Кои се мафијашите на Балканот и што прават?

Популарната култура има посебен жанр во чиј центар се наоѓа мафијата. Мал број дрски, безобразни, но романтично смели луѓе им фрлаат предизвик на државните институции, многу поголеми и помоќни од нив. Бидејќи, колку и да се крволочни и опасни криминалците, тие не можат да се споредат со ресурсите со кои располага највисокото ниво на човекова организација - државата.

Токму во тој аспект Холивуд постигнува успех - гангстерите се возбудливи и несекојдневни, тие се во допир со темната страна на нашата личност, но никогаш не победуваат, а и како да победат кога наспроти нив стојат паметни, добро обучени, често досадни агенти на државните безбедносни органи. На почетокот на приказната се чини дека ништо не може да ја спречи мафијата. Се создава илузија дека нејзината победа е можна, а потоа нејзината организација се деконструира дел по дел, полека се задавува од страна на многу помоќната државна организација, која на почетокот е трома, а потоа како што напредува борбата таа е сѐ повешта.

Во нашиот постјугословенски регион организираниот криминал беше сузбиван до 1980-тите, кога делови од Државната безбедност почнаа да користат мафијаши за ликвидација на државните непријатели надвор од домашните граници. Така почнуваат некои застрашувачки домашни криминални фигури како Аркан.

Во следната деценија, која донесе распад на Југославија и војни, организираниот криминал во некои земји ќе стане продолжена рака на државните структури. Онаму каде што за нејзините тела не е препорачливо да бидат присутни јавно, нивен репрезент ќе биде легализираниот организиран криминал.

Најголемиот дел од паравоените формации на територијата на поранешна Југославија произлезе токму од урбаното криминално милје, а декларираниот национализам служеше како параван за грабежи и воени злосторства. Специјалната единица на српската државна безбедност „Црвените беретки“, основана во 1991 година, е идеален пример за симбиоза на државата и криминалот. По демократските промени, нејзините членови ќе го убијат првиот повоен демократски премиер на Србија, Зоран Ѓинѓиќ, а самиот Милорад Улемек, познат како Легија, изјави дека со дозвола на државата продавал дрога на Запад како одмазда за бомбардирањето од НАТО. Без разлика дали сме доволно лековерни да веруваме во идеолошката оправданост на трговијата со дрога, останува фактот за поврзаноста на државата и мафијата во тој бизнис.

Дури и по демократските промени и обидите да се заврши изградбата на демократска и правна држава, организираниот криминал во регионот Адрија сè уште има врска со државниот систем. Таа констатација за „Блумберг бизнисвик Адрија“ ја потврди искусната истражувачка новинарка од невладината организација „Балканска истражувачка репортерска мрежа“ (БИРН), со седиште во Белград, Јелена Зориќ, која моментално ја истражува врската помеѓу државата и криминалот: „Имено, бидејќи криминалците имаат ’свои’ луѓе во државните структури, тие брзо дознаваат дали по нив се распишани меѓународни потерници или се случува иако по нив има распишано и потерници од Интерпол, никој да не ги апси. Дури и членовите на клановите што се во судир обично добиваат лажни лични документи, како пасоши, од ист извор во полициите во регионот. Најопасните криминалци, како по правило, приватно обезбедуваат државни службеници што работеле или сè уште работат во тајните и службите за јавна безбедност“.

Според релевантните и непристрасни податоци на Канцеларијата на Обединетите нации за дрога и криминал (УНДОЦ), балканската маршрута на дрогата се проценува на просечно 28 милијарди американски долари годишно. На пример, проекциите за годишниот приход на буџетот на Република Хрватска за тековната година изнесуваат 29,3 милијарди евра, значи само нешто поголема сума од горенаведениот износ. Буџетскиот приход на Република Србија за 2022 година изнесува 21,1 милијарда евра, на Словенија 12,3 милијарди евра, што е многу помалку од годишната вредност на балканската маршрута на дрогата. Нашата соговорничка Јелена Зориќ ја конкретизира оваа статистика: „Се проценува дека има 20 ќелии во балканската криминална мрежа. Секоја ќелија има од 10 до 15 луѓе. Црногорскиот и српскиот дел од мрежата се најсилни. Колку се тие навистина силни покажува и фактот дека повеќе од една третина од полициските акции што ги координираше Европол од 2018 до 2021 година беа насочени кон справување со криминални организации од Западен Балкан“.

На прашањето за разгранетоста на сферата на организираниот криминал во регионот Адрија добивме уште еден практичен одговор: „Влијанието на организираниот криминал во Западен Балкан ги надминува светските и европските просеци, а најголемо влијание има на Србија, која котира високо на неславната листа на Глобалната иницијатива за борба против транснационалниот организиран криминал (GI-TOC). Трговијата со хероин и кокаин, финансиските махинации и шверцот на луѓе се водечки форми на организиран криминал што го потресува регионот, а најсилните криминални актери доаѓаат од државниот апарат“.

ПАТОТ НА ДРОГАТА НИЗ БАЛКАНСКАТА МАРШРУТА

Структурата на самиот пат на дрогата низ Балканот ја следи географската слика на нашиот регион. И во овој домен нашата соговорничка даде детален опис: „Дрогата, како што е кокаинот од Латинска Америка, најчесто се транспортира во Црна Гора и во Хрватска по морски пат. Друмскиот шверц на наркотици се одвива низ целиот регион, а Хрватска и Словенија се незаобиколни точки, бидејќи претставуваат конекција на Западен Балкан со зоната на Европската Унија. Словенија и Хрватска се исто така многу поголем предизвик и за перење пари, бидејќи перењето на нелегално стекнатиот капитал на територијата на ЕУ е токму највисокиот интерес за организираните криминални групи, тоа важи дури и за најпознатата италијанска мафија Ндрангета, со која балканските кланови имаат силна поврзаност“.

ЗАКЛУЧОК Се наметнува тврдењето дека колку повеќе напредува процесот на градење правна и демократска држава низ регионот Адрија, толку помалку ќе има простор за клановите од организираниот криминален, кои сега уживаат делумна заштита од државните органи, без оглед на актуелната гарнитура на власт. Само стабилни и независни институции можат да ја стеснат сферата на организираниот криминал на релативно прифатливо ниво какво што гледаме во западните земји.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар