Што се акции - Вовед во финансиските пазари

Финансискиот пазар е клучен дел од секоја економија и дава можности за инвестирање и тргување со различни инструменти. Во серија написи, „Блумберг Адрија“ ви ги приближува основите на економијата и финансиите, а сега се фокусираме особено на акциите, обврзниците и суровините. Овие три вида финансиски инструменти играат значајна улога во глобалната економија.

Што се акции?

Акциите претставуваат сопственички интерес во една компанија. Кога купувате акции на одредена компанија, станувате нејзин акционер и имате право на дел од нејзината добивка преку дивиденди, како и право на глас на годишните собранија.

Акциите најчесто се продаваат и купуваат на берзата, каде што се тргува со акции од различни компании. Вложувањето во акции може да донесе профит преку раст на вредноста на акциите или исплата на дивиденди што компанијата им ги доделува на своите акционери.

Како да инвестирате во акции?

Берзата „Евронекст“ во Париз Bloomberg

Постојат неколку начини да се инвестира во акции. Првиот чекор е да се отвори инвестициска сметка кај брокерска куќа што овозможува тргување со акции. Откако ќе отворите сметка, можете да истражувате различни компании и нивните акции за да ги изберете оние во кои сакате да инвестирате.

Оние што инвестираат на берзата обично ги анализираат финансиските показатели на компанијата, нејзината деловна историја и тековните трендови на пазарот пред да донесат одлуки за инвестирање. Исто така многумина го диверзифицираат своето портфолио, т.е. инвестираат во акции на различни компании со цел да го намалат ризикот.

Дополнително, многумина инвестираат во цели групи акции од берзанските индекси, така што нивната инвестиција го следи трендот на пазарот.

Што се берзански индекси?

Берзанските индекси се показатели што ги мерат перформансите на одредени групи акции на берзата. Тие даваат увид во целокупното движење на пазарот или конкретен сектор. Трите најпознати берзански индекси се:

S&P 500: Американски берзански индекс што ги следи перформансите на 500-те најголеми компании на американскиот пазар.

Euro Stoxx 50: Европски берзански индекс што ги следи перформансите на 50-те најголеми компании од еврозоната.

Nikkei 225: Јапонски берзански индекс што ги следи перформансите на 225 најголеми компании на Токиската берза.

Берзата во Франкфурт и германскиот индекс DAX Bloomberg

Други познати светски индекси се американскиот Nasdaq 100 (кој најмногу опфаќа технолошки компании) и Dow Jones Industrial Average, потоа германски DAX, француски CAC 40 и британски FTSE 100.

Покрај овие светски индекси, секоја земја има свои референтни индекси што ги следат перформансите на домашните компании на локалните берзи. На пример, во Македонија тоа е индексот МБИ-10 (MBI-10), во Србија постои индексот Belex15, во Хрватска индексот CROBEX, во Словенија индексот SBITOP, во Босна и Херцеговина индексот SASX-10. 

Кои берзи за тргување со акции се најпознати во светот?

Најпознатите берзи за тргување со акции во САД се Њујоршката берза (New York Stock Exchange - NYSE) и „Насдак“ (Nasdaq). На Њујоршката берза се тргува со акции на големи компании како „Епл“ (Apple), „Мајкрософт“ (Microsoft) и „Кока-кола“ (Coca-Cola). Технолошките компании како „Амазон“ (Amazon), „Фејсбук“ (Facebook) и „Гугл“ (Google) се заведени на „Насдак“.

Во Европа, најпознати берзи се Лондонската берза (London Stock Exchange - LSE), „Евронекст“ (Euronext) и „Дојче берзе“ (Deutsche Börse). Лондонската берза е една од најголемите берзи во светот и на неа се тргува со акции на компании како ХСБЦ (HSBC), „Бритиш петролеум“ (British Petroleum). „Евронекст“ е паневропска берза, која вклучува берзи во Амстердам, Париз, Брисел и Лисабон. На неа се тргува со акции на компании како што се „Лореал“ (L'Oréal), „Тотал“ (Total) и ИНГ (ING Group). „Дојче берзе“ е германска берза каде што се тргува со акции на компании како што се „Сименс“ (Siemens), „Фолксваген“ (Volkswagen) и „Дојче банк“ (Deutsche Bank).

Берзата во Малезија Bloomberg

Во Азија се познати Токиската берза (Tokyo Stock Exchange - TSE), Шангајската берза (SSE) и Хонгконшката берза Конг (HKEX). Токиската берза е најголема берза во Азија и на неа се тргува со акции на компании како „Тојота“ (Toyota), „Сони“ (Sony) и „Хонда“ (Honda). Шангајската берза е најголемата берза во Кина и на неа се тргува со акции на компании како „Петрочајна“ (PetroChina), „Индастријал енд комершал бенк оф Чајна“ (Industrial and Commercial Bank of China - ICBC) и „Чајна констракшн бенк“ (China Construction Bank). Хонгконшката берза Конг е една од водечките берзи во Азија, каде што се тргува со акции на компании како „Тенсент холдингс“ (Tencent Holdings), „Алибаба“ (Alibaba Group) и ХСБЦ (HSBC).

Како се заработува од акциите?

Заработката од акции може да се оствари на неколку начини. Неколку основни начини да заработите пари од акции се раст на вредноста на акциите, дивиденди, реинвестирање на дивидендите и тргување со вредноста на акциите.

Раст на вредноста на акциите (капитална добивка): Со купување акции по одредена цена и нивна продажба по повисока цена можете да остварите капитална добивка. Кога вредноста на акциите се зголемува, можете да ја продадете акцијата и да остварите профит. Оваа стратегија се нарекува „купи и задржи“ (buy and hold) и значи дека долгорочно инвестирате во акции, очекувајќи нивната вредност да се зголеми со текот на времето.

Дивиденди: Многу компании им плаќаат дивиденди на своите акционери како дел од профитот што го остваруваат. Дивидендите обично се исплаќаат квартално, полугодишно или годишно. Со купување  акции на компанија што редовно плаќа дивиденди можете да генерирате приход во форма на тие плаќања. Приходите од дивиденди можат да бидат особено привлечни за инвеститорите што бараат стабилен приход.

Реинвестирање на дивидендите: Наместо да повлекувате пари од исплатите на дивиденди, можете да ги реинвестирате со купување дополнителни акции од истата компанија. Тоа ви овозможува да ги користите принципите на камата и со текот на времето да го зголемите бројот на акциите што ги поседувате, потенцијално зголемувајќи го својот вкупен приход од акциите.

Тргување со акции: Активните трговци можат да заработат пари од акции со купување и продавање акции на краткорочна основа. Оваа стратегија се нарекува тргување или шпекулација со акции. Трговците се обидуваат да ги искористат предностите на краткорочните флуктуации во цената на акциите за да остварат профит. Овој тип на тргување бара соодветно следење на пазарот и анализа на техничките и фундаменталните фактори што влијаат на цените на акциите.

Движење на цените на берзата Depositphotos

 

Што се обврзници?

Обврзниците се долгорочни финансиски инструменти издадени од страна на влади, корпорации или други ентитети за собирање капитал. Тие претставуваат ветување на издавачот дека ќе ги врати позајмените пари заедно со камата по одреден временски период. Обврзниците се сметаат за долгорочни инструменти бидејќи имаат подолг рок на достасување од акциите, обично од неколку години до неколку децении.

Кога купувате обврзница, ефективно му позајмувате пари на издавачот на обврзницата. Во замена за позајмените пари, издавачот ви плаќа редовна камата за време на рокот на обврзницата. Каматата обично се плаќа годишно или полугодишно, а износот на каматата е одреден со фиксна каматна стапка или променлива каматна стапка, која може да биде поврзана со референтна каматна стапка, како што е ЛИБОР (London Interbank Offered Rate - LIBOR) или СОФР (SOFR) што ја заменува.

 

Какви видови обврзници постојат?

Постојат неколку вида обврзници:

Државни обврзници: Се издаваат од владата за финансирање владини проекти и инфраструктура. Овие обврзници обично имаат низок ризик бидејќи се поддржани од даночните приходи на земјата.

Корпоративни обврзници: Се издаваат од приватни компании за финансирање на нивните операции, проширување или рефинансирање на постојните долгови. Овие обврзници можат да имаат различни нивоа на ризик, во зависност од финансиската стабилност на компанијата.

Општински обврзници: Се издаваат од локалните самоуправи или општините за финансирање проекти од јавен интерес, како што се изградба на училишта, болници или инфраструктура. Каматата за општинските обврзници често е ослободена од данок.

Берзата „Евронекст“  Bloomberg

 

Како да инвестирате во обврзници?

Инвестирањето во обврзници исто така бара отворање инвестициска сметка кај брокерска куќа што овозможува тргување со обврзници. Инвеститорите можат да купат поединечни обврзници директно на примарниот пазар или преку секундарниот пазар. За да се процени ризикот од обврзницата, може да се погледне кредитниот рејтинг на издавачот. Како и со акциите, диверзификацијата на портфолиото на обврзници го намалува ризикот.

Како да заработите пари од обврзници?

Инвеститорите можат да заработат пари од обврзници на неколку начини. Првиот е преку каматните приноси. Кога купувате обврзница со фиксна каматна стапка, добивате редовни исплати на камати во периодот на траењето на обврзницата. Друг начин е да се продаде обврзницата пред достасувањето. Доколку цената на обврзницата расте на секундарниот пазар, можете да ја продадете по повисока цена и да остварите капитална добивка. Важно е да се напомене дека вредноста на обврзницата може да варира во зависност од промените во каматните стапки и кредитната способност на издавачот.

„Мудис“ е една од агенциите што објавуваат кредитен рејтинг Bloomberg

Кои се најпознатите државни обврзници?

Државните обврзници се популарни кога се сигурни и стабилни. Државните обврзници се издаваат од влади што вообичаено имаат можност да ги исполнат своите финансиски обврски и редовно да плаќаат камати. Инвеститорите често гледаат на државните обврзници како на безбедно засолниште за својот капитал и стабилен извор на приход. Кредитниот рејтинг на земјата, политичката стабилност, економската сила и политиката на централната банка се фактори што можат да влијаат на популарноста и поволноста на државните обврзници. Тие имаат различен рок на достасување.

Меѓу нив традиционално се:

Американски државни обврзници (U.S. Treasury Bonds, Treasuries): Американските државни обврзници се сметаат за еден од најбезбедните облици на инвестирање. Тие се издадени од американската влада за финансирање на нејзините проекти и долгови. Овие обврзници имаат висок кредитен рејтинг и ниска стапка на ризик од неисполнување на обврските, што ги прави привлечни за инвеститорите што бараат безбедно засолниште за својот капитал. Американските државни обврзници нудат различни рокови, како што се 10-годишни, 30-годишни и 100-годишни обврзници.

Германски обврзници (Bunds): Германските државни обврзници ги издава германската влада. Германија има репутација за финансиска стабилност и доверливост, поради што германските обврзници се популарни меѓу инвеститорите. Овие обврзници се познати по нивната ниска каматна стапка и квалитет, а често служат како референтни точки за процена на кредитниот рејтинг на другите европски државни обврзници.

Британски државни обврзници (Gilts): „Гилтс“ се обврзници издадени од британската влада. Тие се популарни затоа што се сметаат за релативно безбедни инвестиции. Обврзниците во Велика Британија се особено привлечни за инвеститорите што бараат стабилен приход и диверзификација на портфолиото.

Јапонски државни обврзници (Japanese Government Bonds - JGBs): Јапонските обврзници ги издава јапонската влада. Јапонскиот државен долг е еден од најголемите во светот, но јапонските обврзници се сметаат за релативно сигурни инвестиции. Јапонските државни обврзници имаат ниска каматна стапка, што ги прави привлечни за инвеститорите што бараат стабилен приход. Овие обврзници имаат различни рокови на достасување и може да бидат од една до триесет години.

Што е рок на достасување на обврзницата?

Рокот на достасување на обврзницата е временскиот период во кој инвеститорот што ја поседува обврзницата има право на поврат на главнината, т.е. износот вложен во обврзницата. Датумот на достасување го претставува конечниот датум кога издавачот на обврзницата ќе му ја исплати главнината на инвеститорот.

Рокoт на обврзниците обично се изразува во години. На пример, обврзницата може да има рок на достасување од 5 години, 10 години, 30 години итн. Во периодот од купувањето на обврзницата до нејзиното достасување, инвеститорот има право редовно да прима камата, која се плаќа во согласност со условите на издавачот.

Достасувањето на обврзниците игра важна улога во инвестициската стратегија. Краткорочните обврзници со пократок рок на достасување обично носат помал ризик од промените на каматните стапки и инфлацијата, но имаат помали приноси во споредба со обврзниците со подолг рок на достасување. Од друга страна, обврзниците со подолг рок на достасување имаат поголем потенцијал за принос, но подлежат на поголем ризик од промена на каматните стапки на подолг период.

Што се суровини?

Суровините (анг. commodities) ги претставуваат основните стоки што се користат во индустријата и трговијата. Најзастапени суровини се нафтата, гасот, металите (како злато, сребро и бакар), земјоделските производи (како пченица, пченка и соја) и други суровини, како кафе, шеќер и памук. Суровините често се сметаат за важни показатели за движењата на светската економија, бидејќи цените на суровините можат да влијаат на цените на финалните производи и на инфлацијата.

Складиште на нафта Bloomberg

 

Како се тргува со суровини?

Трговијата со суровини може да се одвива на неколку начини.

Прво, физичко тргување, кое вклучува директно купување и продажба на суровини. На пример, нафтата може да се купува и продава на нафтени компании или дистрибутери.

Друг начин е да се тргува со суровини на берзата преку финансиски инструменти како што се фјучерси, опции или ЕТФ (Exchange-Traded Funds - ЕTFs).

Каде се тргува со суровини?

Нафтата, гасот и златото се меѓу најтргуваните суровини во светот.

Најпознати берзи на кои се тргува со суровини како нафта, гас и злато се NYMEX (New York Mercantile Exchange), CME (Chicago Mercantile Exchange), ICE (Intercontinental Exchange), LME (London Metals Exchange), COMEX (Commodity Exchange) и London Bullion Market.

LME Bloomberg

 

Што се фјучерси?

Фјучерсите се финансиски инструменти што им овозможуваат на инвеститорите да купат или да продадат одредено количество суровини во иднина по однапред одредена цена. Фјучерсите имаат стандардизирани спецификации, како што се количество, квалитет, рочност и место на испорака на суровината. Тргувањето со фјучерси се одвива на организирани берзи и бара отворање посебна инвестициска сметка. Фјучерсите нудат можност за заштита од ризик од промени во цените на суровините или шпекулaции за нивното движење.

Што се опции?

Опциите на финансиските пазари се договори што на инвеститорот му даваат право, но не и обврска, да купи или да продаде одредено количество од одредено средство (најчесто акции) по однапред договорена цена (позната како strike price), во одреден временски период. Купувањето опција му дава право на инвеститорот да го купи средството (call option), додека продажбата на опцијата му дава обврска на инвеститорот да го продаде средството (put option). Опциите се користат како средство за заштита од ризик, шпекулации за движењата на цените на средствата и за генерирање дополнителен приход преку премии за опција.

Што е ЕТФ?

ЕТФ (Exchange-Traded Fund) е финансиски инструмент што се користи за инвестирање во различни видови средства, како што се акции, обврзници, стоки или индекси, преку берза. ЕТФ е популарен меѓу инвеститорите поради својата ликвидност, диверзификација и транспарентност.

ЕТФ функционира така што следи одреден индекс или кошница со средства. На пример, ЕТФ што го следи индексот S&P 500 ќе има портфолио составено од акции што го сочинуваат тој индекс и има цел да ги репродуцира перформансите на тој индекс. Другите ЕТФ се фокусираат на одредени сектори, географски области или стратегии за инвестирање.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар