.webp){kind=icon}
Иако дневниот трошок за здрава исхрана во Македонија е меѓу најниските во регионот Адрија, нашата земја е прва на листата од пет земји рангирани по тоа колкав дел од населението не може да си дозволат здрави оброци во еден ден, покажуваат податоците од истражувањето на Светската банка. Имено, во 2021 година дури 15,5 проценти од вкупната популација во Македонија не можеле да си дозволат здрава исхрана. На второто место на листата е Србија кадешто 10,9 проценти од населението е обесправено кога е во прашање здравата исхрана, а потоа следуваат Босна и Херцеговина (три проценти), Хрватска (1,8 проценти) и Словенија (нула проценти).
Што се мери?
Здравата исхрана подразбира да се задоволат нутриционистичките стандарди поставени со диететски упатства, со доволна разновидност и количина од различни групи храна за да се постигне адекватност на хранливи материи и да се заштити организмот од болести поврзани со исхраната.
Трошокот на здравата исхрана е претпочитан индикатор кој го користи Светската банка, a за неговата пресметка се земаат најевтините прехранбени производи достапни на локалните пазари, кои ги задоволуваат диететските потреби за активен и здрав живот, користејќи стандарди усвоени од националните влади ширум светот.
Трошокот е изразен во долари според актуелниот паритет на куповната моќ, што значи дека се врши конверзија на валутите за елиминирање на разликите во нивото на цените изразувајќи ја вредноста за истото количество и за истите стоки и услуги купени во различни држави со различни валути.
Според податоците на Светската банка, дневниот трошок за здрава храна за едно лице во Македонија во 2021 година изнесувал 3,61 долари. Во регионот Адрија единствено Словенија има понизок трошок за здрава храна од 3,03 долари, додека во останатите земји од регионот обој индикатор е над границата од четири долари.
Како влијае нездравата исхрана?
Според нутриционистот Илија Бузлевски, неспорен факт е дека здравата исхрана е еден од главните предуслови за одржување и унапредување на човековото здравје. Тој вели дека неправилната исхрана е причина за зголемен морбидитет и дека тоа е научно докажан проблем од значителни размери во светски рамки. Бузлевски како пример ги наведува кардиоваскуларните болести кои се причина за најголем процент од морталитетот во светот, особено во поразвиените земји.
„Меѓутоа, конзумирањето нездрави намирници односно неправилен начин на исхрана се причинител и за огромен број други заболувања“, вели Бузлевски.
Илија Бузлевски/Приватна архива
Тој додава дека нашата земја има огромен потенцијал за производство на здрава храна и дека таа во најголем број случаи е достапна на населението, но и дека е неопходно поголемо искористување, познавање на начинот на подготовка и правилно комбинирање на прехранбените производи.
„Јас би го елиминирал економскиот фактор како важна причина за недостиг од здрава исхрана, бидејќи финансискиот издаток за здравата исхрана не е ништо поголем од издатокот за храната која ја подготвува и конзумира поголем дел од популацијата“, вели Бузлевски.
Според неговите сознанија од практиката, недоволната едуцираност е клучен фактор поради кој само мал процент од населението се придржува кон принципите за користење на здрава исхрана.
„Решението за ова го гледам во континуирана едукација на населението, почнувајќи од најрана возраст, строго базирана на научни основи и со широк опфат на населението. Начинот и формата на изведување би требало да ги реализираат државните институции во чии домен е оваа проблематика“, вели Бузлевски, кој додава дека од помош би можел да биде и невладиниот сектор и дека едукатори би биле само стручни, компетентни и обучени лица за во целост и правилно да се спроведе едукацијата.
Какви се трендовите во светот?
Инаку, во 2021 година, глобалниот просечен дневен трошок на здравата исхрана според сегашните паритети на куповната моќ изнесувал 3,66 долари. Во земјите со низок приход просечниот трошок бил 3,37 долари, додека во земјите со висок приход бил малку повисок и изнесувал 3,43 долари. Највисоките трошоци се забележани во земјите со повисок среден приход, каде здравата исхрана чинела 3,91 долари, додека во земјите со понизок среден приход просекот бил нешто помал и изнесува 3,88 долари.
Овие трошоци за исхрана се многу повисоки од сегашната меѓународна линија на сиромаштија од 2,15 долари на ден и значително повисоки од линијата на сиромаштија за храна од 1,12 долари, која е поставена на 52 проценти од меѓународната линија на сиромаштија врз основа на просечниот удел во приходот што домаќинствата во земјите со ниски приходи го трошат на храна.
Споредувањето на овие трошоци со податоците за распределбата на приходот обезбедува мерка за достапноста на здравата храна. Околу 42 проценти или 3,14 милијарди лица во светот не можеле да си дозволат здрава исхрана во 2021 година. Во земјите со низок и со среден приход пропорциите беа 86 и 70 проценти соодветно, а во единаесетте најпогодени земји - сите освен една во Субсахарска Африка, здравата исхрана не можеле да си дозволат над 90 проценти од популацијата.
Во истражувањето се прикажани и трошоците за секоја група храна од кои се формира индикаторот за трошоците за здрава исхрана. Најскапата е храната од животинско потекло, со просечна цена од 0,87 долари за дневната количина потребна за здрава исхрана. За оваа група на храна, највисоката цена е забележана во Јужна Азија од 1,08 долари. Зеленчукот е втор најскап со 0,79 долари, додека овошјето во просек чини 0,66 долари.
