Приказната за вештачката мушичка за рибарење датира од 2-3 век п.н.е., а најстарото пишано сведоштво за нејзиното потекло во светот е познато под името Macedonian fly (македонска мушичка). До овој податок сосема случајно дошла Марија Милошевска, етнолог и етаблирана македонска дизајнерка, кога пред десетина години гледала емисија за рибарските мушички на „Нешнл џиографик“ (National geographic). За „Блумберг Адрија“ раскажува дека истражувањата ја однеле во праисторијата каде ловењето риба не било хоби и занимација, туку опстанок како најстар начин на доаѓање до храна.
Легендата за историјата на мушичарењето е следна: За да се надмудри пастрмката која го демне својот плен, човекот ја создал вештачката мушичка која првпат се спомнува од римскиот патеписец Клаудије Елијан (Claudius Aelianus 175 - 235 г.н.е). Во неговото дело De Natura Animalium тој прв ја опишува нејзината употреба. Белешката вели дека помеѓу денешните Солун и Воден, во римската провинција Македонија, постоела река Астреј (Astraeus), каде што рибите се хранеле со мушички, со изглед помеѓу пчела и мува, кои мештаните ги нарекувале Хипурос (Hippouros). Кога човечката рака ќе ги допрела живите мушички, тие се распаѓале. Инстинктот им кажувал на рибите дека ваквите мушички веќе еднаш биле уловени, па рибите не сакале ниту да им се приближат. Со цел поинаку да ги намамат, рибарите на јадица намотувале црвена волна за која се врзувале два пердува со восочна боја искубани од ресата на вратот на петелот. Ваквата мамка ја закачувале на конец долг 1,8 метри, исто колку и рибарскиот стап. Денес таа е дел од светското културно наследство.
Инспирирана од ова сознание, Милошевска го создава брендот МАМКА (МАкедонска МушичКА) кој го прикажува филигранскиот концепт како пристап, практика за накит и критички дискурс во креирањето на културата. Комбинирањето на филигранскиот занает со вештачката мушичка за неа е една нова игра на хармонија и на нештата кои се чини дека е невозможно да се поврзат, а всушност имаат многу допирни точки. Истакнува дека инсектите се инспирација во уметноста уште од дамнина и се одличен потсетник или асоцијација дека виреат само таму каде што има живот.
„Вештачката мушичка е поврзана со техниката на ловење риби позната како мушичарење. Местралноста на оваа техника, пак, постои во балансот и движењето на конецот (кој имитира лет на мушичка) до совршениот чин на допирот на водата, каде рибата ја проголтува мушичката, мислејќи дека ќе се нахрани, а всушност е фатена на мамката создадена од човекот (artificial fly for fishing). Оваа имитација на природата е само тенденција до совршеноста, заборавајќи дека таа лежи во самото движење, односно постоење. Нашите желби да светиме повеќе од сонцето, да останеме вечно млади, со вештачката интелигенција да прошетаме до Марс или на Месечината, или да испуштиме некоја атомска бомба, всушност покажува колку ние самите сме се одалечиле од нас, од природата, од сетилата. Затоа тука се инсектите, кои со еден мал убод навистина може да ни го променат животот. Човекот пак, преку уметноста се труди да ја имитира сета природна убавина, па дури и најситните и невидливи мушички. Движењето е акција и кај мушичките и во среброто. Вештачката мушичка носи во себе имитација на нешто природно, а за да може да се изработува и употребува, човекот мора претходно да ги совлада природните закони и пракси, сѐ со цел да ја надмудри природата, односно рибата“, вели таа.
Приватна архива
Со авторски накит до поодржлив начин на живот
Милошевска најмногу изработува обетки, брошеви, ѓердани и прстени кои можат да ги носат и жени и мажи. Вели дека МАМКА се фокусира на рачно изработен накит од мала серија, вкоренет во традиционалните техники што претставува остар контраст со брзата мода и масовно произведените додатоци. Од материјали најчесто користи сребро, понекогаш месинг, вештачки мушички за рибарење, епоксидна смола како детал-асоцијација на вода и полудраги камења. Изработката на еден пар обетки, на пример, може да трае и три дена, во зависност од припремениот материјал. Клешти, турпија, оган, валц машина, срмачич, пинцета и ножици се основниот алат со кој работи, а детално ни го објасни и процесот на изработка.
Приватна архива
Чистото сребро е основен скапоцен метал од кое се изработува филигранот. Доколку среброто не е со потребната чистота процесот е отежнат или најчесто неуспешен. Истиот започнува со топење на сребро и лиење во калап за жица. Жицата се извлекува со помош на срмачич (алатка за извлекување на жица со различна димензија на отвори н.з.) во саканата дебелина. Подебелата жица служи за прегради, а најтенката се сука-увртува и потоа се става на валц машина за да биде сплосната. Од суканата жица се формираат филигранските елементи-осмички, зог и чор, и се вметнуваат во претходно изработената преграда, односно скица-дизајн. Се лепи со леам и лот-сребрени легури кои се врзуваат со течноста боракс. Потоа за да се залепат елементите се користи оган и ова е клучната фаза од процесот, бидејќи тука се бара најголема прецизност. На крај доаѓа шмирглање, чистење и полирање.
Нејзиниот накит моментално е достапен само онлајн. Парчињата со сребро се продаваат од 4.000 денари па нагоре, во зависност од времето на изработка, големината и количината сребро што се користи. Доколку се комбинира со други метали како месинг и бакар цената е поприфатлива. Најголем интерес за нејзините дела покажуваат клиенти кои сакаат да поседуваат авторски накит кој освен естетика, нуди и одредена приказна.
Актуелна е со колекцијата „Аква“ преку која испраќа моќна еколошка порака. Објаснува дека истата се потпира на флуидноста и приспособливоста на водата, симболизирајќи ги еластичноста и промените. Колекцијата го отелотворува мотото „Биди вода мој пријателе“ (Be water my friend), најпознатиот цитат на Брус Ли, кој, како што вели, не само што ја објаснува филозофија на боречките вештини, туку и за животот.
Фото: Александар Ивановски
„Водата нема форма, ние ѝ ја даваме. Без вода нема живот, без инсекти нема живот. Формата која ние сме им ја дале на реките и езерата кај нас е застрашувачка, а формата која тие ни ја дариле е божествена. Овој распон од рај до пекол е резултат на сите нас, на индустријата и посесивноста за материјалното“, истакнува Милошевска.
Во нејзината ангажирана уметност гледа голем потенцијал, но како што вели, потребна е свест за естетика за да има бизнис со уметноста.
„Нам ни се потребни бизнис ангели кои не само што ќе инвестираат во уметност, туку и ќе допринесат за промоција на вистинските вредности“, порачува таа.
Смета дека нејзиниот накит кој на иновативен начин ја спојува уметноста со културното наследство е само една од многуте автентични македонски приказни кои можеме да им ги продадеме на туристите. Вели дека креативните или културните индустрии се производ и компилација од минатото и иднината и дека нивната срж е во начинот на кој денес се презентира културното наследство, односно се дефинира културата и целиот начин на живот на едно општество.
Фото: Владо Кипријановски
„Потребни ни се креативни центри или достапни институции кои би ја превземале улогата на промотери на македонски производи и услуги, со сите карактеристики за квалитет, препознатливост и уникатност. Потребно е креирање на нови културни политики и (по)серизно брендирање на нашата земја, поставување стандарди, квалитет и јасна дефиниција што е тоа по што сме и ќе бидеме најавтентични за светот“, завршува таа.
|
НАГРАДУВАНА УМЕТНИЦА ВО РЕГИОНОТ АДРИЈА Марија Милошевска две децении го промовира филигранскиот занает преку различни медиуми како перформанси, музика, инсталации, објекти и видео арт. Нејзината прва самостојна изложба на филигрански накит и инсталации „Оророк-ладна жица стопена во жежок ритам“ беше инспирирана од ексјугословенската сцена. Накит од оваа колекција носеа најпознатите рок-музичари од Балканот.
Нејзиниот талент беше препознаен и во Хрватска и четири години беше дел од креативниот тим на Фестивалот за документарни рок-филмови „Дорф“ во Винковци и ги дизајнираше наградите. Во јули 2015 година таа ја изработи и наградата за животно дело за музичарот Дејвид Боуви доделена од фестивалот „Скопје синема сити“. Подоцна имаше уште неколку изложби и перформанси во Ровињ, Берген и Нотингем. Брендот МАМКА го основа во 2017 година, а во 2021-ра за истоимената колекција ја доби наградата за најдобар моден дизајн од страна на словенечката платформа BIG SEE, во конкуренција на 23 земји од Европа.
|
.webp){kind=icon}
