.webp){kind=icon}
Фантастичен раст на бројот на факултети има во Македонија во изминативе години и истовремено намалување на бројот на школи за високо стручно образование, што е една од главните причини за проблемот со недостиг од соодветен кадар на пазарот на труд во земјава.
Според податоците на Државниот завод за статистика бројот на факултети се зголемил од 19 во 1977 година на 134 годинава, а бројот на школи за високо образование во истиот период се намалил од 9 на 4. Најголем скок на бројот на факултети има од 2007 година наваму кога за многу краток период бројот на овие високообразовни институции пораснал за повеќе од два пати.
Ваквите трендови имаа големо влијание и врз порастот на бројот на запишани студенти. Во период на „процветот“ на отварање нови факултети во 2007-та година бројот на запишани студенти достигна рекордни 62.000 лица.
Разбирливо, новите факултети донесоа и зголемување на бројот на наставници односно професори и тоа од 635 во 1977 година на рекордни 3.106 годинава.
Поразителни политики
Ваквите политики во високото образование се покажаа како поразителни за пазарот на трудот. Имено, веќе со години наназад се „штанцаат“ дипломци од општествени, правни и економски науки за кои едноставно нема потреба во македонските компании, а истовремено недостигаат кадри со специфична стручна подготовка од средно образование и од вишите школи.
Тоа го покажуваат и повеќе истражувања. Анализата на предвидените потреби од занимања во клучните сектори во земјава изработена од Стопанската комора на Северна Македонија во рамките на проектот „Образование за вработување“ покажа дека од анкетираните 77 компании, 48 компании или 62 проценти се соочуваат со недостиг на стручен кадар.
По идентификување на занимањата кои им се потребни на компаниите и во колкав број, од компаниите било побарано да се изјаснат дали пазарот на труд нуди квалификувана работна сила потребна за компаниите. Од добиените податоци 27 компании или 35 проценти одговориле позитивно, додека 50 компании или 65 проценти одговориле дека пазарот на труд не нуди квалификувана работна сила.
„Добиените податоци укажуваат дека сите компании кои беа дел од истражувањето, без разлика на големината се соочуваат со сериозен проблем во обезбедување на кадар за своите потреби. Како најголем проблем го посочуваат заминувањето на работоспособното население во странство, што е проблем во државата во целост и губење на кадар во кои со години се вложувало. Не помал проблем претставува и неактивноста на работоспособното население, како и неквалитетното образование во државата кое не испорачува кадри со специфични стручни вештини и компетенции според барањата на бизнис заедницата“, се вели во анализата.
Неквалитетен образовен процес
Слични резултати покажува и истражувањето на Центарот за истражување и креирање политики (ЦРПМ) за младинската мобилност и ЕУ интеграцииите насловено „Како од одлив до прилив на кадар“, според кое 76,7 проценти од испитаниците (млади лица) кои живеат во Македонија размислуваат да се иселат. Како се главни причини за иселувањето најголем дел од испитаниците (58,7 проценти) одговориле дека тоа е лошиот квалитет на живот во Македонија, а втора најголема причина (42,9 проценти) е можноста за подобро образование во странство.
„Во однос на образованието, се истакнува несоодветноста на стекнатото образование спрема побарувачката на пазарот на труд, како и самиот квалитет на образовниот процес. Младите повеќе се ориентираат кон високото образование и општествените науки, додека најбарани професии најчесто се оние за кои е потребно средно стручно образование и технички науки. Ова несовпаѓање води кон задржување на високата стапка на невработеност кај младата популација и покрај генералниот тренд на намалување на општата невработеност во земјата. Дополнително води кон зголемено незадоволство од можностите кои им се на располагање на младите, а коишто не одговараат на нивните квалификации и очекувања. Освен тоа, квалитетот на образовниот процес е уште една причина што ги поттикнува младите да побараат подобро образование надвор од државата“, пишува во истражувањето.
Позитивни трендови кои треба да станат пракса
Благо подобрување односно пополнување на јазот меѓу образовниот систем и пазарот на труд во Македонија има преку спроведување на проекти за дуално образование и отварање приватни образовни институции пред со во ИКТ секторот. Кај дуалното образование станува збор за добро осмилена практична обука напоредно со традиционалното образование во државните училишта со што учениците додека се уште во клупа се стекнуваат со вештини преку работен ангажман кај избрани компании. Од друга страна, во ИКТ секторот се нудат курсеви за стекнување знаење од различни програмски јазици и се вмрежуваат младите лица со компаниите кои имаат потреба од ваков кадар со што многу полесно доаѓаат до работа.
Сепак, за да се надминат проблемите на пазарот на трудот во иднина, државата ќе мора да спроведе коренити промени уште во најраните фази на образованието. Во македонските училишта нема механизми да се препознаат талентите на учениците и потоа согласно нивните афинитети и интелект правилно да се насочат кон професии кои најмногу би им одговарале ним и на пазарот.
