Маск гледа иднина во чиповите за луѓе, го делат ли тој став и нашите експерти

Визијата на Илон Маск - чип што се вградува во мозокот - може да се сумира со неговите зборови: „Резервен погон за вашето нефизичко битие, односно за вашата дигитална душа“. Имено, тој има за цел преку мозочните импланти на неговиот стартап „Неуралинк“ (Neuralink) луѓето во иднина да ги контролираат компјутерите со својот ум.

Иако овој концепт изгледа како сценарио за научнофантастичната серија „Блек мирор“ (Black Mirror), сепак, реалност е дека „Неуралинк“ се стреми да развие технологија за мозочно-компјутерски интерфејс (БЦИ / brain-computer interface), односно за безжично поврзување на човечкиот мозок со компјутери и други уреди.

Процедурата се одвива така што уред со големина на паричка хируршки се вградува во черепот, со ултратенки жички што влегуваат во мозокот.

Neuralink

„Имплантот што е одобрен од Американската агенција за храна и лекови (ФДА) за истражување врз луѓе претставува уред што се имплантира во близината на центрите на големиот мозок одговорни за волева контрола на функција на одредени делови од телото. Со помош на овие импланти, се истражува можноста со помош на мислите да бидат контролирани специјално дизајнирани роботски додатоци за поддржување на функцијата на делови од телото или компјутерски уреди што може да бидат контролирани со мислите и се корисни во секојдневното функционирање кај пациентите“, објаснува неврохирургот Благој Шунтов од Универзитетската клиниката за неврохирургија во Скопје.  

Асс. д-р Благој Шунтов Приватна архива

Чипот ја регистрира мозочната активност и ја испраќа кон некој надворешен уред, како на пример паметен телефон, преку блутут (bluetooth) конекција.

Годинава за првпат вграден мозочен имплант кај човек

„Неуралинк“ на крајот од јануари годинава за првпат го вгради својот мозочен чип кај човек.

Маск на X напиша дека првиот производ ќе се вика телепати (Telepathy). Тој ќе овозможи „контрола на вашиот телефон или компјутер, а преку нив речиси на секој уред, само со помош на мислите“, посочи Маск во објавата. Наедно тој нагласи дека првите корисници на производот ќе бидат луѓе што ја изгубиле употребата на екстремитетите. 

 „Замислете Стивен Хокинг да може да комуницира побрзо од брза дактилографка или аукционер“, напиша тој. „Тоа е целта“.

Претходно, „Неуралинк“ соопшти дека за испитувањето собира пациенти со квадриплегија поради повреда на цервикалниот 'рбетен мозок или амиотрофична латерална склероза (АЛС).

Компанијата тврди дека поставувањето на чипот во делот од мозокот што ја контролира моторната функција ќе им овозможи на луѓето да ги надминат невролошките нарушувања.

Неврохирургот Шунтов, од аспект на својата струка, ни кажа нешто повеќе за здравствените проблеми на пациентите кај кои првично ќе се вградуваат имплантите.

„Во оваа клиничка студија, според достапните релевантни информации, се истражува улогата на безжичната конекција меѓу мозокот и компјутерски уред (brain computer interface) кај пациенти со парализа на делови од телото. Квадриплегијата претставува оневозможеност на функцијата на рацете и нозете, а неможноста за контрола само на долниот дел од телото и нозете се нарекува параплегија. Тие настануваат поради претрпени оштетувања на делови од 'рбетниот мозок поради повреда или кај пациенти со амиотрофична латерална склероза, што претставува автоимуна невролошка болест што ги зафаќа зоните на 'рбетниот мозок од каде што излегуваат нервите. Кандидати што можат да бидат вклучени во оваа студија се пациенти со квадриплегија, параплегија, пациенти со оштетен говор, оштетен слух, оштетен вид и пациенти со ампутации на делови од телото“, нагласува Шунтов, кој вели и дека радува фактот дека групата пациенти кај кои ќе бидат индицирани овие процедури имаат реална можност за подобрување на квалитетот на животот.

Иако визијата има потенцијал да ги револуционизира здравствената заштита и човечките способности, исто така отвора длабоки етички дилеми, кои бараат внимателно разгледување.

Depositphotos

„Ново потенцијално поле на интерес во невронауката што се наметнува како резултат на овие истражувања, особено со воведот на безжичната конекција помеѓу мозокот и компјутерските уреди е - невроинженерингот. Сите овие компјутерски помагала што ќе служат за да може одредена оштетена функција на телото да биде заменета и безжично контролирана преку имплантиран стимулатор на мозочниот кортекс се строго индицирани кај одредена група пациенти и не се индицирани кај здрави луѓе. Од етички аспект се поставува прашањето дали еден ден ќе се соочиме со тоа овие процедури да бидат користени само за да имаме пристап и контрола врз мобилни или компјутерски уреди заради рекреација и/или зголемување на ефикасноста во секојдневните работни обврски“, вели Шунтов.

Чипови за „надградба“ на здрави луѓе

А крајната цел на Маск е токму тоа - да создаде „уред за општата популација“ што може директно да го поврзе мозокот со суперкомпјутери, потенцијално премостувајќи го јазот со вештачката интелигенција (ВИ).

Тој тврди дека уредите на „Неуралинк“ ќе овозможат луѓето да се натпреваруваат со напредните видови на ВИ, изјавувајќи: „Ја основав 'Неуралинк' специјално за да го решам проблемот со симбиозата со вештачката интелигенција, за која верувам дека претставува егзистенцијална закана“. Маск и претходно има кажано дека со развојот на ВИ за првпат во историјата луѓето ќе се соочат со нешто поинтелигентно од себе.

Depositphotos

Професор д-р Катерина Здравкова од Факултетот за информатички науки и компјутерско инженерство (ФИНКИ) објаснува дека тоа значи дека освен што ќе придонесат за намалување на последиците од моторната, интелектуалната и спознајната попреченост, овие технологии ќе овозможат и зголемување на способностите на здравите луѓе.

Всушност, луѓето со помош на чиповите вградени во нивниот мозок ќе можат побрзо и поефикасно да ги извршуваат секојдневните обврски. На пример, замислете колку би било полесно текстот што ќе го составите во својот ум веднаш да се пренесе на монитор, наместо да го внесувате со помош на тастатура. Или, пак, да може да нарачате пица само што ќе помислите на тоа.

Така, стремежот на луѓето да бидат подобри, поспособни и повлијателни од другите многу брзо може да придонесе за создавање тренд на вградување специјализирани мозочни импланти, слично како што веќе постои тренд за вградување или вшприцување козметички додатоци. 

„Дали спортистите би одолеале да ги користат овие технологии, макар само додека тренираат? Дали студентите не би посакале да ги имаат, за да можат побрзо и поефикасно да ги положат испитите? Дали научниците не би се потпреле на нивната помош за да постигнат врвни научни достигнувања? Дали луѓето би ѝ одолеале на можноста да станат помузикални или покреативни? Дали некој би се откажал од тоа да стане киборг, доколку тоа му гарантира дека ќе ги постигне своите цели? Секако дека не, не размислувајќи многу ниту за евентуалните законски ограничувања, а уште помалку за етичките норми“, посочува професорката Здравкова.

Д-р Катерина Здравкова Приватна архива

Според неа, доколку првиот имплант придонесе да им се подобри една способност, луѓето ќе бидат охрабрени да вградуваат нови и нови технолошки гаџети. 

„Некои ќе го прават тоа срамежливо и тајно, а некои ќе ги искористат своите инфлуенсерски кампањи за да ги промовираат имплантите. Со добра маркетинг-стратегија, компаниите што произведуваат 'козметички' мозочни интерфејси ќе станат многу моќни и богати“, заклучува таа. 

Развивајќи го овој интерфејс што ги поврзува човечкиот мозок и ВИ, „Неуралинк“ ќе се стреми да ги зголеми човечките способности, нагласувајќи дека на тој начин ќе се демократизира пристапот до технологијата и ќе се адресира загриженоста на Маск за можноста од бесмртна, злобна и диктаторска вештачка интелигенција.

Меѓутоа, професорката смета дека од овој аспект закана претставуваат и самите импланти.

„За жал, мозочните импланти се двонасочни. Од една страна, мозочните сигнали можат да ја контролираат технологијата, но и технологијата може да ги контролира мозочните сигнали. Тоа ќе придонесе за драматично нарушување на приватноста, затоа што технологијата ќе стекне моќ за надзор на човековите мисли. 'Неуралинк', ДАРПА (DARPA) и други технолошки гиганти развиваат системи способни за телепатија, што отвора можности за злоупотреби, особено за поттикнување агресивност, одмаздливост, желба за убивање, неразумно војување и сл.

Доколку бројот на луѓето што имаат мозочни импланти надмине некоја критична маса, може да се очекува дека тие ќе бидат контролирани од неколку центри на моќ, но и дека и самите ќе станат доволно автономни да донесуваат одлуки што ќе го загрозат човештвото. Тоа ја отвора темата за т.н. технолошка сингуларност, т.е. моментот кога технологијата ќе стане интелектуално супериорна во однос на луѓето и нема да може повеќе да се контролира, менувајќи го човештвото што сега го познаваме“, посочува професорката, која вели дека иако лично не верува во овие апокалиптични сценарија, сепак, за жал, тие се повеќе од реални.

Проблеми и контроверзи

„Неуралинк“ во минатото се соочи со зголемена контрола од страна на регулаторите во однос на нејзините практики за тестирање и вознемирувачки наводи за суровост кон животните. „Ројтерс“ објави дека над 1.500 животни умреле за време на тестовите на компанијата од нивниот почеток во 2018 година.

Стапката на смртност, како што тврдат вработените, го надминала она што може да се смета за нормално. Оваа алармантна стапка им се припишува на барањата за забрзување на истражувањата наметнати од Илон Маск, што резултира со повеќе грешки и неуспешни процедури.

Ваквите податоци оправдано го отвораат прашањето колку процедурата за вградување на мозочните импланти е ризична за пациентите.

„Електродите на 'Неуралинк' се имплантираат на длабочина од неколку милиметри од мапираниот кортекс што треба да биде стимулиран.

Ризиците за ваквите процедури се веќе опишани во клиничката практика и истите тие вклучуваат можност од крвавење во мозокот, крвавење околу обвивките на мозокот, мозочен удар, инфекција, потреба од повторувани оперативни интервенции, а многу поретко и можност од смртен исход. Стапките на овие потенцијално сериозни компликации се релативно мали, но, како и во секое клиничко истражување, така и во ова, нивната појава ќе биде статистички одредена“, објаснува доктор Шунтов според кого во овој момент кост-бенефитот не е оправдан за здрава личност да биде изложена на ваков зафат поради сериозниот ризик по здравјето.

Илон Маск Bloomberg

Поранешни вработени во „Неуралинк“ одредени експерименти од претходните истражувања врз животни ги опишаа како „хакерски потфати“, наведувајќи примери како неправилната големина на уредите кај голем број свињи и случајна имплантација на уред од „Неуралинк“ во погрешен пршлен довеле до евтаназија на животните поради силна болка и страдање.

Етички дилеми и критики за транспарентноста

За повеќето етички прашања, како што се приватноста, интелектуалната сопственост, заштитата на податоците, компјутерскиот криминал, а од неодамна и злоупотребата на вештачката интелигенција, постојат осмислени легислативи во чие дефинирање биле вклучени илјадници врвни научници и правници. Но, за да може да функционираат, неопходно е да постои висока свесност за сите потенцијални ризици од новите технологии. Засега, таа е глобално на многу ниско ниво.

Кога Маск објави на X дека е вграден првиот мозочен имплант на „Неуралинк“ кај човек, тој не прецизира многу околу тоа каква состојба претрпела личноста, колку е тешка таа состојба, како тој пациент дал согласност, каква корист се надеваат лекарите дека ќе има од зафатот или дали имплантот му помогнал на пациентот. Според голем број критичари, ваквиот облак на таинственост треба да биде разбиен бидејќи од достапните информации не може да се каже дали експериментот бил безбеден или етички.

„Неетичкото експериментирање е регулирано со неколку декларации, од кои најзначајна е Декларацијата од Хелсинки од 1964 година. Со неа е направен првиот значаен чекор да се регулираат медицинските истражувања и да се спречат потенцијалните непосакувани експерименти што можат да го загрозат човекот. Декларацијата е предложена од Светската медицинска асоцијација (ВМА). Почнувајќи од четвртата ревизија на декларацијата, американската Агенција за храна и лекови (ФДА) понекогаш ги игнорира нејзините препораки. Меѓу другото, независно од сите потенцијални ризици што со себе ги носат истражувањата на 'Неуралинк', уште од 2020 година, ФДА ги поддржува експериментите на оваа компанија и тестирањето на луѓе што, барем засега, доброволно се пријавуваат за клинички тестирања“, вели професорката Здравкова.

Иако сè уште во зародок, потенцијалната примена на имплантите на „Неуралинк“ е огромна, почнувајќи од обновување на моторната функција за лица со парализа до овозможување беспрекорна интеракција со дигитални уреди.

Сепак, среде возбудата и исчекувањето, постојат легитимни грижи околу етичките прашања, приватноста и општествените импликации од широката примена на таквата технологија. Безбедноста на податоците, согласноста за учество во тестирањата и можноста за потенцијална злоупотреба ја нагласуваат потребата од цврсти регулаторни рамки и внимателно разгледување на општественото влијание на овие импланти.

Здравкова вели дека наша обврска е да се справиме со она што е реалност, за да не се доведеме во состојба реалноста да се справи со нас. Ако не станеме сите свесни за последиците од повеќето нови технологии, вклучувајќи ја и невротехнологијата, професорката смета дека заканите по човештвото ќе бидат далекосежни и непоправливи.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар