Вест на денот во земјава во неделата беше пензионираниот лекар Абдулџелал Есати. Докторот е од тетовското село Теарце, специјалист анестезиолог, кој по 36 години медицинска практика морал да се пензионира - на хартија. Но не останал без работа ниту еден ден, си го опремил автомобилот како итна помош, а неговите сограѓани го бараат секогаш кога им треба помош. Тој вели дека екипите на итната помош често се на терен и не можат секогаш и секаде да стигнат навреме. Работи волонтерски и планира да формира и свој тим.
Тој стана актуелен откако пред десетина дена спасил работник што паднал од бандера. Колегите го побарале доктор Есати, кој стигнал на местото на настанот пред брзата помош и го спасил пациентот, кој добил тешки повреди и бил пратен на лекување во Скопје.
Колку лекари како Есати се потребни за да се подобри сликата за македонското државно здравство? Многу, ама пак не е доволно. проблемот е системски и трае со години. Не се задоволни ниту лекарите ниту пациентите, иако од година на година растат сумите што ги одвојува државата за здравството.
Го анализираме буџетот за следната година - за здравство се предвидени 685 милиони евра, што е за 63 милиони евра повеќе од годинава. Оваа година, пак, здравството е еден од ретките сектори што со ребалансот на буџетот добија повеќе пари, а не кратење на потребните расходи.
Никола Пановски, доктор специјалист и поранешен директор на Фондот за здравствено осигурување, во периодот од 2003 до 2006 година, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека пред 19 години оптималниот буџет за здравство изнесувал околу 330 милиони евра, сега е двојно поголем и пак не стигнува.
„Нормално е да растат трошоците затоа што сега многу побрзо се откриваат болестите. Во 2006 година бројот на пациенти на инсулин изнесуваше 20.000, сега е над 45.000. Другата работа е што фармацевтските компании прават лекови што не лекуваат, туку ја контролираат состојбата. Тоа ги троши фондовите секаде во светот. Пресметките покажуваат дека потрошувачката на лекови секоја година расте за осум отсто“, вели Пановски.
Професор доктор Никола Пановски
Бирократските процедури дополнително го трошат буџетот. „Ако некој лек е итно потребен, во приватна болница со неколку телефонски повици ќе го обезбедат за 15 минути и ќе го платат поевтино отколку во државните установи, кои шест месеци ќе спроведуваат тендер“, објаснува професорот.
„Блумберг Адрија“ ги праша лекарите од првата борбена линија, матичните, каде е проблемот. Што е тоа што нив ги прави немоќни пред пациентите?
Одговорите се многу долги, од немање кадар, преку високи трошоци, до обемна бирократија, која ги направи лекарите административци што гледаат во документите наместо во пациентите.
Доктор Бојан Трајковски, матичен лекар од Скопје
Доктор Дејан Трајковски, матичен лекар во ПЗУ „Медика Вера“
„Најголем проблем е ограничувањето за пропишување лекови. Фондот нè ограничува и за многу работи за кои ние би можеме да пропишеме лек, но не смееме и мора да го праќаме болниот кај специјалист. Тука доаѓаме до вториот најголем проблем - закажувањето за специјалистички преглед преку системот ’Мој термин’. Се случува за некои специфични дејности, како ендокринологија или ортопедија, термини да се чекаат и по три-четири месеци, иако ние го проверуваме системот на дневна основа. Некои од пациентите фаќаат врски, некои чекаат со месеци. Тие, пак, што ќе отидат на приватен преглед кај специјалист, потоа лековите не можат да ги земат преку Фондот, затоа што не можеме да им издадеме рецепти. Сето тоа е непотребна бирократија, се доведовме во ситуација да ги броиме апчињата што ги пропишуваме. Примарното здравство треба да биде бедемот што ќе го чува целиот систем, за жал, кај нас тоа не е случај“, вели д-р Трајковски.
Лилија Чолакова Дервишова, матична лекарка од Велес и претседателка на Здружението на приватни лекари на Македонија
Докторка Лилија Чолакова Дервишова/Facebook
„Режимот на пропишување лекови мора да се промени. Го мачиме народот болен да оди по препораки кај специјалисти, кои во внатрешноста на Македонија и ги нема. Ние сме стручни да пропишеме антилипемик, лосартан, еутирокс или тирозол, олопатадине, фликсоназе, фликсотиде. Илјадници упати издаваме за оваа работа, а ние сме стручни. За хронични болести треба да си важат препораките, ако се влоши состојбата, тогаш пациентот треба да се упатува на специјалист. Системот ’Мој термин’ мора да се промени, затоа што не функционира. Не можеме да најдеме термини за половина дејност. Подолготрајните боледувања се проблем за нас сопствениците. Во јавното здравство може да користат подолготрајни боледувања, а за нас до 270 дена. Дискриминација на секој чекор, а ние сме тие што го држат системот“, вели д-р Дервишова.
Во ординациите има сè помалку лекари
Статистички, бројот на вработени во здравството расте. Државниот завод за статистика води евиденција за дејноста на социјална и здравствена заштита, во која заклучно со вториот квартал од оваа година имало 47.751 вработен. Лани во овој сектор имало најголем број вработени, што се должи на пандемијата.
Професорот Пановски вели дека и големиот број вработени што се немедицински кадар се силен удар за буџетот за здравство. „Особено во внатрешноста 80 отсто од вработените се немедицински кадар. И нивниот број расте постојано. Сте слушнале ли некој правник од здравството да заминал во Германија?“
За Германија, Словенија и други земји заминуваат лекарите, и тоа најмногу младите. Според податоците на лекарските здруженија, најалармантна е ситуацијата со педијатрите, но и со гинеколозите. Следната година на терен ќе останат да работат само 13 педијатри во примарното здравство во цела држава.
Жените исто така имаат сериозен проблем. Според податоците на Македонската асоцијација на гинеколози и опстетичари (МАГО), дури 40 отсто од жените во земјава немаат избрано матичен лекар, повеќе од 30 отсто подолго од три години не биле на гинеколошки преглед. Само третина од жените во Македонија редовно одат на гинеколог. На терен работат околу 150 гинеколози, но тие географски не се добро позиционирани. Малите градови и руралните средини и во источна и во западна Македонија се без овој вид специјалисти.
И токму овој хроничен недостиг од лекари е причина да не функционира и системот „Мој термин“. Доктор Трајковски вели дека „апарати има, но нема кој да работи со нив и токму затоа нема термини во системот“.
Енергетската криза проблeм плус
Трошоците на ординациите за струја растат. Доктор Трајковски вели дека во однос на лани се зголемиле за трипати. „И не е само струјата. Сите трошоци се зголемени, што ни влијае на рентабилноста. Поради обемната бирократија, ние имаме огромни трошоци, на пример за печатење. Печатиме исто како да сме фотокопирница, а не ординација“.
Докторката Чолакова, пак, вели дека и покрај кризата, капитациите и по 30 години се исплатуваат со задоцнување од 67 дена. „Еден денар камата немаме добиено, а некој работи со нашите пари. Бараме да нè исплаќаат месец за месец“.
Во ваква ситуација лекарите не можат да купат нови апарати, што значи дека не можат ниту да ги забрзаат дијагностичките процедури.
Проблем со струјата има и државното здравство. Владата ќе му префрли седум милиони евра од буџетот на скопскиот клинички центар за да се намират долговите за струја и институцијата да не биде исклучена од мрежата. А, проблем со плаќањето на струјата имаат и другите болници во земјава, иако сите применуваат мерки за штедење.
Во следното продолжение: Колкави се долговите на јавните здравствени установи?
.webp){kind=icon}
