.webp){kind=icon}
Македонските компании можат да се најдат во незавидна ситуација и неподготвени да ги дочекаат обврските за имплементирање на ЕСГ-стандардите (од англиски ESG - environmental, social and governance). Во услови кога ЕСГ-факторите станаа клучни за привлекување инвестиции неминовни за адекватно управување со ризиците и градење долгорочна вредност за компаниите, домашните друштва што не се во можност да фатат чекор со овие трендови ќе се најдат во ситуација да не се конкурентни на домашниот и меѓународниот пазар и може да бидат исфрлени од синџирот на снабдување.
Ова прашање е новото нормално кога станува збор за бизнис-секторот, но сепак клучна причина за бавното имплементирање и приспособување е тоа што во земјава нема регулатива со која јасно ќе бидат дефинирани обврските и одговорностите на сите заинтересирани страни. Ова се некои од клучните поенти на говорниците на тркалезната маса „Not so small talk“, која ја организираше македонската редакција на „Блумберг Адрија“. Говорниците се исклучителни познавачи на темата, а за нефинансиското известување во рамките на ЕСГ разговаравме со Драган Давитков, партнер во ПвЦ (PwC North Macedonia), Марија Дуковска-Павловска, генерална директорка на „Макстил“, една од малкуте компании во земјава што имплементираа ЕСГ-стандарди, и Стефан Ристовски од Институтот за европска политика, кој минатата година го подготви извештајот за напредокот во оваа област.
Блумберг Адрија
Во текот на последните децении дефинитивно има зголемена свест за потребата да се интегрира одржливоста во бизнисот. Во поглед на хармонизација на ЕСГ-рамката, директивата за корпоративно известување за одржливост - ДКИО (англ. Corporate Sustainability Reporting Directive) стапи во сила на 5 јануари 2023 година. Со овој сет на одредби се дополнува веќе постојната директива за нефинансиско известување - ДНИ (англ. Non-Financial Reporting Directive), регулирајќи известувања во врска со социјалното влијание и влијанието врз животната средина како резултат на деловните активности на компаниите.
Дали ЕСГ ќе се судри со профитот?
Неколку домашни компании, и без конкретна регулатива, веќе имплементираат стандарди што се однесуваат на сите компоненти од кратенката ЕСГ. Дуковска-Павловска вели дека без оглед на тоа што нема конкретна регулатива, нашите закони обезбедуваат покривање на сите прашања од ЕСГ-концептот. Но зошто има отпор кај другите компании? Секое стандардизирање значи и нов трошок, но говорниците сметаат дека тоа клучно не треба да е пресудно затоа што работењето по стандардите на долг рок треба да го зголеми профитот бидејќи компаниите што се вклопиле во ЕСГ-концептот остануваат во игра, другите – не.
„Ова прашање не е толку од финансиска природа колку што значи промена на размислувањето и работењето на компаниите. Се работи за воведување интерни практики и политики, во делот на животната средина, одржливоста и доброто управување. За почеток се потребни мали промени, кои може да се направат без дополнително зголемување на трошоците, а воведувањето на концептот на ЕСГ во крајна линија и не би значело намалување на профитот на компаниите, туку напротив. Зголемувањето на трошоците го очекуваме во наредната фаза, кога ќе треба да се добијат сертификатите, кога ќе треба да се вклучи трета страна, која ќе треба да изврши ревизија на сработеното“, вели Марија Дуковска-Павловска.
Марија Дуковска-Павловска, генерална директорка на „Макстил“/Блумберг Адрија
Драган Давитков вели дека целта на ЕСГ-стандардите не е да се загрози профитабилноста на компаниите, туку преку одржливост таа да се зголеми. Од друга страна, компаниите што ќе го игнорираат овој нов пристап на управување со ризици ќе се стават во позиција да се соочуваат со широк спектар на ризици што ќе влијаат на финансискиот перформанс на компанијата, оперативната ефикасност и, крајно, на долгорочното постоење на нивниот деловен потфат.
„На ЕСГ треба да се гледа како на еден вид царина. Она што треба да се знае е дека ако сакате да останете во игра, да останете на масата, треба да се усогласите. Ако не се усогласите, нема да може да седите на таа маса“, вели тој.
Македонската берза пред неколку години го имаше првиот обид за воведување на нефинансиското известување во рамките на ЕСГ со објавување на кодексот за корпоративно управување за котираните друштва. Ако направиме споредба со „морето“ од регулатива што е веќе усвоена и се очекува да биде усвоена од Европската Унија, лесно може да заклучиме дека овој кодекс е само еден мал чекор напред кон новата сегашност за корпоративниот свет, која во развиените земји се трасира со исклучиво забрзано темпо во последниве години. Наместо да се гледа на овој кодекс како каписла за навремено освестување и едуцирање на македонските компании за оваа нова сегашност, за жал, овој кодекс не доби на поддршка и поздравување од коморите, туку се бараше одложување за компаниите да добијат повеќе време за да се приспособат.
Драган Давитков/Блумберг Адрија
„Сметам дека Македонија има капацитет да ги усвојува позитивните светски трендови. Можеби тоа што бара промена е пристапот на размислување. Да не тргнуваме од појдовна точка ’зошто не можеме’, туку да ја разбереме причината што лежи во заднина и како новиот тренд може да ни помогне и на индивидуално и на колективно ниво. Живееме во време на глобализација и навистина не е логично ние да одиме против светот. Тоа буквално е борба со ветерници. Ако светот рекол дека тоа ќе биде применливо во Литванија, Летонија, Бугарија – кои сме ние да кажеме дека кај нас нешто не може да се примени. Разбери го и примени го, во спротивно остануваме изолирани од актуелните деловни текови“, вели Драган Давитков.
Промена на свеста – не е страшно ако не е сè перфектно
Истражувањето што го спроведе ЕПИ покажа дека малку од домашните компании објавуваат резултати за тоа што постигнале. Стефан Ристовски, кој го подготвуваше извештајот, вели дека клучно е да се утврди зошто е тоа така и да се работи на тоа.
„Барањата што ги наметнуваат регулаторите се однесуваат на промени во управувањето, што ќе влијае на тоа колку бизнисот ќе биде атрактивен за одреден тип инвеститори. Оваа регулатива отвора нови можности за компаниите што се ’позелени’. Компаниите што веќе ги презеле обврските се лидери и тие ќе имаат придобивки“, вели тој.
Тој уште додава дека потегот на берзата преку кодексот за корпоративно управување беше препознаен како позитивен од Европската комисија. Но сега веќе следуваат нови обврски, затоа што правилата во Европската Унија многу побрзо се менуваат. Сега се бара и верификација, проверка дали тоа што е сработено е навистина по ЕСГ-стандардите или не.
Стефан Ристовски/Блумберг Адрија
„Треба да се работи на тоа дека објавувањето неперфектни податоци не е најголемото зло што може да ѝ се случи на компанијата. Треба да се променат културата и перцепцијата. Треба да имаме стратегиски пристап и сите регулативи да се гледаат како пакет, тие ќе влијаат на бизнисите, сеедно дали нашата држава сака или не сака да ги применува. Треба да се обучуваме, компаниите да разменуваат искуства, да има одредници и да се даде поддршка за имплементацијата. Да се најдат начини како ќе се стимулираат за да ги применат стандардите. Целта е да влијаеме во правец на одржлив развој и да осигураме напредок“, вели Ристовски.
Известувањето за EСГ е задолжително за одредени компании во некои јурисдикции, додека други го прават тоа доброволно. Во ЕУ, компаниите со повеќе од 500 вработени мора да пријават ЕСГ-информации од 2021 година. Во однос на усогласувањето, постојат значителни разлики меѓу компаниите, делумно и поради секторите во кои припаѓаат односно има разлика дали сте рударска компанија или телекомуникациска компанија, на пример.
Потребна е регулатива за да се фати приклучок со светот
Сите соговорници се согласуваат дека сега е потребен потег од државата односно законска регулатива што ќе ги забрза процесите. Но, како што велат, пред наложувањето на законските решенија треба да им се објасни на компаниите кои ќе бидат бенефициите за нив, а во спротивно, како и за сè друго, може да се очекува отпор.
„Ние се соочуваме со недостиг од работна сила. Младите сакаат да видат компанија што има добри практики на управување, дека се грижи за животната средина и за своите вработени. Кога ќе видат промена и обелоденувањето на овие принципи ќе привлече повеќе и поквалитетна работа сила, тогаш преструктурирањето би било побрзо“, вели Дуковска од „Макстил“, компанијата што од годинава премина на следната фаза и веќе ангажираше и ревизија за верификација на сработеното.
Од тркалезната маса на Блумберг Адрија Македонија
„Компаниите треба да бидат самокритични, тоа е внатрешна самопроверка. Имам чувство дека колективно се плашиме да сме самокритични, сите мислат дека нивната компанија е најдобра. Ревизијата е систематски преглед, зошто се плашиме корпорацијата да ја пратиме на систематски, да дојде некој однадвор и превентивно да ја прегледа“, прашува Давитков.
Тој вели дека во овој правец, Народната банка е пионер во земјава. Таа веќе објави насоки за банките за новите начини на управување во согласност со ЕСГ-стандардите. Сега на банките им е јасно дека следниот чекор ќе биде нов закон и свесни се дека треба навремено да дејствуваат и да се подготвуваат за да ги искористат придобивките од новите регулаторни правила. Во спротивно ризикуваат да се соочат со негативно влијание врз нивните деловни активности.
„Ако си поставиме за цел да ги искористиме можностите што се нудат, меѓу кои е и финансирањето на Европската Унија, која е подготвена да финансира вакви промени, треба да имаме убаво напишана долга стратегија, со кратко напишани и искомуницирани кратки документи за сите засегнати страни, во кои ќе бидат ставени предвид и нивните интереси. Треба да бараме од нашите партнери да нè поддржат во еден ваков обид. Потребни се политичка волја, техничко знаење и широк консензус. Ова е прашање што може да има влијание на успехот на компаниите и коку порано се промовира, се разбере и се прифати во компаниите, можностите може да бидат искористени“, заклучува Ристовски.
EСГ-факторите имаат зголемено влијание на пазарите на капитал, каде што инвеститорите ги користат овие податоци за да донесат одлуки за инвестирање. Компаниите со високи резултати на EСГ често привлекуваат повеќе инвеститори и постигнуваат подобри долгорочни перформанси на пазарот, што исто така би било добро за домашните компании.
