.webp){kind=icon}
Чесите и Словаците произведуваат повеќе автомобили по жител од кој било друг во светот. Но, сега транзицијата кон електрични возила го става под прашање широкиот синџир на снабдување.
Долни Кубин, мал град на северот на Словачка, е типично средноевропско место со архитектура од 19. век, но и комунистичко бетонско наследство. Mожеби тој град сега носи и застрашувачки знаци за иднината.
Во текот на изминатите три децении, Долни Кубин стана дом на инвеститори како што е австрискиот производител на автоделови „Миба“ (Miba), во време кога поранешниот чехословачки регион прерасна во еден од најголемите светски центри на автомобилската индустрија. Затоа не е ни чудо што регионот го доби прекарот европски Детроит.
Сега, за разлика од 1990-тите, предизвикот не е да се стигне, туку да се избегне заостанување.
Производителите на автомобили инвестираат многу во транзицијата кон електрични возила. „Фолксваген“ (Volkswagen) ќе започне со производство на електрични SUV модели во Словачка по 2025 година, додека „Волво“ (Volvo) гради фабрика во близина на Кошице каде што ќе се произведуваат електрични возила од 2026 година. Проблемот сега е што ќе се случи со големата мрежа на добавувачи кои го формираат столбот на индустријата и ја водат економијата.
Во најлош случај, дури 85.000 работни места во Словачка, што е 4,5 отсто од работната сила, би можеле да бидат изгубени поради преминот кон електромобилност, покажува студијата на братиславскиот тинк-тенк ГЛОБСЕК (GLOBSEC).
Големиот број на добавувачи во автомобилската индустрија ги турка економиите на Чешка и Словачка
Bloomberg Mercury
Во Чешка, матичната земја на „Шкода“ (Škoda), премиерот го постави помагањето на локалната автомобилска индустрија во транзицијата како стратешки приоритет. Таа земја, како и Словачка, е во различни фази на преговори со потенцијални инвеститори за изградба на фабрики за батерии, но тоа не е ни блиску до она што се случи во Полска и Унгарија.
„Ако не знаеме како да управуваме со оваа промена, ќе имаме проблем со невработеноста“, изјави претседателот на Словачката асоцијација на автомобилската индустрија, Александар Матушек.
Чешка и Словачка зависат од автомобилската индустрија за најмалку една четвртина од нивниот извоз, а тоа го поттикна економскиот раст на просек од 3,5 отсто годишно во Словачка и 2,4 отсто во Чешка во последните две децении.
Во Словачка, 260.000 луѓе се вработени во четири производители на автомобили и околу 350 добавувачи. Во Чешка, бројот на вработени во секторот е речиси двојно поголем.
Корејската „Киа“ (Kia) има фабрика во регионот Жилина, каде што се наоѓа Долни Кубин со 18.000 жители. Благодарение на „Миба“ беше можно да се намали стапката на невработеност од 20 проценти на само четири проценти. „Миба“ произведува делови за мотори со внатрешно согорување и механизми за трансмисија за клиенти како што се „Фолксваген“ и „Стелантис“ (Stellantis).
Градоначалникот Јан Прилепок е загрижен.
„Од разговорите со добавувачите знам дека се подготвени да се прилагодат, но зависат од нивните клиенти во справувањето со транзицијата. Ние го гледаме ова како сериозна закана. Споредбата со 'Нокиа' и мобилните телефони ми доаѓа на ум“, вели Прилепок.
Стотици компании кои произведуваат делови за производители на автомобили се распространети низ Чешка и Словачка.
Притисокот доаѓа од фактот што конвенционалното возило има 200 или повеќе подвижни делови, додека електричните возила имаат само една десетина од тој број. Нема потреба од некои делови како што се инјектори за гориво или издувни системи.
Минатата година „Фолксваген“ започна со производство на најновите верзии на моделите „пасат“ (Passat) и „шкода суперб“ (Škoda Superb) во Братислава, но ова се можеби последните такви модели што ќе се произведуваат таму.
Фабрика во градот Млада Болеслав во Чешка
Bloomberg Mercury
Дури и 128 години старата „Шкода“ планира да инвестира 5,6 милијарди евра до крајот на 2027 година во транзицијата кон електрични возила наспроти забраната на Европската унија (ЕУ) за продажба на нови возила со внатрешно согорување по 2035 година.
Првиот човек на Чешката стопанска комора, Зденек Зајичек, смета дека транзицијата е пребрза и дека компаниите само потешко ќе се справат со кинеската конкуренција.
„Европа наметна силно темпо и се насочи во правец што нè става во незавидна ситуација во споредба со другите континенти“, смета Зајичек.
Некои компании веќе ги чувствуваат ефектите. „Конгсберг аутомотив“ (Kongsberg Automotive), кој произведува менувачи во Врабл, централна Словачка, отпушти 192 вработени минатиот октомври поради зголемените трошоци.
Друг снабдувач, „Швецгруп“ (Švecgroup), наведува дека мора да исполнува европски зелени критериуми што кинеските конкуренти не ги исполнуваат.
„Ние дури и не го купуваме материјалот по цената по која тие го продаваат финалниот производ. Ги прашуваме нашите клиенти што ќе направат во пресрет на транзицијата, а тие самите не знаат“, вели Лубомир Швец од „Швецгруп“.
Загриженоста расте и поради тоа што Чешка и Словачка заостануваат зад Полска и Унгарија во привлекувањето инвеститори во фабриките за батерии за електрични возила.
Според поранешниот словачки министер за економија Вазил Худак, производителите на автомобили можат да го пренасочат производството на места каде што добавувачите на батерии се блиску до нив.
„Миба“ вработува 750 луѓе во малиот град Долни Кубин и е свесна за предизвиците.
„Дури и да најдеме нови можности, нема гаранција дека компанијата ќе може да ги задржи сите вработени. Состојбата на пазарот драстично се менува“, вели директорот на фабриката, Владимир Томан.
