.webp){kind=icon}
Неделата на забава за влијателните и богатите во швајцарскиот Давос привршува. Иако една од клучните теми на 54. Светски економски форум се очекуваше да биде вештачката интелигенција, се разговараше и за одржливите инвестиции.
По декемврискиот договор за обновливите извори на енергија на климатската конференција КОП28 (COP 28) во Дубаи, финансиските текови исто така полека се пренасочуваат. Главното прашање е како и каде? Автомобилската индустрија несомнено ќе биде под голем инвестициски притисок.
Инвестицискиот гигант „ЏП Морган“ (JP Morgan) и други банки му одобрија заем од пет милијарди долари на шведскиот производител на батерии „Нортволт“ (Northvolt), што е јасна порака каде ќе лежат најмногу можности за компаниите. Во исто време, тоа е една од најголемите зелени финансиски инјекции во светот, според „Блумберг“. Но, геополитичките несигурности, кои дополнително фрлаат сенка на сомнеж врз синџирите на снабдување меѓу Европа и Азија, може да влијаат на брзината со која Европа сака да ја поттикне зелената транзиција во изборна година.
Како изборната година во некои од клучните светски економии ќе влијае на инвестициите и дали помалите земји можат да го искористат фактот што трендот на зелени инвестиции во некои земји како Велика Британија и Холандија се заладува?
Новинарот на „Блумберг Грин“, Акшат Рати, одговори на овие прашања од Давос, каде разговараше со некои од клучните играчи за инвестициските трендови во зелената транзиција.
Bloomberg Adria
Каде ќе се насочуваат инвестициите во наредните години?
Климата стана една од најважните теми во Давос. Кој е главниот фокус на овогодинешниот форум по една година температурни рекорди и екстремни временски настани? Со кого разговаравте оваа година?
Како што знаете, тие се обидуваат да ги натераат богатите и моќните во Давос да се обидат да сфатат која е „агендата“ за следната година. И има многу работи на дневен ред. Пред состанокот во Давос, Светскиот економски форум објавува извештај за глобален ризик. Најголем ризик, според извештајот, не се климатските промени, туку дезинформациите. Климатските промени и екстремните временски настани се вториот најголем ризик.
Во Давос, климатските разговори се фокусираат на тоа како климатските решенија ќе ги решат двата проблема во свет каде енергетската безбедност и обновувањето на природата стануваат приоритети.
На многу дискусии можев да се сретнам со претставници на владите, како и на индустријата и со инвеститорите. Зборував со претприемачи кои поседуваат стартапи за климатска технологија и со ризични капиталисти кои ги финансираат тие стартапи.
Во време на високи каматни стапки, на стартапите им е потешко да соберат пари. Но, тие стигнаа до точка каде што не само што сакаат да соберат пари од инвеститорите на ризичен капитал, туку и да ги продаваат своите производи на големи корпорации.
Значи, има малку деловни зделки, многу разговори за следните чекори. Но, точно е дека климата стана сводот на Давос.
Во последниот подкаст, рековте дека Давос може да биде малку „дезориентирачки“ за новинарите за климата, како и дека е петриева чинија на иновации во областа на зелената измама. Дали сè уште го забележувате ова и како?
Овде се дискутираат многу теми. Тие обично се јавуваат во различни периоди. Некои теми се многу краткорочни. Бидејќи моментално сме во период на високи каматни стапки, инвеститорите ширум светот ги прашуваат централните банкари кога ќе почнат да ги намалуваат. Дали инфлацијата се намали? Тоа се многу краткорочни прашања.
Кога станува збор за климата, обично не зборуваме само за оваа година, туку за следните три до пет години. Кои ќе бидат инвестициските трендови, како да се надминат проблемите со профитабилноста на компаниите за чиста технологија? Бидејќи временските хоризонти се многу различни, дејството може да се чувствува малку дезориентирачко.
Во право си, има и многу зелени измами. Веројатно само затоа што со интерес на широк спектар на луѓе, секој сака да ја продаде својата идеја. Но, не сите идеи се добри. Како новинари, треба да обрнеме внимание на ова на состаноците, за какви идеи зборуваме и треба да се запрашаме дали тие всушност можат да функционираат во реалниот свет.
Вештачката интелигенција и зелената транзиција - како го следите развојот и инвестициите?
Вештачката интелигенција беше актуелна тема во 2023 година. Се разбира, тоа се покажува и овде во Давос. Големо шеталиште се протега околу главното место на конгресот, каде што се собираат повеќето луѓе. Тешко е да се оди по патеката без да се спомене вештачка интелигенција. Ова е сè уште во рана фаза, и веќе има неколку апликации, но останува да се види дали тие имаат комерцијален потенцијал.
Компаниите вклучени во изнаоѓање решенија и одговори за климатските промени користат вештачка интелигенција во нејзината оригинална форма, односно машинско учење, со децении. На полето на климатските промени, тие можат да направат голема разлика во тоа како работи една компанија.
Известувавме за примерот на „Квантумскејп“ (Quantumscape), компанија за батерии. Веќе во 2012 или 2013 година, тие бараа материјал за пробив со помош на машинско учење. Вештачката интелигенција или можноста за обработка на податоци од големи размери може да поттикне донесување значајни одлуки.
Климатските апликации се користат за предвидување на времето, за управување со мрежниот сообраќај, за наоѓање нови материјали, не само за батерии, туку и за други цели. Но, вистина е дека сме во период на некаков ентузијазам. Многу луѓе имаат многу идеи за тоа како да се користи вештачката интелигенција, но тие треба да се комерцијализираат и тоа само што почнува.
Дали неодамнешните договори на климатската конференција КОП 28 може да го сменат текот на дискусиите во Давос?
На конференцијата КОП 28 во Дубаи во декември, и покрај различните очекувања на многу земји, сите 200 земји се согласија постепено да ги укинат фосилните горива. Ова може да изгледа чудно, бидејќи скоро 30 години знаеме дека фосилните горива се тие што ги предизвикуваат проблемите. Но, она што се случи на конференцијата КОП 28 е важно бидејќи на тоа се согласија сите 200 земји, вклучително и земјите кои произведуваат фосилни горива. Кога разговарав со експертите пред да дојдам во Давос, само тоа ми нагласија.
Гледајќи ги сите макроекономски прашања и ризици со кои се соочува светот во моментов, климата е можеби единствената област каде што всушност постои план потпишан од сите земји за каде се преземаат активности. Не е доволно, се разбира, но ова е можеби единствената област каде светските лидери можат да најдат позитивна почетна точка за почеток на разговори. Ова е важна разлика, бидејќи тогаш не се фокусираме само на проблемите, туку и на решенијата и како да ги оживееме.
Какви конкретни разговори за капиталот потребен за зелената транзиција се водат во Давос?Ммногумина велат дека 2024 година ќе биде клучната година за навистина да се поттикне транзицијата преку инвестиции. Европа има и амбициозни планови кои сака да ги спроведе пред изборите. Дали сето ова може да доведе до дополнителни инвестиции?
И покрај проблемите што ги гледаме на пазарите, односно високите каматни стапки, големиот јаз во профитабилноста на компаниите за чиста енергија и огромниот профит на компаниите за фосилни горива, едно нешто останува. Инвеститорите се‘ уште се многу заинтересирани да инвестираат во одржлив развој во областа на климатските прашања и принципите на животната средина, социјалните и управувањето (ESG). Немаат проблем да соберат средства за да инвестираат во климатски решенија.
Поголем предизвик за инвеститорите е фактот дека некои земји заостануваат во однос на нивните климатски цели. Ова се случува во Велика Британија, во Холандија, во Аргентина. Ова е изборна година во САД, Индија и Мексико, каде политичките лидери ќе донесат нови одлуки. Инвеститорите се донекаде поделени бидејќи не знаат дали политичарите ќе ги одржат своите ветувања или ќе обезбедат политичка сигурност што им е потребна на инвеститорите за да го распоредат капиталот што го имаат.
Пазарот е отворен, како малите земји да ги искористат можностите?
Значи, пазарот во моментов е отворен. Ова може да биде добар момент за помалите земји како Словенија да се обидат да најдат начин да навлезат кај инвеститорите. Моето главно прашање е како да се направи тоа?
Тоа е точно. Мислам дека инвеститорите беа многу јасни. За нив интересни се земјите кои обезбедуваат законодавна стабилност. Не се работи само за тоа колку големи стимулации нудат, туку и колку долго се достапни и дали можат да продолжат во една земја во различни политички избори. Земјите со такво опкружување - Германија е многу добар пример - имаат тенденција да привлечат многу повеќе приватен капитал.
Видовме и голема објава од „ЏП Морган“ и голем број други банки кои одобрија заем од пет милијарди долари на шведската компанија за батерии „Нортволт“, која сака да снабдува со батерии многу европски компании за електрични автомобили или автомобилски компании кои се обидуваат да бидат електрични. Значи, јасно е дека интересот е таму. Сè додека земјите што ги сакаат овие инвестиции можат да им ја обезбедат на инвеститорите потребната стабилност.
Интересен факт е дека Унгарија привлекува многу инвестиции, особено во областа на производителите на електрични батерии. Дали некои од пристапите на Унгарија би можеле да послужат како пример за другите земји?
Унгарија привлече огромна сума на инвестиции, главно од кинески компании кои се обидуваат таму да изградат компании за производство на батерии. „КАТЛ“ (CATL) има фабрика таму, „БЈД“ (BYD), кој е најголемиот светски производител на електрични автомобили и ја победи „Тесла“ (Tesla) минатата година, сака да изгради фабрика во Унгарија. Унгарија можеби е исклучителен случај бидејќи Виктор Орбан има интерес да привлече кинески инвестиции.
Останатите земји од Европската унија се малку повнимателни во однос на кинеските инвестиции. Тие многу повеќе сакаат европските компании како „Нортволт“ да бидат успешни и да направат синџирот на снабдување да работи за нив. „КАТЛ“ има и фабрика за батерии во Германија, но допрва треба да видиме кинеска компанија за електрични автомобили да започне со производство во Европа.
Во која област на зелената транзиција и климатската борба ги гледате најголемите инвестициски откритија?
Знаеме дека минатата година во чиста енергија се инвестирани 1.800 милијарди долари. Огромното мнозинство од инвестициите беа наменети за соларна и ветерна енергија, електрични автомобили и батерии. Овој тренд веројатно ќе продолжи бидејќи тоа се технологии кои сега се комерцијални. Инвеститорите и многу земји каде што веќе се во употреба се повеќе се навикнуваат на нив, ако се уште не успеале целосно. Затоа, инвестициите во оваа област ќе продолжат.
Гледаме и зголемен интерес за области како што е водородот. Во тек се експерименти за развој на одржливо авионско гориво од водород или за користење на водород наместо природен гас во рафинериите за нафта. Во тек се и напори за добивање на водород од обновливи извори. Затоа, веројатно ќе има многу инвестиции во оваа област.
Ќе видиме што ќе се случи со ризичниот капитал оваа година, бидејќи има многу други врвни технологии, како што се зафаќање на јаглерод или подобри батерии, кои бараат инвестиции во раните фази на развој, дури и ако производите сè уште не се готови. Овие пари најчесто ги обезбедуваат фондовите за ризичен капитал или инвеститорите.
Овие пари треба да одат за стартапи. Обично доаѓаат од инвеститори на ризичен капитал или инвестиции во брзорастечки компании. Во 2023 година имаше помалку од ова, па ќе следиме дали трендот ќе се промени во 2024 година и дали ваквите инвестиции повторно ќе почнат да растат.
Геополитички тензии, синџири на снабдување и зелена транзиција
Избегнувањето на недостигот на важни минерали беше една од темите поврзани со зелената транзиција и синџирите на снабдување. Како да се реши овој страв?
Исто како што Европа се соочи со енергетска криза откако Русија ја нападна Украина и го прекина снабдувањето со гас и нафта, земјите сега сфаќаат дека им се потребни критични минерални ресурси за да обезбедат зелена транзиција. Тоа се елементи како што се кобалт, бакар или дури и некои ретки земји како скандиум.
Тие се потребни бидејќи се составен дел од енергетската транзиција, кои се наоѓаат во турбините на ветер, електричните мотори и батериите или дури и во мрежата.
Многу од овие метали сега се ископуваат во тешки области. Конго е познат по кобалтот и бакарот, но многу од овие суровини се преработуваат во Кина пред да се користат во технологиите за зелена транзиција.
Со оглед на тоа што се случи со Русија, земјите не сакаат да се потпрат на Кина како главен извор на овие клучни суровини. Затоа и толку многу се зборува за тоа. На политичко ниво, Европската Унија и Соединетите Држави работат на воведување стимулации за создавање локални синџири на снабдување, а истовремено инвестираат и во рециклирање.
Ова може да значи дека тие во основа доаѓаат од Кина, но се рециклираат кога батериите или турбините на ветер ќе стигнат до крајот на нивниот животен век. Значи, постојат некои начини да се реши овој проблем, но тоа е тежок процес со кој ќе треба да се справат лидерите на земјите, а ќе треба и да придобијат инвеститори. Има рудници во Европа и Америка каде што може да се вадат овие метали, но тие се многу поскапи во споредба со рударството во Конго или Кина.
Во позадина, секако, има и еколошки прашања. Дали мислите дека геополитичките тензии ќе ја забават зелената транзиција?
Да, ова е еден од најголемите макроекономски ризици за оваа транзиција. Од една страна, треба да се забрза. Желбата е да се зголемат инвестициите од 1.800 милијарди долари годишно на четири или можеби дури и пет илјади милијарди долари годишно. Но, ако продолжи геополитичката фрагментација, ако земјите, особено Европската унија и САД, ги отстранат трговските бариери против добавувачите на овие технологии за чиста енергија, особено Кина, транзицијата може да стане поскапа и помалку сигурна. Ова би можело да ја забави зелената транзиција наместо да ја забрза. Тоа е голем геополитички проблем.
Се соочуваме и со војни. Блискиот Исток станува проблематична област. Иран нападна неколку земји. Многу земји се обидуваат да решат дали да одговорат или не на овие напади. Затоа, ова е нестабилна област, како од геополитички аспект, така и од аспект на енергетската транзиција, каде што е неопходна соработка, стабилност и долгорочни инвестиции. Затоа носи ризик.
