На Европа ѝ се приближува „ледена доба“ од Алјаска

Некои европски лидери почувствуваа извесна доза олеснување кога официјалниот исход од самитот во Алјаска на средината на август се сведе на многу убави зборови, без конкретен договор меѓу Доналд Трамп и Владимир Путин. За Европејците, најлошото можно сценарио – сеопфатен американско-руски договор со кој Украина би била принудена, за брз мир, веднаш да отстапи делови од територијата на Русија – не се случи. Но олеснувањето кај дел од европските елити изгледа како колосална грешка во процената, бидејќи како што одминува времето од самитот во Алјаска, така од овој дел на Арктичкиот Круг се приближува своеобразна „ледена доба“ за европските интереси.

Средбата меѓу претседателите на САД и Руската Федерација можеби не доведе до моментален пробив во запирањето на војната во Украина и ресетирање на американско-руските односи, но заедно со неповолниот договор за царини меѓу ЕУ и САД претставува јасен чекор кон времиња во кои ЕУ очигледно нема да има целосна контрола врз сопствената иднина.

Bloomberg

Американскиот „Политико“ и коментаторот на бриселскиот портал „Еурактив“ во одделни анализи стравуваат дека Европската Унија всушност се приближува кон „век на понижување“, сличен на оној што ја снајде Кина кога ја опустошија колонијалните сили во 19 век.

Навистина, зачудувачки се сличностите на сегашниот момент со 1842 година, кога, по поразот од Британците во Првата опиумска војна, кинеската династија Кинг потпиша договор со кој започна период од повеќе од 100 години во кој Кина суштински беше принудена на странско политичко угнетување и колонијална контрола врз нејзината трговска политика.

Тоа беше само еден во низата таканаречени „нерамноправни договори“ во кои воените и технолошките гиганти од тоа време – Руското Царство, Германското и Јапонското Царство, Велика Британија и Франција – еднострано ѝ наметнуваа услови на Кина за да ги намалат своите огромни трговски дефицити. Сето тоа беше претставувано како договор со Кина, а не како наметнато решение.

Неполни два века подоцна, историјата се повторува, само што протагонист не е Кина, туку ЕУ. Фактот што Трамп се согласи на самитот, иако Путин суштински не исполни ниту еден од важните претходно поставени предуслови, а ниту Украинците ниту европските сојузници не беа на маса во воената база во Анкориџ, сведочи дека за иднината на Украина и целиот Стар Континент се разговарало, како што рече германскиот канцелар Фридрих Мерц, „над главите на Европејците и Украинците“.

Трамп остана глув на барањата на европските лидери барем украинскиот претседател Володимир Зеленски да учествува на самитот. Тоа и не е изненадување. Не само затоа што Путин одбегнува да преговара со Зеленски, сметајќи го за нелегитимен претседател, туку и затоа што Трамп е убеден дека со Путин има поважна работа од самата Украина и дека може да го придобие на своја страна.

Желбите на Трамп

Тоа што за место на првата средба на двајцата претседатели во вториот мандат на Трамп беше избрана 49. американска сојузна држава, претставуваше повеќе од симболика – меѓу другото, затоа што Русија им ја продаде Алјаска на САД на средината на 19 век. Локацијата беше знак за Украина дека мирот може да се „купи“ со отстапување територија.

Во 1867 година рускиот цар Александар Втори им ја продаде Алјаска на Американците за 7,2 милиони долари, сметајќи го тоа оддалечено руско упориште за преголем финансиски товар за одбраната на царството. Освен тоа, царот сметал дека во случај на нова војна постои опасност Велика Британија да ја заплени, па било подобро да ги ублажи тие ризици така што ќе им ја продаде на САД, кои тогаш имале пријателски односи со Русија. Денес таа американска сојузна држава има годишен бруто-домашен производ од околу 50 милијарди долари и претставува повеќе од симболика, бидејќи во тој арктички регион, како што истакна Трамп, се вкрстуваат американските и руските интереси.

Bloomberg

И токму тоа вкрстување на интереси за Трамп, од враќањето во Белата куќа, беше поважно од прашањето за праведен мир во Украина. Затоа во неговиот прв телефонски разговор со Путин годинава повеќе се разговарало за „специфични области на соработка“, како потенцијална соработка на енергетски проекти на Арктикот, отколку за детални чекори до мир во Украина. Својот стремеж да го прошири американското влијание на Арктикот, Трамп претходно јасно го покажа и кога инсистираше САД да го преземат Гренланд од Данска, одбивајќи притоа да ја исклучи употребата на воена сила или економски уцени за да ја преземе контролата врз огромниот остров богат со руди и критично важни материјали, кој има и стратешки важна локација.

На самитот во Алјаска, како што дознаа светските агенции, меѓу другото, се разговарало за повторно влегување на „Ексон мобил“ во заеднички проект со рускиот гасен гигант „Газпром“, потоа за руска набавка на американска опрема за претворање во течност на гасот и американска набавка на руски кршачи на мраз.

Накратко, со организирањето на самитот со Путин, Трамп сакал стратешки барем малку да ја одвои Русија од Кина и да ја привлече кон Америка, а притоа и да ја запре војната во Украина – нешто што го вети во предизборната кампања и што, според неговите поддржувачи, би го приближило до добивање на Нобеловата награда за мир.

Адутите на Путин

Дека Арктикот е адут на Путин за да ја обнови соработката со Америка на Трамп, а притоа да не ги жртвува своите цели во Украина, сведочат и коментарите на руските новинари критични кон Кремљ. Еден од нив, Дмитриј Колесев, неодамна оцени дека САД имаат намера да ги зграпчат природните ресурси од двете страни – од руската страна на Арктикот и од украинската преку договор за критично важни минерали.

Дополнително, според американскиот „Политико“ и директорот на Државниот руски фонд за директни инвестиции, Кирил Дмитриев, кој е задолжен за економските прашања во руско-американските преговори, се истакнува значењето на оваа соработка, со нагласување дека од почетокот на војната американските компании изгубиле 300 милијарди долари поради напуштањето на рускиот пазар. Истовремено, рускиот претседател во своите изјави нагласува дека Кремљ во мировните преговори нема да се откаже од целта – не само Крим туку и четири источни украински региони, каде што руската војска постепено напредува и моментално контролира околу три четвртини од вкупната територија.

Bloomberg

Ако се воспостави арктичка енергетска соработка со САД, тоа, според геостратезите, ќе го засили геостратешкото значење на Русија, која тогаш во Пекинг повеќе не би се гледала како „помлад партнер“ на Кина. Едноставно, Русија е единствената влезна карта за Кина на Арктикот, бидејќи остатокот го контролираат членките на НАТО. А Арктикот станува сè поважен геополитички и геоекономски регион – не само поради нафтата, гасот и јаглеводородите туку и како нов, пократок поморски трговски пат од Азија до Европа, имајќи предвид дека климатските промени го направија пловен.

Дополнително, адути на Путин се и тоа што ѝ нуди на Америка пристап до ретки минерали од украинските територии под контрола на руската војска. Уште во првиот телефонски разговор годинава, Путин му понудил на Трамп, меѓу другото, заедничко ископување алуминиум и негово транспортирање во Америка, со што би се стабилизирале цените на оваа руда, а САД би добиле стратешка предност.

Втората студена војна

Со сите овие адути, Путин очигледно настојува да добие време, додека му го зборува на Трамп она што тој сака да го слушне. Трамп, пак, се интересира за ресетирање на американско-руските односи, не само поради финансиските интереси на САД туку и во контекст на т.н. втора студена војна, која сега се води меѓу САД и Кина со Русија. Трамп се обидува да го раздели овој двоец, кој поранешната директорка на Австрискиот институт за европски и безбедносни прашања, Велина Чакарова, го нарече Змејомечка (DragonBear), означувајќи ги растечката координација и стратешкото партнерство меѓу Пекинг и Москва.

Во тој контекст се толкуваат неговите отстапки во врска со Украина, како и подготвеноста делумно да ја прифати приказната на Путин за причините за војната – од „планираната антируска интеграција на Украина во западните институции“ до ерозијата на руското влијание во Источна Европа.

 

Со одложување на воведувањето секундарни санкции кон Русија, со кои би се казниле сите што соработуваат со Русија, Трамп се обидува да ги задржи добрите односи со Путин, бидејќи очигледно сè уште верува дека може да го раздели Змејомечката.

Од друга страна, Европејците се обидуваат да задржат барем дел од своето влијание врз сопствената безбедност, па заедно со Канаѓаните и Австралијците, собрани во Коалицијата на подготвените, се обидуваат да ги зацврстат обврските за можни мировни сили што би влегле во Украина по постигнување прекин на огнот во војната што Русија ја започна пред три и пол години.

И додека многу европски земји се подготвени да испратат свои трупи во мировна мисија во Украина, официјален Вашингтон го одби тоа, но се согласи да помогне во секој друг аспект. Како што неодамна извести британскиот дневен весник „Фајненшл тајмс“, американските официјални лица им рекле на своите европски соговорници дека САД ќе придонесат со „стратешки олеснувачи“, како што се разузнавачки служби, надзор и извидување, командување и контрола, и со средства за противвоздушна одбрана.

„Нема да биде доволно да се има неколку генерали и помали воени единици на командно место во Украина“, изјави за „Ројтерс“ полковникот Андре Вестнер, шеф на Здружението на германските вооружени сили, истакнувајќи дека ќе бидат потребни најмалку 10.000 војници во подолг временски период.

Профил на победник

Додека Зеленски тврди дека од Западот добил потврда дека безбедносните гаранции за Украина ќе бидат „слични на членот 5“ од Вашингтонскиот договор, кој претставува клаузула за колективна одбрана – односно нападот врз една членка на НАТО се смета за напад врз сите – аналитичарите истакнуваат дека е многу неизвесно дали САД навистина би ја бранеле Украина на таков начин, особено деловите што не се под руска контрола.

„Никогаш не можете да бидете сигурни со Трамп. Тој е променлив“, изјави за „Ал џезира“ политикологот Теодорос Цикас, кој сепак верува дека политичката реалност го спречува Трамп да залута премногу во таборот на Путин. „Прво, тој сака војната во Украина да се реши за да може да продолжи економската соработка со Русија во областа на енергетиката и минералното богатство. Второ, сака да ги ослободи американските трупи во Европа за да ги пренасочи кон Азија.“

Изведувајќи ја оваа „пируета“, како што вели Цикас, Трамп „не може да дозволи Украина да му се распадне во раце, бидејќи тоа би имало огромна политичка цена во САД“, слична на онаа што ја плати поранешниот претседател Џозеф Бајден кога нагло ги повлече американските трупи од Авганистан.

„Значи, дури и Трамп има ограничувања. Профилот што го продава е профил на победник. Ако претрпи голем пораз, таа слика се урива“, рече тој, додавајќи дека токму поради тие причини Трамп е подготвен да обезбеди безбедност за Европа – но не бесплатно.

Во трговскиот договор меѓу Трамп и претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, ЕУ веќе се обврзала да купи американско оружје во вредност од 700 милијарди евра, како и дополнителни 100 милијарди евра вредно оружје за Украина.

Од друга страна, и Путин се обидува да го задржи профилот на победник, така што ги пролонгира дипломатските преговори, а истовремено ги интензивира воените акции со цел до крајот на годината да го освои цел Донбас. Иако Зеленски тврди дека тоа нема да му успее, индикативно е што врховниот командант на украинската војска, Олександар Сирски, изјави дека Русија има најмалку „трипати повеќе“ сили и ресурси од Украина на првата линија на фронтот, „а на главните сектори од фронтот и од четири до шест пати повеќе“. Според него, Русите користат тактика на „ползечко“ напредување, со мали пешадиски групи што се обидуваат да се инфилтрираат во села, користејќи го просторот меѓу позициите и избегнувајќи директна борба.

Кога се разгледуваат сите трговски и безбедносни договори, аналитичарите заклучуваат дека политиката на Трамп води кон јасно политичко, економско и безбедносно потчинување на ЕУ, при што ЕУ е принудена да избере меѓу САД и Змејомечката (DragonBear – сојузот меѓу Кина и Русија).

Што се однесува до Украина, не е далеку од вистината изјавата на унгарскиот премиер Виктор Орбан дека Украина, по преговорите за безбедносни гаранции, ќе биде поделена.

„Судбината на Украина како да е веќе одлучена. Денес Европа ’елегантно‘ зборува за безбедносни гаранции, но тие гаранции суштински значат поделба на Украина. Резултатот ќе биде руска зона, демилитаризирана зона и западна зона. Руската зона веќе постои. Сега се расправа само за тоа колку региони ќе опфати“, изјави Орбан за унгарскиот весник „Маѓар немзет“, залагајќи се лидерите на ЕУ да одат во Москва и да склучат безбедносен договор со Русија како „единствен реален пат кон мирот“.

Во меѓувреме, официјална Будимпешта очигледно го разбира новиот геополитички контекст, во кој светот се дели на два строго одвоени блока – американскиот и кинеско-рускиот – при што Европа е дел од американскиот свет и нема да може да се потпира на Русија. Конкретно, Унгарија потпиша десетгодишен договор за снабдување со гас со компанијата „Шел“, што претставува прв унгарски чекор кон диверзификација на енергетските извори, кои досега доаѓаа исклучиво од Русија.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар