искуство“, рече Бојеа. Како резултат на тоа, компанијата донесе многу меѓународни членови на екипажот за да го олесни процесот. Околу 220 од нив, од околу 300 членови на екипажот, беа странци. „Тоа беше голема продукција, ни требаа нови искуства“.
Сепак, финансиската поддршка и потенцијалот за раст привлекуваат глобално внимание. Минатогодишниот Меѓународен филмски фестивал „Црвено Море“ во Џеда имаше изведби на големи холивудски ѕвезди, меѓу кои Крис Хемсворт, Џони Деп и Хали Бери.
Ријад, исто така, беше домаќин на својата прва холивудска премиера во мај, со Вил Смит и Мартин Лоренс, кои го промовираа нивниот акционен-комедијален филм „Бед бојс“ (Bad Boys: Ride or Die). Филмот има најголема заработка на сите времиња во Саудиска Арабија.
Во мај оваа година, долгометражниот филм „Нора“, снимен целосно во градот Ал Ула, беше првиот саудиски филм што некогаш бил прикажан на Канскиот филмски фестивал, значаен настан за земјата и саудиската индустрија во целина.
Филмот, кој ја истражува репресијата на уметниците во Саудиска Арабија во 1990-тите, беше поддржан од фондот „Црвеното Море“, имаше целосно саудиска актерска екипа и техничка екипа која беше 40 проценти локална.
Садерленд од „Келтска Арабија“ рече дека развојот на филмската индустрија во Саудиска Арабија може да потрае подолго од некои други форми на забава, како што се видео игрите или спортот, но дека тој не е загрижен.
„Процесот на снимање филм зависи од многу повеќе фактори отколку да се купи фудбалер и да се стави во фудбалски тим или да се организира концерт на некој како Фарел Вилијамс на голем стадион“, изјави Сатерленд. „Тимот може да биде веднаш подобар или полош, а снимањето на филм бара многу време за да се подготви и развие“.
.webp){kind=icon}
