Се раѓа свет под доминација на Кина, а не на Западот

Со прецизно усогласена дипломатска кореографија, на самитот на ШОС еднакво внимание им беше посветено и на лидерите од далечни земји, како Малдивите, и на соседна Монголија, па дури и на долгогодишниот ривал Индија. Шји ја заокружи својата политичка порака дека Кина е одговорна, стабилна сила, подготвена без потреси да го предводи мултиполарниот свет врз основа на меѓусебна доверба и почит.

На индиректен начин, Шји се обиде да се претстави како противтежа на Доналд Трамп, чии непредвидливи и агресивни политички потези, како и трговските закани со царини и санкции кон помали и послаби партнери, предизвикаа глобални потреси, принудувајќи дури и играчи наклонети кон Западот, како Индија, да се свртат кон Кина, истакнувајќи го токму „губењето на довербата“.

Принципите на новиот свет

Претседателот на Кина ја претстави Иницијативата за глобално управување, која ја заснова на пет принципи:

„Прво, треба да се придржуваме до суверена еднаквост. Второ, треба да се придржуваме до меѓународното владеење на правото. Потоа, треба да практикуваме мултилатерализам. Понатаму, треба да се залагаме за пристап насочен кон луѓето. И на крај, треба да се фокусираме на преземање конкретни чекори“, рече Шји, пренесуваат светските агенции. Тој ги повика членките на ШОС да ги искористат предностите на нивните големи пазари и економска комплементарност, да ги подобрат олеснувањата за трговија и инвестиции, и да се стремат кон взаемни придобивки и резултати со вин-вин ефекти.

Иако Шји во своето обраќање ја истакна потребата членките на ШОС да „го отфрлат менталитетот на Студената војна и блоковската конфронтација“, со својата иницијатива јасно сакаше да му стави до знаење на Западот, особено на Вашингтон, дека во рамките на еден вид нова Студена војна – сега меѓу САД и Кина, поддржана од Русија – остатокот од светот може да се организира и без доминација на западните земји.

Владимир Путин е стар пријател на Шји Џјинпинг/Bloomberg

Понатаму, фактот што на денешната воена парада, меѓу другите, ќе присуствуваат и рускиот претседател Владимир Путин, иранскиот претседател Масуд Пезешкијан, како и лидерот на Северна Кореја Ким Џонг Ун — за кого ова практично претставува прва мултилатерална дипломатска активност — симболично покажува дека тој дел од светот е подготвен одбранбено да се обедини против доминацијата на НАТО, и дека западните правила, санкции и наративи за „одметнати земји“ немаат големо влијание надвор од Западот.

„Ова ќе биде првпат лидерите на Кина, Русија, Северна Кореја и Иран да се најдат на исто место“, изјави за американскиот Си-ен-ен Брајан Харт, соработник на Проектот за кинеска моќ при Центарот за стратешки и меѓународни студии (CSIS). „Имало малку или воопшто немало вакви ангажмани меѓу овие четири земји, така што ова е посебен момент.“

Западните медиуми внимателно следеа дали Кина во изминатите години експлицитно ќе ги поддржи агресиите на овие земји, истакнувајќи дека Пекинг ѝ испорачал на Русија големи количини стоки со двојна намена, но не и смртоносно оружје, кое ѝ е неопходно за нејзината војна против Украина.

Сепак, со собирањето на овие лидери, Шји сака да испрати сигнал дека може да поставува правила за тоа кого „меѓународната заедница треба да го смета за прифатлив“, без оглед на тоа што мислат демократскиот Запад или САД, смета Стив Цанг, директор на Кинескиот институт СОАС при Универзитетот во Лондон.

Не само што „Глобал тајмс“, гласило кое е дел од Комунистичката партија на Кина, истакнува дека оваа иницијатива на Шји „доаѓа во клучен момент кога глобалното управување бара напредок среде предизвици како недоволната застапеност на земјите од Глобалниот Југ, ерозијата на авторитетот на ОН и потребата од поголема ефикасност“, туку и западните коментатори нагласуваат дека Пекинг се профилира како втор глобален центар на моќ.

Кинеската берза во Пекинг/Bloomberg

Како што истакнува коментаторот на италијанскиот дневен весник „Кориере дела сера“, Гвидо Сантивеки, присуството на индискиот премиер Нарендра Моди, Путин и други, како турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган и иранскиот претседател Пезешкијан, му даде на Шји можност повторно да ја промовира својата идеја за алтернатива на западниот светски поредок.

„Кинескиот претседател ја нагласи конвергенцијата на интересите меѓу земјите од ‘глобалниот Југ’, тврдејќи дека ШОС е подготвен да преземе ‘голема одговорност’ и да донесе ‘напредок и стабилност на човечката цивилизација’ со ‘нов тип меѓународни односи’“, истакнува Сантивеки.

За западните лидери кои очајнички се обидуваат да го засилат притисокот врз Путин да го заврши војниот конфликт во Украина, изминатите неколку дена се јасен знак дека Шји е единствениот глобален „тешкаш“ кој би можел реално да изврши притисок врз Путин, но дека нема да ја искористи таа позиција за да игра според правилата на Западот.

Успехот на Путин

Освен политички, Кина во изминатите години покажа дека е подготвена економски да им помогне на „одметнатите“ земји кои Западот ги казнува со санкции, при што со Русија одамна започна стратешкото прилагодување и поддршката. Уште повеќе, Шји ги оцени односите меѓу Кина и Русија како „пример за односи меѓу големи сили, засновани на трајно пријателство, сеопфатна стратешка координација и взаемно корисна соработка“, пренесе „Глобал тајмс“.

Во тие односи, рускиот претседател обезбеди и своја дипломатска победа — не само што со снабдувањето на Индија со нафта успеа да биде некаков геополитички „лепак“ за напукнатите односи меѓу Кина и Индија, туку и го замени губењето на Европа како сигурен пазар за рускиот гас со Кина.

Ниту под заканите од Доналд Трамп, Индија на Нарендра Моди не се откажа од купувањето нафта од Русија на Владимир Путин/Bloomberg

Додека „старите пријатели“ Путин и Шји вчера пиеја чај, првиот човек на руски „Газпром“, Алексеј Милер, им соопшти на руските новинари во Пекинг дека потпишал правно обврзувачки договор за изградба на долгоочекуваниот гасовод „Силата на Сибир 2“, кој ќе го носи рускиот гас преку Монголија до Кина. Кинеската страна сè уште не го потврдила јавно договорот, па затоа не се познати деталите за количините и цената на гасот.

Во изминатите три и пол години, откако Москва е под остри западни економски санкции поради војната во Украина, економските односи меѓу Русија и Кина значително се затоплија, при што билатералната трговија достигна рекордни 245 милијарди долари во 2024 година — што претставува пораст од 68 проценти во однос на 2021 година, според податоците на кинеската царина.

Сепак, напредокот во проектот „Силата на Сибир 2“ би поставил нов стандард за блискоста на нивните односи, имајќи предвид дека досега Кина се воздржуваше од прекумерна зависност од еден снабдувач. Покрај тоа, Русија со вкупно три гасоводи кон Кина би можела годишно да извезува повеќе од 100 милијарди кубни метри гас, и на тој начин — и покрај пониската цена од онаа што ја добиваше од европските купувачи — успешно речиси целосно да го надомести губењето на потрошувачите во ЕУ. Инаку, ЕУ разгледува план за забрана на испорака на руски гас преку краткорочни договори најдоцна до 17 јуни 2026 година, а преку постојните долгорочни договори до крајот на 2027 година.

Економска корист за „жртвите“ на Трамп

Освен Русија, од свртувањето кон Кина економски ќе имаат корист и други земји. На самитот во Шангај, Шји вети стотици милиони долари грантови за земјите членки на ШОС само оваа година, очигледно настојувајќи да го искористи фактот што многу од нив, исто како и Кина, беа погодени од царините на Трамп — дури 50 проценти на извозот на стоки кон САД.

Пекинг успешно ја претвора непредвидливата политика на Трамп во своја корист, истакнува коментаторот на чешкиот дневен весник „Млада форнта“, Ладислав Кршјанек.

Пријателството меѓу лидерите на кина и Русија на сувенирите во Пекинг/Bloomberg

„Кина постепено успева да го промени глобалниот баланс на моќ и да го демонстрира своето растечко меѓународно економско и политичко влијание. Трамп, со своите тактики на малтретирање, ги тера другите земји во прегратките на Кина. Најнов пример е тежок играч како Индија, чиј премиер не бил, а и сè уште не е голем почитувач на Кина“, истакнува Кршјанек, додавајќи дека аналитичарите се согласуваат дека тоа што го „разбесни Моди, клучниот стратешки партнер кој Америка долго го негувала како централен дел од својата стратегија за зауздување на Кина, е сериозна грешка од страна на Трамп.“

Сепак, би било неточно Индија да се смести во „кинескиот свет“, бидејќи целта на Моди е да ја задржи „стратешката автономија“ на Индија и да го искористи најдоброто од двата спротивставени света. Како што објаснува уводникот на финскиот дневен весник „Хелсингин саномат“, приближувањето меѓу Индија и Кина е обележано со прагматизам, потсетувајќи дека затоплувањето на односите започна во октомври 2024 година, кога Шји и Моди се согласија да ги олеснат визните барања и трговските ограничувања.

„Ова не е љубовна приказна. Тоа е прагматичен брак од интерес, во кој двете страни бесрамно се изневеруваат една со друга и нема гаранција за трајност. Кина е стратешки сојузник на Исламската држава Пакистан, а Пакистан е заколнат непријател на Индија. Кога нуклеарните сили Индија и Пакистан влегоа во еднонеделен воен конфликт во мај, барем зад кулисите, Кина беше на страната на Пакистан“, потсетува финскиот весник.

Трите шангајски фокуси

Сепак, Шји размислува на среден и долг рок и не инсистира премногу ШОС веднаш да прерасне во цврст политичко-економско-безбедносен сојуз. Статистиката работи во корист на Шји, бидејќи десетте земји членки на ШОС заедно сочинуваат 80 отсто од светското копно, 40 отсто од светското население и 22,5 отсто од светскиот БДП

Ако се додадат и останатите земји од БРИКС — економски сојуз во кој Кина е исто така доминантна — тоа претставува повеќе од половина од глобалното богатство.

Еден од фокусите на ШОС се инвестициите во обновлива енергија/Bloomberg

Поради тоа, на самитот во Шангај клучен фокус беа инвестициите, при што се забележува дека вниманието беше насочено кон три сектори: обновлива енергија, инфраструктура и дигитална економија со вештачка интелигенција (ВИ).

Средна Азија и проектите за обновлива енергија го позиционираат регионот како центар на енергетска безбедност и зелена транзиција, имајќи предвид дека капацитетите за обновливи извори на енергија таму се зголемени дури 14,5 пати во однос на 2001 година.

Покрај инвестициите во обновлива енергија, Пекинг најави и големи инфраструктурни планови, според кои во наредните три години ќе додели 280 милиони долари неповратна помош и 1,4 милијарди долари заеми на земјите членки на ШОС — што би можело значително да го поттикне градежниот сектор во тој дел од светот.

Кога на тоа се додаде иницијативата „Дигитален пат на свилата“, која овозможува ширење на прекуграничната е-трговија, станува јасно дека Кина преку ШОС сака да ја засили својата доминација и во дигиталната економија и во областа на вештачката интелигенција, користејќи ја организацијата како алатка за преобликување на глобалните економски и геополитички динамики.

Присуството на Индија во овој „кинески клуб“ е од големо значење, бидејќи економскиот успех на Кина и Индија сочинува речиси половина од MSCI индексот на новонастанати пазари, кој го мери растот на економиите во развој — и кој од почетокот на годината бележи многу подобри резултати од американскиот S&P индекс и европскиот STOXX.

 

 

Поради сè наведено, денешната воена парада на Авенијата на вечниот мир во Пекинг ќе претставува многу повеќе од обично прикажување на најсовременото кинеско хиперсонично оружје, ракети способни за носење нуклеарно оружје и подводни дронови. Со тоа кои се присутни како гости, и со фактот дека парадата ја одбележува 80-годишнината од капитулацијата на Јапонија во Втората светска војна, како и улогата на Кина во борбата против империјалната сила која водеше долготрајна и брутална инвазија на нејзината територија, Шји испраќа јасни пораки до Западот и целиот свет.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар