Дојдете во Милано, како што неодамна направив и јас, и нема да можете да не забележите дека италијанскиот капитализам останува она што отсекогаш бил: семејна работа. (Вистина, бев таму поради конференција за иднината на капитализмот.) Големите модни куќи со седиште во Милано – „Армани“ (Giorgio Armani), „Долче и Габана“ (Dolce & Gabbana) и „Прада“ (Prada) – сите се семејни компании. Возилата „ферари“ што зујат по улиците на градот, апаратите „бецера“ (Bezzera) што прават совршено кафе, чоколадите „фереро“ (Ferrero) што го заокружуваат оброкот – сите се производи на семејни фирми. Семејни гиганти како „Ферари“ се на врвот на огромни синџири на доставувачи, кои исто така се претежно семејни компании и доминираат во регионот Ломбардија. Големите јавни компании и синџири продавници му припаѓаат на странскиот, англосаксонски свет на капитализмот. Дури и во најразвиениот економски регион на Италија, семејството сè уште е крал.
Сепак, секој што ја гледал серијата „Следоред“ (Succession) знае дека семејните компании се подложни на уникатни и често погубни проблеми – нефункционални деца и семејни кавги.
Повеќето јазици имаат своја верзија на поговорка за проклетството на три генерации во семејниот бизнис: на англиски е „од дрвени кломпи до дрвени кломпи за три генерации“. Во Италија популарната изрека гласи „од шталата до ѕвездите – и назад во шталата“.
Италијанските семејства и натаму се зад воланот на националната економија
Фото: Yuki Iwamura/Bloomberg
Доминантно мислење меѓу теоретичарите на менаџмент и економистите е дека семејниот капитализам е остаток од времето кога институциите биле рудиментарни, а довербата се ограничувала на членовите на семејството и блиските пријатели. Алфред Чендлер, доајен на бизнис-историјата, тврди дека семејните фирми ќе бидат потиснати од јавните компании што можат да привлечат повеќе капитал, таленти и менаџерска експертиза. Бруно Пелегрино (Универзитет на Калифорнија, Лос Анџелес) и Луиџи Зингалес (бизнис-школа „Бут“, Универзитет во Чикаго) тврдат дека италијанскиот стил на управување заснован на лојалност – „фамилијализам“ – ја намалил продуктивноста на земјата. Семејниот капитализам е дел од поширок сет ставови што ја држат Италија во замка на низок раст.
Сепак, проклетството на три генерации не е универзално: семејството Антинори произведува вино во Тоскана уште од 1385 година, а Берета оружје во Бреша од 1526 година. „Гучи“ и „Ферари“ се меѓу најуспешните брендови во светот (а водечкиот француски ривал на „Гучи“, ЛВМХ, исто така е семејна компанија). Семејните фирми се уште позастапени во производството – каде што сочинуваат 43,5 отсто од сите компании – отколку во модниот сектор.
Посетата на универзитетот „Бокони“ во Милано, кој има исклучително важна улога во образованието на италијанската елита, ме убеди дека денес можеме сериозно да ја процениме издржливоста на семејниот капитализам, барем во Италија, благодарение на две работи: истражувачка програма и стрес-тест. Опсерваторијата за италијански семејни бизниси – АУБ (AUB) е кратенка за АИДАФ, „Уникредит“ и „Бокони“ – внимателно ги следи сите италијански фирми со промет од најмалку 20 милиони евра, без разлика дали се семејни или не (последната студија опфати 23.578 фирми, од кои 15.836 беа семејни). Годишниот извештај ја прикажува состојбата на италијанските семејни компании, кои се дефинирани како (1) приватни фирми во кои едно или две семејства имаат апсолутно мнозинство акции и (2) листирани фирми во кои едно или две семејства имаат најмалку четвртина сопственост. Пандемијата на ковид-19 послужи како стрес-тест.
Работата на опсерваторијата АУБ јасно покажува две работи. Прво, покажува дека семејните фирми ги надминале несемејните речиси во сите параметри – од промет и поврат на инвестиции до продуктивност.
Ниту пандемијата не го забави подемот на семејните фирми
Фото: Hollie Adams/Bloomberg
Второ, таа надмоќ продолжила – и дури се интензивирала – за време на пандемијата. Бројот на семејни фирми со промет над 20 милиони евра пораснал во периодот 2020–2022 за 36,1 отсто наспроти 23,2 отсто кај несемејните фирми. Семејните фирми ја задржале предноста во повеќето параметри на успех. Најголем исклучок од овој позитивен тренд биле фирмите чии извршни директори имале 70 или повеќе години.
Што ја објаснува „предноста на семејната фирма“? Карло Салвато, еден од раководителите на проектот, ми рече дека дел од разликата потекнува од самата „семејност“ на овие фирми. За време на пандемијата, семејните фирми се покажале поотпорни бидејќи членовите на семејството биле подготвени на поголеми жртви, а блиските односи со доставувачи и дури конкуренти дале дополнителна стабилност. Салвато, сепак, укажува и на длабока менаџерска трансформација – забрзана токму од пандемијата – која овозможува овие фирми да ги спојат доблестите на семејното и професионалното управување.
Овие фирми сега ги водат нови генерации раководители, кои се подобро образовани од нивните претходници и имаат поголемо искуство од работа во други компании – и најчесто успеале да го направат тоа без големи семејни конфликти, кои порано често ги следеле смените на генерации. Компаниите што поминале низ генерациска транзиција помеѓу 2013 и 2022 година имале 7,4 отсто поголем раст на приходите, 3,5 отсто поголем принос на сопствен капитал и 11,5 отсто поголем годишен раст на фиксна актива. Околу 8 отсто од нив ги отвориле вратите за надворешен капитал – преку продажба на малцински удели, листирање на берза или пренос на контролата на трети страни. Оваа стратегија довела до значителни подобрувања во перформансите, особено во случаите на листирање или продажба на малцински удели – иако постои јасен праг преку кој, без губење на семејниот карактер, не може да се оди.
Еспресо на успехот - семеен бизнис во Италија
Фото: Krisztian Bocsi/Bloomberg
Општиот впечаток за италијанскиот семеен сектор според студиите на Бокони е – виталност и обнова, а не стагнација и пропаѓање. Сè повеќе има надворешни менаџери и жени на лидерски позиции, а сè помалку неискусни наследници: процентот на извршни директори под 50 години опаднал од 31,3 отсто во 2013 година на 16,9 отсто денес, додека растот на уделот на оние над 70 е запрен.
Италија сè уште заостанува зад поголемиот дел од Европа во однос на растот на продуктивноста. Но податоците сугерираат дека причината за тоа не лежи во семејните компании, туку во пренадуваниот јавен сектор, политичкиот систем заснован на клиентелизам и неразвиениот југ на земјата.
Резултатите од Бокони имаат и пошироки импликации за теориите на менаџментот. Многумина сè уште веруваат дека капитализмот се движи кон една, конечна форма: триумфот на англосаксонскиот модел со јавни компании и силни берзи. Сепак, семејните фирми имаат значајни предности кога станува збор за трпеливоста, лојалноста и отпорноста. Тие се подобро приспособени за одредени сектори, како што се луксузни производи и издаваштво. Брзо учат како да ги надминат своите слабости и да ги искористат своите предности – семејните фирми полесно ги имитираат силните страни на јавните компании отколку што јавните можат да ги усвојат квалитетите на семејните. Накратко, идејата дека постои однапред определен „крај на корпоративната историја“ – не е ништо поуверлива од онаа за „крајот на историјата“ воопшто.
.webp){kind=icon}
Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...