Кој губи во бескрајната трговска војна на Трамп? Тоа не е само Кина

Доналд Трамп за време на кампањата за претседателските избори во 2016 година вети дека ќе ја победи Кина. Кога стапи на должност, тој воведе низа царини и контроли на извозот без преседан во поновата историја. Во кампањата за изборите во 2024 година, држејќи се цврсто до стратегијата што носи гласови, Трамп ветува дека ќе оди уште подалеку, односно дека ќе воведе царини од 60 проценти на целиот увоз од Кина.

Не може да се каже дека Џо Бајден е љубител на Кина. Нови давачки за електрични возила, батерии и за соларни ќелии се додадени на царините воведени за време на Трамп. Целта на контролата на извозот е да се блокира пристапот на Кина до најсовремените полупроводници. Потпретседателката на САД, Камала Харис, сè уште треба да изнесе детален план за Кина, но продолжувањето на сличната политика изгледа како логичен чекор.

Царините воведени за време на првиот мандат на Трамп со стапка од 25 проценти на кинеската стока, вредна стотици милијарди долари, веќе ѝ зададоа голем удар на билатералната трговија. Уделот на Кина во увозот на САД падна од 21 процент, колку што изнесуваше кога Трамп беше избран за претседател, на 14 проценти во 2023 година. Општата стапка од 60 проценти веројатно би го запрела кинескиот извоз во САД, покажуваат податоците од анализата на „Блумберг економикс“ (Bloomberg Economics), во која е користен моделот на Светската трговска организација (СТО).

Учество на кинески стоки во американскиот увоз Bloomberg

Тоа неизбежно ќе ѝ нанесе штета на кинеската економија, која веќе се соочува со постепен колапс на пазарот на недвижности. Еден локален економист ми рече дека цените на недвижностите во квартот во Шангај каде што живее веќе паднале за 20 проценти во однос на врвот од 2021 година. Тоа е приближно еднакво на просечниот пад забележан на национално ниво за време на кризата на пазарот на недвижности во САД. Динамичниот извоз е една од ретките работи што ја спречуваат кинеската економија да влезе во рецесија.

Затегнувањето на трговската војна би имало штетни последици и за САД. Можеме да очекуваме дека Пекинг ќе возврати, имајќи предвид дека за време на првиот мандат на Трамп, Кина одговори со свои мерки на американските. Ако Кина воведе царини од 60 проценти на американската стока, тоа би ја запрело продажбата на американски производи, што би претставувало загуба од околу 150 милијарди долари годишно.

Американските земјоделци, за кои Кина е најголем извозен пазар, речиси сигурно ќе се најдат под вкрстен оган, како што се случи и во првата фаза на трговската војна на Трамп. Поранешниот претседател мораше да пренасочи милијарди кон одгледувачите на соја, пченка и други култури за да го смири делот од гласачкото тело што е клучно за републиканците. Американските компании што досега не трпеа последици, како „Епл“ (Apple Inc.) и „Тесла“ (Tesla Inc.), кои остваруваат околу една петтина од својата продажба во Кина, исто така би можеле да бидат вовлечени во конфликтот.

Ставот на Трамп е дека царините во суштина се обврска за Кина. Всушност, тој товар го плаќаат и американските потрошувачи бидејќи поради тоа растат цените на сè и сешто, од играчки до таблети. Вклучете ги царините од 60 проценти во моделот на СТО, како и 20 проценти што Трамп се заканува дека ќе ги воведе за остатокот од светот и резултатите ќе покажат дека за време на следните претседателски избори во САД, во 2028 година, цените во таа земја ќе бидат околу четири проценти повисоки отколку во случај да остане сегашната политика.

Моделите, се разбира, не предвидуваат сè точно. Кога Трамп го воведе првиот сет царини кон Кина во 2018 година, беше тешко да се процени влијанието на таа мерка врз инфлацијата. Вредноста на кинеската валута, јуанот, релативно опадна во однос на доларот, што делумно ги надомести зголемените трошоци за увоз. Многу американски компании во областа на малопродажбата одлучија целосно да го преземат дополнителниот трошок наместо да го префрлат на купувачите. И покрај тоа, зголемувањето на царинските стапки од 25 на 60 проценти на сите испораки од земјата што е фабрика на светот би било голем чекор. Резултатите од моделите и здравиот разум укажуваат дека тоа би му задало удар на растот и би ја поттикнало инфлацијата.

Просечна американска царина за увезена стока од Кина Bloomberg

Заговорниците на цврста безбедносна политика сметаат дека значајните економски трошоци би биле прифатлива цена за спречување на егзистенцијалната закана што ја претставува подемот на Кина. Но ни тие аргументи не држат вода. Од првиот мандат на Трамп, САД воведоа многу царини и санкции кон Кина. Тоа можеби го забави кинескиот напредок кон она што економистите го нарекуваат технолошки праг, но не го запре.

Тимот на кинескиот претседател Шји Џјинпинг во 2015 година претстави амбициозен план „Made in China 2025“ со цел Кина да го преземе приматот во технологиите во иднина. Индустриските планери во Пекинг имаа задача да осмислат како да го забрзаат преминот од основни производствени процеси кон напредни, технолошки развиени процеси на производство. Поставија цел Кина да произведува повеќе дома и да продава повеќе во странство - од полупроводници и индустриски роботи до авиони и ветерни турбини.

Од аспект на односите со јавноста, планот беше катастрофален. Едно е Кина да доминира во текстилната индустрија и во производството на украси, а сосема друго е Комунистичката партија да преземе контрола над стратегиски важни сектори како полупроводниците. Планот „Made in China 2025“ ги испаничи државните службеници и директорите на компаниите низ светот.

По десет години стана јасно дека силниот меѓународен отпор не го запре брзиот напредок на Кина. Инвестициите во целните сектори значително пораснаа. Таа земја до 2025 година ќе произведува 77.000 доктори на природни науки, технологија, инженерство и математика годишно, покажуваат податоците на американскиот Центар за безбедност и развој на технологијата, што е речиси двојно повеќе од 40.000, колку што годишно докторираат во САД. Кина во 2019 година ги престигна САД по бројот на меѓународни пријави за патенти, а до 2023 година имаше околу 40 проценти повеќе.

Меѓународни барања за патенти Bloomberg

Се разбира, таквите податоци можат да залажат. Можеби кинеските инвестиции се погрешно насочени и претставуваат фрлени пари. Можеби докторите на науки имаат теоретско знаење, но не се снаодливи. Можеби барањата за заштита на патентите се поднесуваат за само малку подобрени, а не суштински напредни технологии.

Трговските податоци даваат добар увид во тоа што се случува во практика и потврдуваат дека напредокот не е привиден. Уделот на Кина во светскиот извоз на електрични возила, на пример, порасна од едноцифрен процент во 2017 година на речиси 25 проценти во 2023 година. Јорг Вутке, партнер во групата ДГА (DGA) и поранешен претставник на Стопанската комора на Европската Унија во Кина, ми рече дека германските производители на автомобили повеќе не се тие што ги учат кинеските ривали, туку обратно.

Кина одговори на царините на Трамп со намалување на увозот на американска соја Scott Olson/Getty Images

Што се однесува до САД и остатокот од светот, последиците се далекосежни. Прво, големите економии со разгранети односи низ светот и компетентни носители на одлуки не можат лесно да се урнат и тоа не може да го направи ниту најмоќната земја во светот. Тоа важи за Русија, каде што воената машина на Владимир Путин продолжува да се бори и покрај обемните западни санкции. Тоа важи и за Кина. Заканата на Трамп дека ќе воведе царини од 60 проценти би го забавила напредокот на Кина, но не би го запрела.

Второ, индустриското планирање може да биде успешно. Економистите што се залагаат за слободен пазар гледаат со потсмев на државните инвестиции и се согласуваат со Роналд Реган дека најстрашната реченица што може да се слушне е следната: „Јас сум од владата и тука сум да ви помогнам“. Всушност, кинескиот екосистем, кој се состои од индустриско планирање, државни банки и претпријатија и приватни претприемачи, се покажа како успешен во поттикнувањето на развојот.

Нема сомнеж, на несоодветното однесување мора да се одговори: Кина не може да има протекционистички бариери дома додека ужива во отворен пристап до пазарот во странство. Но би било добро следниот американски претседател, без разлика дали тоа ќе биде Трамп или Харис, да посвети повеќе време и енергија на побрзиот напредок на Америка, а помалку на обидите да го забави напредокот на Кина.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар