.webp){kind=icon}
Руската инвазија на Украина и нејзините економски последици доаѓаат токму во време кога фирмите од Западен Балкан се опоравуваа од шокот со КОВИД-19. Значителната поддршка на политиката за време на пандемијата помогна да се спречат банкроти од големи размери на Западен Балкан, при што само 3 проценти од фирмите поднесоа барање за несолвентност или трајно затворање. Ова се дел од наодите во извештајот „Бизнис отпорност на Западен Балкан во време на повторени шокови“ презентирана од главниот економист на ЕИБ, Дебора Револтела на Стратешкиот одбор за инвестициска рамка за Западен Балкан во Рим.
Станува збор за заедничка публикација на Европската инвестициска банка (ЕИБ) и Европската банка за обнова и развој (ЕБОР), со прилози од Меѓународниот Монетарен фонд (ММФ). Таа се базира на резултатите од анкети на илјадници компании и испитува како фирмите во регионот го издржаа остриот пад предизвикан од пандемијата и колку се подготвени да се соочат со идните предизвици.
„До денес, фирмите ја поминаа пандемијата подобро отколку што првично се стравуваше. Тие изгубија 29 проценти од прометот и 9 проценти од нивната работна сила, при што пандемијата особено ги погоди услугите со интензивен контакт и помалите и средни бизниси“, се укажува во публикацијата.
Иновации и дигитализирање
Извештајот покажува дека фирмите кои биле интегрирани во глобалните синџири на вредности, оние кои биле поиновативни во минатото, оние кои биле повеќе дигитализирани и оние со подобар квалитет на управување, подобро се адаптирале за време на пандемијата. Тие го прошириле своето онлајн присуство, се префрлиле на работа на далечина, го приспособиле производството или поефективно ја искористија достапната поддршка од политиката.
„Војната во Украина повторно ја тестира отпорноста на економиите од Западен Балкан додека тие се опоравуваат од пандемијата“, рече главниот економист на ЕИБ, Дебора Револтела.
Таа додава дека новите ризици и зголемената неизвесност ги ставаат прекуграничните текови и трговијата под притисок.
„Ова е важно бидејќи нашата анализа покажува дека издржливоста и иновацискиот капацитет на фирмите се поврзани со нивното учество во глобалните синџири на вредност и трговијата. Во фазата на потенцијални трендови на де-глобализација, Западен Балкан треба да ја надгради својата конкурентска предност од силни врски со ЕУ и дополнително да ја зајакне, како отскочна штица за побрз развој.“, вели Револтела
Доказите во извештајот укажуваат дека трговската интеграција со развиените економии, особено со Европската унија, пристапот до информации и знаење преку учество во глобалните синџири на вредности, странска лиценцирана технологија и современите практики на управување, се меѓу најважните состојки за зајакнување на иновациите на Западен Балкан.
Финансиски празнини
Финансиските системи на Западен Балкан досега добро се држат. Фирмите продолжуваат главно да се потпираат на банкарски кредити за надворешно финансирање. Пазарите на капитал се недоволно развиени, а достапноста на ризичен капитал, приватниот капитал и лизингот е многу ограничена. Уделот на фирмите со ограничени кредити на Западен Балкан е значително поголем кај малите фирми во споредба со големите (16 наспроти 7 проценти).
„Овие кредитни ограничувања произлегуваат од недоволната транспарентност на страната на МСП, како и од ограничувањата во капацитетот за проценка на ризикот на посредниците. Во иднина, наследството од пандемијата со КОВИД-19 и влијанието на руската инвазија на Украина веројатно дополнително ќе го попречат финансискиот пристап на фирмите. Со текот на времето, политиката на повисоки стапки ќе се претвори во построги услови за финансирање, при што јазот меѓу побарувачката и кредитната понуда ќе биде уште поголем за МСП. Ова е загрижувачко, бидејќи пристапот до финансии, вклучително и пречекорувањата, порано беше извор на отпорност на фирмите за време на пандемијата“, се вели во публикацијата.
