Во бизнисот веќе нема комфорност: Собравме мислења од стопанственици

Ако се водиме по онаа народната дека денот по утрото се познава, домашните бизнисмени, зависни од движењата на странските берзи, можат барем цената на струјата да ја тргнат од листата на грижи за 2023 година. Или сепак не? Глобалната криза покажа дека многу работи што сметавме дека се предвидливи, воопшто не се. Еден заеднички именител и за оваа година е големата неизвесност, која трае во услови на продолжен воен конфликт во Украина и најава за рецесија во поголем дел од европските економии.

На 1 јануари годинава (неработен ден, недела, кога побарувачката е мала) струјата имаше најниска вредност од само 17 евра за мегават-час. Оваа сума е најниска на истиот ден од 2018 година наваму. Но и прогнозите за до крајот на 2023 година не се лоши.

Фјучерсите за струјата, гасот и нафтата за до крајот на 2023 година покажуваат дека  нема да има силни осцилации во цените и никако нема да бидат достигнати рекордните вредности од минатата година.

„Блумберг Адрија“ ги праша домашните бизнисмени од различни сектори – преработувачка, прехранбена, металопреработувачка индустрија, фармација, градежништво - што запишале на своите листи со грижи и очекувања за тековната година. Сите очекуваат извесни позитивни поместувања, но никој не е целосно оптимист. Секако, енергетската криза сè уште носи предизвици, исто како и глобалниот амбиент.

Блумберг Адрија

Комфорноста во бизнисот е веќе минато - Коста Котески, заменик-генерален директор на „Реплек“

Со оглед на фактот дека во 2023 година неизвесноста на глобалниот пазар ќе продолжи, неопходно е да се искористат сите потенцијали. Во таа насока, инвестираме во зголемување на конкурентноста, воведување нови технологии и иновативни решенија што ќе ги подобрат продажбата и нашите позиции на пазарите, а со осигурувањето на нашиот извоз дејствуваме кон намалување на ризиците. Комфорноста во бизнисот е веќе минато, мора постојано да работиме на подобрување и прогрес во секој аспект на работењето, нудење сè подобра услуга и поголем фокус кон секој клиент, како и континуирано инвестирање во тренинг и развој на вработените.

Условите во кои ќе продолжи да функционира светот и следната година се деликатни, неизвесни и мора да сме флексибилни и брзо да се адаптираме. Нашите досегашни стратегиски одлуки се покажаа како успешни и годинава ја завршуваме со раст, како на странските пазари, така и на домашниот пазар. Тоа е само дополнителен мотив и во текот на следната година да продолжиме во истиот правец. Следната година планираме уште поголем раст и зајакнување на  позициите на брендот „Реплек“. Најголем приоритет во наредниве години ќе бидат прогресот на „Реплек“ и добросостојбата на вработените, акционерите и секако на потрошувачите.

Поради честите промени во регулативата на Европската Унија, каде што сме присутни со нашите производи, за нас од огромна важност се брзото усогласување и адаптирање на промените. За да го постигнеме тоа, нашата компанија има континуирана и одлична соработка со надлежните институции.

Сашо Наумоски

Добра работа е што во регионот пазарите почнаа непосредна соработка - Сашо Наумоски, генерален директор на „Витаминка“

Во 2023 година влегуваме со по малку претпазлив и умерен оптимизам, иако имаме најави за смирувачки активности. Цените на берзите за некои суровини што ги користиме забележуваат стабилизирање, па како резултат на тоа и ние ја намаливме цената на маслото „брилијант“. Така што верувам дека ова е само почеток на она што би требало да следува со цените во прехранбениот сектор.

Сè уште остануваат високите трошоци за електрична енергија, што во изминатата повеќе од половина година навистина финансиски ги исцрпи компаниите. И покрај најавите за намалување на цената на енергијата, кое треба да почне од 1 јануари, високите сметки ќе се одразат врз работата на компаниите уште некој одреден период.

Но веќе во вториот квартал очекувам значаен дел од производствените сектори да се врати во нормален тек и да почне да бележи раст. Сепак, во целата оваа економска и енергетска криза, која се провлекува од ковид-периодот, па потоа дополнително се засили со војната во Украина, добра работа е што во овој регион блиските пазари започнаа една непосредна соработка што води кон поедноставување и релаксирање на меѓусебните односи, упростување на процедурите и подинамична соработка, а сето тоа неминовно позитивно ќе се одрази врз економските процеси во регионот.

Паралелно со овие навестувања, треба да имаме предвид дека македонската економија е многу подложна на надворешните глобални случувања, а тоа постојано се менува, што убаво ни беше демонстрирано во самиот почеток на минатата година, кога исто така нè обзеде оптимизам, за по случувањата во Украина цел свет да влезе во најголемата енергетска и економска криза. Затоа, на национално ниво ни се потребни правилни политики, долгорочни стратегии и поголема проактивност наспроти ад хок реагирање.

Владанка Трајкоска

Данокот на екстра-профит и нов нефлексибилен закон за работни односи се предизвиците за 2023 година - Владанка Трајкоска, управителка на „Раде Кончар – сервис и поправка на електрични производи“

Како што на последниот Економско социјален совет најави министерот за финансии, 2023-та ќе биде година на големи одрекувања и големи штедења. Ако 2022 година ја завршиме со инфлација од близу 20 отсто, мора да бидеме свесни дека таа нема да исчезне во 2023 година, туку ќе биде или приближно иста или, оптимистички можеби, малку пониска. Она што го потенцираме во континуитет е дека треба сериозно да се поддржат извозно ориентираните компании (изоставувајќи ги компаниите од зоните), бидејќи еден од начините за да се раздвижи економијата е влез на девизни приливи. Експертите најавуваат забавување на глобалната економија и со тоа намалување на извозот кон нашите извозници во Германија за два отсто, како земја кон која имаме најголема извозна ориентираност. Оттука треба да бидеме свесни дека оваа состојба ќе се преслика и врз комплетната економска слика. 

Што очекуваме за нашето работење во 2023 година? Прв предизвик со кој ќе се соочиме во новата година се даночните реформи. Се најавуваат, се презентираат, но ништо конкретно. Замислете, на пет дена пред крајот на годината ние добиваме информација дека ќе биде воведено ново даночно оптоварување за компаниите т.н. данок на екстра-приход.

Во наредната година ќе добиеме и нов закон за работни односи, работен пет години, но на крајот тој нема да биде ниту флексибилен доволно за да биде поддржан од двете засегнати страни, ниту пак го сфаќам како демократски. Мора да имаме на ум дека наредната година ќе биде вовед во изборен период и многу популистички мерки на Владата ќе бидат можеби неприфатливи за нас.

Според моите видувања, нема да имаме толку сериозен проблем со набавката на репроматеријали, колку што ќе имаме проблем со цената на чинење на тие производи, а уште повеќе со формирањето на цената на нашиот производ. Цената на транспортните трошоци ќе биде исто така голем предизвик, цената на електричната енергија - голема енигма. Она на што сакам да му посветиме особено внимание е недостигот од квалификувана и квалитетна работна сила. Ако изминатата 2022 година работоспособното население е намалено за 220 илјади, статистиката покажува драстично зголемена бројка во наредната година. За каква економија зборуваме ако немаме со кого да ја градиме. Веќе неколкупати потенцирам дека на сите нас не ни е предизвик само платата, ние комплетно негативно гледаме на квалитетот на живеењето во нашата држава. 

Но, да не бидам толкав песимист, сакам да напоменам дека нашиот стопанственик со години знае да функционира под притисок, па од таа причина мора да имаме предизвик за да работиме и да ја крепиме економијата. Нашите вработени се наш двигател, а желбата за посветла иднина на нашата економија наша водилка.

Виктор Мизо

Потребата за купување нови возила ќе биде под притисок - Виктор Мизо, директор на „Костал“

Во 2022 година, и покрај сите предизвици – трета година на ковид-криза, втора година проблеми со недостиг од чипови и нарушени синџири на снабдување, цела година криза поврзана со војната во Украина, како и енергетска, економска и инфлациска криза – сè уште успеваме да реализираме производство од над 100 милиони евра.

Многу од овие предизвици ќе бидат присутни и во 2023 година, а ќе има и дополнителни ризици, пред сè во Европа, поврзани со рецесијата во неколку земји во Европската Унија, кои се меѓу нашите најголеми трговски партнери, како и растечки проблеми на страната на понудата. Во услови на континуирано висока инфлација, раст на каматните стапки и економска несигурност, потребата за купување нови возила ќе биде под силен притисок. Јас очекувам мал раст на побарувачката на возила во Европа, од околу пет до седум отсто, споредено со 2022 година, по неколку години континуиран пад.

Нови инвестиции, пред сè во напредни технологии за електрични и хибридни возила, за нас како групација „Костал“ се неопходни за позитивно позиционирање и раст на пазарниот удел, дури и во услови на стагнација и преструктурирање на индустријата.

Драгана Чифлиганец

Нормализација кон средината на 2023 година - Драгана Чифлиганец, извршна директорка на „Адора инженеринг“

Тешко е да се оцени 2023 година, бидејќи сè уште сме сведоци на чисто политички фактори што ги загрозуваат глобалниот раст и економија. Сепак, во исто време треба да сме многу претпазливи од една, но и оптимисти во верувањето дека работите ќе бидат подобри од друга страна.

Лично мислам, доколку не се случат некои нови посериозни меѓународни воени и безбедносни проблеми, дека економијата на глобално и на национално ниво ќе почне побрзо да се нормализира веќе кон средината на 2023 година.

Инфлаторниот притисок, особено изразен преку постојниот раст на цените на енергијата и храната, ќе почне позабрзано да се намалува, а со тоа и производството, инвестициите, размената и растот да бидат попредвидливи.

Сега е време да се размислува за новите хоризонти. Се случија и структурни промени во постпандемиската економија, а ќе се случат и во онаа по завршувањето на сегашнава безбедносна, енергетската и инфлациска криза. Тоа ќе ја зајакне економијата на долг рок и ќе ги научи компаниите да бидат поприспособливи и пофлексибилни на нови екстерни шокови. Во последниве 14 години, на пример, светот помина низ три различни кризи: финансиско-економска во 2008-2009, па здравствена во 2020-2021 и сега безбедносно-политичка, која прерасна во енергетска и инфлациска во 2022 година.

Доколу сето ова делумно остане зад нас, моите очекувања се извонредно високи. Сметам дека постојат голем број недоволно искористени ресурси и пазарни можности за иден развој на приватниот сектор и целата национална економија. 

Петар Јанески

Година на осцилации и нарушувања - Петар Јанески, економски директор во „Макстил“

Почетокот на 2023 година сигурно ќе се одрази негативно во нашиот бизнис, пред сè поради енормно високите цени на енергентите и намалувањето на побарувачката поради намалената активност во ЕУ и Турција, пред сè.

Во моментов има премногу непознаници за тоа што може да нè очекува од вториот квартал во 2023 година и би било неблагодарно да се прогнозира, но сите анализи покажуваат дека следната година ќе биде тешка и неизвесна, со големи осцилации во глобалните текови и нарушувања во секојдневното работење.