По смртта на папата Франциск, кардиналите од целиот свет ќе се соберат на папската конклава, строго чуван собир на кој во тишина и молитва се избира нов папа. Обично по смртта на папата се почитува период на жалост од девет дена пред да може да започне изборниот процес.
Собирот на кардинали го сочинуваат бискупи и ватикански службеници од целиот свет што ги именувале претходните папи. Секое именување има големо значење бидејќи може да влијае на ставовите на собирот за многу прашања, а со тоа и на потеклото и уверувањата на идниот папа. Според канонското право, конклавата начелно може да има најмногу 120 члена, а право на глас имаат само кардинали помлади од 80 години. Папата Франциск во декември 2024 година именуваше 21 нов кардинал, со што бројот на членови надмина 130.
Дискусиите и четирите круга на гласање се одвиваат секој ден додека еден кандидат, обично еден од присутните кардинали, не добие двотретинско мнозинство гласови. Сикстинската капела уште во 1878 година е одредена како постојано место за одржување на конклавата. За време на конклавата кардиналите престојуваат во резиденцијата „Света Марта“ во Ватикан, без пристап до електронски уреди и без можност за комуникација со надворешниот свет, додека секојдневно одат во капелата на гласање.
Тој процес, познат како конклава, ја инспирира книгата „Конклава“ (Conclave) од агностикот Роберт Харис од 2016 година, која послужи како основа за сценариото на трилерот „Конклава“ (Conclave) од 2024 година, во режија на Едвард Бергер, со Ралф Фајнс во главната улога. Забележителни улоги остварија и Стенли Тучи, Изабела Роселини и Карлос Дијез.
Актерот Ралф Фајнс, и покрај предвидувањата, не доби „оскар“ за најдобар актер во „Конклава“
Фото: Depositphotos
„Конклава“ премиерно беше прикажан на филмскиот фестивал „Телурајд“ и постигна голем успех, со приход од 116,4 милиони долари, на продукциски буџет од 20 милиони долари. Освои „оскар“ за најдобро адаптирано сценарио. Фајнс беше номиниран за „оскар“ за главна машка улога, но ја освои Адријан Броди.
Филмот тврди дека ги отвора вратите на еден од најтаинствените процеси денес. Иако во суштина е фикција, нуди напнат, атмосферичен и интимен поглед во срцето на тој фикционален Ватикан, каде што верата, политиката, амбицијата и тајните се судираат зад затворените врати на Сикстинската капела.
Главниот лик Томас Лоренс, кого маестрално го толкува Фајнс, ја води конклавата. Како вистински верник и поранешен државен секретар на Ватикан, својата задача ја сфаќа многу сериозно, додека истовремено се обидува да ги разоткрие интригите и вистините пресудни за конечната одлука. Преку атмосферични сцени и импресивни прикази на внатрешноста на Сикстинската капела, филмот ги доловува неговите морални дилеми и товарот на одговорноста додека се соочува со сомневањата што се закануваат да ја нарушат неговата вера во системот за кој верува дека треба да ја одразува божјата волја.
Процесот на гласање и во филмот и во реалноста е многу строг: ако никој не го освои потребното мнозинство, ливчињата се палат во печка со додаток на хемикалии што произведуваат црн чад. Кога ќе се постигне договор, последните ливчиња се палат без хемикалии, така што чадот е бел, што е знак за светот дека е избран нов папа. Меѓу тие моменти, во филмот се откриваат лични амбиции, политички игри и голема тајна што може да го промени текот на изборот. Конклавата не ги драматизира само процедурата, двотретинското мнозинство, сигналите од чадот, затворањето на вратите, туку ги прикажува внатрешните дилеми на секој поединец што мора да избере меѓу лојалноста, вистината и верата.
Прочитајте повеќе: Папата ќе биде погребан в сабота во базиликата во која се наоѓа неговата омилена икона
Филмот ни порачува дека зад секоја голема институција стојат луѓе со свои слабости, верба, стравови и често претежок товар на одлуки. Во свет каде што довербата во авторитетите опаѓа, филмот поставува многу прашања, меѓу другото и дали институцијата може да биде света ако не ја водат свети луѓе.
„Последниот суд“ (Il Giudizio Universale), мотив од ѕидот на Сикстинската капела
Фото: Depositphotos
Предвидувањата за тоа кој би можел да стане следниот поглавар на 1,4 милијарда католици во светот секогаш се неблагодарни. Во теорија, секој крстен католик и маж може да стане папа.
Тој процес веќе претходно беше инспирација за популарната култура, од филмот „Папата Јована“ (Pope Joan) од 1972 година со Лив Улман, до истоимениот филм од 2009 година и „Папата Јована“ (Joan the Pope) од 2016 година. Според средновековната легенда, папата Јована била жена што, маскирана како маж, се искачила низ црковната хиерархија и станала папа во 9 век, наводно како Јован VIII. Историските извори денес со право ја сметаат таа приказна за легенда, но повторно оживува бидејќи отвора модерни прашања за моќта, полот и институциите. Филмот „Конклава“ нуди своја интерпретација на моментално модерното прашање за родовата еднаквост во црквата, тивко, но несуптилно поставувајќи го прашањето кој има право да носи божествен авторитет.
Фреска од рацете на Бог и Адам (Mani di Dio e Adamo) од 1511 година, од Микеланџело Буонароти, во Сикстинската капела
Фото: Depositphotos
Во реалноста засега нема јасен фаворит. Многу аналитичари сметаат дека новиот папа веројатно ќе го продолжи реформскиот пат што го започна Франциск, но исто така ќе мора да балансира меѓу различните струи во црквата. За конзервативниот дел од црквата, често се споменува Петер Ердо, унгарски кардинал и остригомско-будимпештански архиепископ.
Меѓу полибералните имиња често се споменува кардиналот Луис Антонио Тагле од Филипините, познат како азиски Франциск, поради неговата ведрина и прогресивни ставови. Ако биде избран, тој ќе стане првиот азиски папа од жолтата раса. Растел скромно, без клима и телевизор, а ни како бискуп не користел службен автомобил. Сепак, со 67 години, некои сметаат дека возраста му е пречка бидејќи би можел долго да остане на функцијата и со тоа да влијае на идните избори.
Во игра е и Пјетро Паролин, актуелен државен секретар на Ватикан, своевиден премиер на Светиот престол. Неговата улога во дипломатските напори за време на војната во Украина дополнително му го зголеми угледот, но неговото име се појавува и во документите од истрагата поврзана со купувањето луксузен имот во Лондон во 2018 година. Иако не е обвинет, аферата фрли сенка на неговиот углед.
Судењето во кое поранешниот државен секретар кардинал Анџело Бечу поради малверзации беше осуден на пет и пол години затвор фрли сенка врз кардиналот Паролин, бидејќи неговото име често се споменуваше во документите, сведочењата и критиките поврзани со надзорот над трансакциите.
Од новиот папа се очекува да даде ефективен ангажман околу прашањата за сиромаштијата, корупцијата, граѓанските војни и климатските промени
Фото: Depositphotos
Меѓу полибералните кандидати е и кардинал Жозе Толентино Калача де Мендонса од португалскиот остров Мадеира, кого Франциск го постави за префект за култура и образование.
Кардиналот Матео Цупи, надбискуп на Болоња, е уште еден либерален италијански кандидат. Тој е прогресивен и беше близок со починатиот папа.
Од Европа се споменува и кардиналот Марио Греч од Малта, главен секретар на Синодот на бискупите. Тој се смета за можен компромисен кандидат.
Надвор од Европа, често се споменува кардиналот Питер Турксон од Гана, поранешен советник на Франциск за прашања поврзани со климатските промени и социјалната правда. Ако биде избран, тој ќе биде првиот африкански папа од црната раса.
Уште еден африкански кандидат е кардиналот Роберт Сара од Гвинеја, познат по своите критики на родовата идеологија и исламскиот радикализам, кои му донесоа етикета на традиционалист во медиумите. Иако сè уште нема јасен фаворит, многумина претпоставуваат дека новиот папа би можел да дојде од т.н. Глобален Југ, со оглед на тоа што прашањата со кои се занимаваат овие кандидати (сиромаштија, корупција, граѓански војни, климатски промени) се во фокусот на денешните медиуми.
Инаку, зборот конклава доаѓа од латинскиот „cum“ (со) „clavis“ (клуч), што означува дека кардиналите буквално се заклучени додека не изберат нов папа. Верниците се собираат на плоштадот „Свети Петар“ за да ги набљудуваат сигналите од чадот и да дознаат кој ќе биде нивниот нов духовен водач.
Најдолгата конклава во историјата се одржала во Витербо, по смртта на папата Климент IV, и траела од 1268 до 1271 година. Фрустрираните граѓани тогаш го отстраниле покривот од папската палата и на кардиналите им давале само леб и вода за да ги натераат да донесат одлука. На крајот им било забрането да го напуштат просторот додека не се договорат за новиот папа.
.webp){kind=icon}
